Μνήμη Φράνσις Νόελ Μπέικερ

Αντιγράφω από τον ιστότοπο "Προοδευτική πολιτική":
Τον Οκτώβριο του 1945, προς μεγάλη του κατάπληξη και οδύνη -καθώς προγραμμάτιζε να επιστρέψει στο «κινγκ'ς κόλετζ» του Κέμπριτζ για να ολοκληρώσει τις σπουδές του- ο Φράνσις Νόελ Μπέικερ (Francis Noel-Baker) εξελέγη απροσδόκητα βουλευτής της περιφέρειας Μπρέντφορντ και Τσίσουικ, στον απρόσμενο εκλογικό θρίαμβο του «Εργατικού κόμματος» του 'Ατλι (Attlee).
Το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν ακόμα πιο εκπληκτικό λόγω του ότι ο κάτοχος της έδρας, ο συνταγματάρχης σερ Χάρολντ Μίτσελ (Sir Harold Mitchell), εκλεγόταν συνεχώς από το 1931, είχε πρόσφατα ανακηρυχθεί αντιπρόεδρος του «συντηρητικού κόμματος», ήταν γνωστός στενός φίλος του Ουίνστον Τσόρτσιλ (Winston Churchill) και είχε τη φήμη ενός άμεμπτου κοινοβουλευτικού άνδρα.
Ο Νόελ Μπέικερ γρήγορα χαρακτηρίστηκε ως το «βρέφος της κοινοβουλευτικής ομάδας των Εργατικών» (χαρακτηρισμός που είναι μάλλον άβολος, όπως μπορώ να βεβαιώσω από προσωπική πείρα, αφού εξελέγην για πρώτη φορά σε ηλικία 29 ετών). Όπως μου εξομολογήθηκε ο ίδιος στο κοινοβούλιο, το 1962, εκείνη η πρώτη εκλογή του είχε έρθει «υπερβολικά πρώιμα». Κατά τη γνώμη μου, ως βουλευτής του Σουίντον από το 1955 ως το 1968 θα είχε αναλάβει υπουργικό αξίωμα αν είχε ζήσει αρκετά ο Χιου Γκάιτσκελ (Hugh Gaitskell) ή αν τον είχε διαδεχθεί στην ηγεσία του Εργατικού κόμματος ο Τζορτζ Μπράουν (George Brown) ή ακόμα και ο Τζιμ Κάλαχαν (Jim Callaghan) και όχι ο Χάρολντ Ουίλσον (Harold Wilson).
Το 1964 παρευρέθηκα σε ένα δείπνο που παρέθεσε ο Νόελ Μπέικερ με σκοπό να συνομιλήσει ο πρωθυπουργός με τα νεαρά μέλη της κοινοβουλευτικής του ομάδας. Ο Ουίλσον, που συνήθως παρέδιδε μαθήματα ευγένειας και ευστροφίας, εκείνο το βράδυ ήταν ασυγχώρητα αγενής προς το Νόελ Μπέικερ. Όπως παρατήρησε τότε κάποιος, ο ηγέτης του κόμματος δεν ήταν έτοιμος να λησμονήσει τη «βεντέτα» του με τους Νόελ Μπέικερ (πατέρα και υιό)· όσο παρέμενε στην ηγεσία του κόμματος, δεν υπήρχε καμία πιθανότητα να τους αναθέσει υπουργικό αξίωμα.
Ήμουν γραμματέας της επιτροπής διεθνών σχέσεων της κοινοβουλευτικής ομάδας του Εργατικού κόμματος επί των ημερών της προεδρίας της από τον πατέρα του Φράνσις, Φίλιπ Νόελ Μπέικερ (Philip Noel-Baker) και είμαι εις θέση να γνωρίζω πόσο είχε εκνευριστεί η ηγεσία του Εργατικού κόμματος από την αντίθεσή του στον πόλεμο του Βιετνάμ. Εν μέρει η οργή κατά του Φίλιπ Νόελ Μπέικερ, που είχε επιπτώσεις και στη συμπεριφορά της κομματικής ηγεσίας προς το γιο του, οφειλόταν στο ότι ο Φίλιπ είχε τιμηθεί με το βραβείο Νόμπελ ειρήνης, κάτι που προκαλούσε το φθόνο των ηγετών του Εργατικού κόμματος, και μάλιστα σε μια εποχή που ήταν εξαιρετικά υπερήφανοι για τις πρωτοβουλίες τους υπέρ του πολυμερούς αφοπλισμού.
Ο Φράνσις Νόελ Μπέικερ ήταν γόνος μιας πολιτικής οικογένειας. Το 1906, ο πάππος του, Τζόζεφ 'Αλεν Μπέικερ (Joseph Allen Baker) εξελέγη βουλευτής των «φιλελευθέρων» στο Ιστ Φίνσπουρι, και υπηρέτησε τους φιλελεύθερους πρωθυπουργούς Κάμπελ Μπάνερμαν (Campbell Bannerman) and 'Ασκουιθ (Asquith). Ο πατέρας του, Φίλιπ, είχε διακριθεί στους ολυμπιακούς αγώνες της Αμβέρσας το 1920, υπηρέτησε ευδοκίμως στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Γενεύη και εξελέγη βουλευτής του Ντέρμπι με τους Εργατικούς.
Εγκαταλείποντας το λύκειο του Ουεστμίνστερ για το «κινγκ'ς κόλετζ» ο ιδεαλιστής Φράνσις πήγε στην Ισπανία για να πολεμήσει στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Εκεί συνδέθηκε με αρκετούς Βρετανούς συνδικαλιστές και ιδιαίτερα με τον Τζακ Τζόουνς (Jack Jones). Όταν τελικά ενεγράφη στο Κέμπριτζ, το 1939, πέρασε τον πρώτο χρόνο των σπουδών του παρακολουθώντας τις διαλέξεις των σερ Τζον Κλάφαμ (Sir John Clapham), Τζον Σόλτμαρς (John Saltmarsh) και 'Αρθουρ Πιγκού (Arthur Pigou). Τιμήθηκε για την επιμέλειά του στο προκαταρκτικό έτος των σπουδών του, αλλά στη συνέχεια κατετάγη εθελοντής για να πολεμήσει στο Β' παγκόσμιο πόλεμο.
Εντάχθηκε στο 43ο τάγμα του «βασιλικού συντάγματος τεθωρακισμένων» και στη συνέχεια μετετάχθη στην «υπηρεσία πληροφοριών». Ενώ υπηρετούσε στην Αίγυπτο, οι φίλοι του Τομ Φρέιζερ (Tom Fraser) (Εργατικός βουλευτής του Χάμιλτον) και Τζον Πάρκερ (John Parker) (Εργατικός βουλευτής του Ντάγκενχαμ και γραμματέας της «εταιρείας των φαβιανών») τον έπεισαν να διεκδικήσει την έδρα του Μπρέντφορντ και Τσίσουικ στις εκλογές του 1945. Πράγματι γύρισε στην πατρίδα, έκανε μια σύντομη προεκλογική καμπάνια και επέστρεψε στο Κάιρο, όπου έμαθε την εκλογή του, τρεις εβδομάδες αφού είχαν κλείσει οι κάλπες (εκείνη την εποχή τα εκλογικά αποτελέσματα αργούσαν, προκειμένου να καταμετρηθούν οι επιστολικές ψήφοι όσων υπηρετούσαν τη στρατιωτική τους θητεία στο εξωτερικό).
Όπως ήταν αναπόφευκτο, μετά την ανάκαμψη των Συντηρητικών το 1950 ο Φράνσις Νόελ Μπέικερ έχασε την έδρα του και το διάστημα 1950-1954 εργάστηκε στo ευρωπαϊκό πρόγραμμα του BBC. Οι φίλοι που τον είχαν ενθαρρύνει να αναμειχθεί στην πολιτική το 1945 επανήρθαν κι έπεισαν τον Φράνσις να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα το 1955 στην εκλογική περιφέρεια του Σουίντον, πάντα με το Εργατικό κόμμα.
Ως γραμματέας εκ μέρους του κοινοβουλίου στη διυπουργική ομάδα για την εθνική ασφάλεια στην οποία προήδρευε ο Εμάνιουελ Σίνουελ (Emmanuel Shinwell), ο Φράνσις διακρίθηκε ως άριστος εισηγητής. Την ικανότητά του αυτή την αξιοποίησε πλήρως το 1967, όταν εισηγήθηκε ένα σχέδιο νόμου μιας ομάδας βουλευτών για την κατάργηση της διαφήμισης προϊόντων καπνού στην τηλεόραση. Πέραν πάσης προσδοκίας, και παρά τη σφοδρή αντίθεση του πανίσχυρου λόμπι των εταιρειών τσιγάρων, ο Νόελ Μπέικερ νίκησε: αυτό ήταν το πρώτο βήμα στην απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους. Ως συνήθως, προηγείτο κι εδώ της εποχής του.
Το κορυφαίο ίσως επίτευγμά του ως βουλευτής ήταν η κρίσιμη συμμετοχή του στην ίδρυση της «διεθνούς αμνηστίας». Στο σπίτι του οργανώθηκε η συνάντηση γνωριμίας του σεβασμιότατου Όστεν Ουίλιαμς (Austen Williams), εφημερίου του ιερού ναού Σεν Μάρτιν ιν δε φιλντς με τον Πέτερ Μπένενσον (Peter Benenson), που οδήγησε στην ίδρυση της οργάνωσης το 1961.
Αλλά η εντονότερη ανάμνηση που διατηρώ από την κοινοβουλευτική παρουσία του Φράνσις Νόελ Μπέικερ είναι η σειρά των παρεμβάσεών του για το καυτό ζήτημα της Κύπρου. Εξάλλου ήταν στενός φίλος του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, ηγέτη της ελληνοκυπριακής κοινότητας (μία ακόμα πηγή δυσφορίας για την ηγετική ομάδα του Εργατικού κόμματος). Όταν ο αρχιεπίσκοπος επισκέφθηκε τη Βρετανία, δυστυχώς πολλοί παρουσίασαν τον Φράνσις Νόελ Μπέικερ ως «μπάτλερ» του αρχιεπισκόπου στη Βρετανία. Πάντως ο Νόελ Μπέικερ εναντιώθηκε αποφασιστικά ενάντια στον συνταγματάρχη Γεώργιο Γρίβα και την οργάνωση ΕΟΚΑ, την ένοπλη απελευθερωτική εθνικιστική οργάνωση των Κυπρίων. Ήταν δε ιδιαίτερα εξοργισμένος με τις πράξεις της ελληνικής κυβέρνησης που έδωσαν στην Τουρκία το πρόσχημα να εισβάλει στο νησί και τα καταλάβει τη βόρειο Κύπρο. Κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να απαλλαγεί επιτέλους από τις υποψίες πως επέδειξε ανάρμοστη ανοχή προς το ελληνικό στρατιωτικό καθεστώς της εποχής.
Το 1968, στο ετήσιο δείπνο της τοπικής οργάνωσης του Σουίντον του Εργατικού κόμματος, που οργανώθηκε στο συνεταιριστικό εστιατόριο της Φλιτ Στριτ, ο Νόελ Μπέικερ δήλωσε στους οπαδούς του πως σκόπευε να παραιτηθεί από το κοινοβούλιο με την πρώτη ευκαιρία. Ο γραμματέας της κοινοβουλευτικής ομάδας Τζον Σίλκιν (John Silkin), έκανε ότι περνούσε από το χέρι του για να αποφύγει την παραίτηση και την επακόλουθη αναπληρωματική εκλογή, που εξάλλου την κέρδισαν οι Συντηρητικοί.
Με την ιδιότητα του επιστήθιου φίλου του, ρώτησα κάποτε τον Φράνσις γιατί είχε προβεί σε αυτή την ενέργεια. Μου απάντησε πως δεν άντεχε άλλο την εχθρότητα του Ουίλσον, αλλά και την κυβερνητική αδιαφορία στις επανειλημμένες προειδοποιήσεις του για τις επιπτώσεις της κυβερνητικής πολιτικής στο σιδηρόδρομο, που είχε μεγάλη σημασία για την οικονομία του Σουίντον. Θυμάμαι πως είχα παρευρεθεί σε μια συνέλευση της τοπικής κομματικής οργάνωσης του Σουίντον, απόντος του Μπέικερ, και είχα εντυπωσιαστεί από τη δυσαρέσκεια και την οργή των μελών του κόμματος για την κυβερνητική σιδηροδρομική πολιτική. Ήταν πολύ φυσικό να νιώθει άβολα ο Νόελ Μπέικερ με αυτή την κατάσταση.
Όταν εγκατέλειψε το κοινοβούλιο, ο Νόελ Μπέικερ «έπαιξε» λιγάκι με το «σοσιαλδημοκρατικό κόμμα» (SDP), αλλά απογοητεύθηκε και κατέληξε στους οικολόγους, πράγμα πλήρως κατανοητό αφού ο ίδιος και η σύζυγός του Μπάρμπρο (Barbro), με την οποία μοιράστηκαν πολυετή ευτυχή έγγαμο βίο, ήταν από πολλά χρόνια ενεργά μέλη της «οργάνωσης της γης». Η σύζυγός του ήταν κόρη ενός Σουηδού επιχειρηματία, εξαγωγέα σουηδικών γεωργικών μηχανημάτων στη Ρωσία τη δεκαετία του '20 και του '30, και υπηρέτησε ως Σουηδή διπλωμάτης στην Κίνα και την Αργεντινή τη δεκαετία του '50.
Τα τελευταία 40 χρόνια της ζωής του ο Νόελ Μπέικερ τα πέρασε στο ελληνικό νησί της Εύβοιας, όπου είχε κληρονομήσει ένα μεγάλο αγρόκτημα από τον Φρανκ Νόελ (Frank Noel) τον πάππο του από την πλευρά του πατέρα του. Βάλθηκε να αναδειχθεί σε πρότυπο γαιοκτήμονα. Ο Γιώργος Δαυίδ, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες επιχειρηματίες και δωρητές του πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, όπου σπούδασε, μου αποκάλυψε πως στα τέλη της δεκαετίας του '50 μετά από ένα ταξίδι του στην Εύβοια, αναρωτήθηκε γιατί ορισμένα σημεία του ευβοϊκού δάσους ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση από ότι άλλα. Του είπαν πως τα υγιή τμήματα του δάσους ανήκαν στην οικογένεια του Νόελ Μπέικερ, που είχε εισαγάγει στη χώρα την επιστημονική δασοπονία.
Όταν ρώτησα τον Δαυίδ για τη σχέση του Νόελ Μπέικερ με τους Έλληνες συνταγματάρχες, που του είχε στοιχίσει τόσες επικρίσεις από τους κοινοβουλευτικούς του Εργατικού κόμματος, μου είπε πως την εποχή εκείνη, όποιος ήθελε να κάνει κάτι δημιουργικό στην Ελλάδα όφειλε «να κάνει τα στραβά μάτια» σε ότι αφορά τις πράξεις της στρατιωτικής κυβέρνησης: «οι δεκαοχτάχρονοι και οι εικοσάχρονοι είχαν την πολυτέλεια να διαδηλώνουν εναντίον του καθεστώτος, τα πράγματα όμως ήταν πολύ διαφορετικά για κάποιον που είχε οικογένεια και περιουσία στη χώρα».
Όταν επισκεφθήκαμε την Ελλάδα με μια διακομματική επιτροπή (πληρώσαμε από την τσέπη μας!) πολλοί Έλληνες πολιτικοί, πανεπιστημιακοί και επιχειρηματίες μας διαβεβαίωσαν πως σήμερα η οικογένεια των Νόελ Μπέικερ τιμάται στην Ελλάδα ως ένα είδος διαδόχων του λόρδου Βύρωνα (Lord Byron) άξιων σημερινών εκπροσώπων του βρετανικού φιλελληνισμού.
Μετά την απώλεια του Νόελ Μπέικερ, που κηδεύθηκε στην Εύβοια σύμφωνα με το τυπικό της ελληνικής ορθόδοξης εκκλησίας, από τους βουλευτές του εκλογικού θριάμβου των Εργατικών του 1945 παραμένουν πλέον σήμερα εν ζωή μόνον οι Μάικλ Φουτ (Michael Foot) και Τζον Φρίμαν (John Freeman).

του Tam Dallyel βουλευτή του Εργατικού κόμματος από το 1962 έως το 2005

ο Φράνσις Νόελ Μπέικερ πέθανε στις 25 Σεπτεμβρίου2009 Νεκρολογία του δημοσιεύτηκε στον Daily Telegraph και τον Independent