tag:blogger.com,1999:blog-77621612476950621752024-02-22T20:35:55.067+02:00Νέαρχος ΓαλανάκηςΝέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.comBlogger387125tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-39129012249594099322023-09-29T12:29:00.000+03:002023-09-29T12:29:42.531+03:00Η επήρεια του Χριστιανισμού στν Ιατρική Πράξη <span style="font-family: arial; text-align: center;"> </span><br /><i style="font-family: arial;">ἐπείνασα γάρ, καὶ
ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα, καὶ
ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην, καὶ συνηγάγετέ
με,γυμνός, καὶ περιεβάλετέ με, ἠσθένησα,
καὶ ἐπεσκέψασθέ με, ἐν φυλακῇ ἤμην,
καὶ ἤλθετε πρός με.”</i><br /><i style="font-family: arial;">Ματθαίος
25:35-36</i><br /><span style="font-family: arial;"><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /></span><h1 style="text-align: left;"><span style="font-family: arial; text-align: center;"> <b> Η επήρεια του Χριστιανισμού στην άσκηση της Ιατρικής.</b></span></h1><span style="font-family: arial;"><br /><br /><br /><br /></span><h3 style="text-align: left;"><span style="font-family: arial; text-align: center;">Εισαγωγή</span></h3><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο πρωτόγονος άνθρωπος είχε συνδυάσει την νόσο με κάτι εξαιρετικά κακό γιατί τις περισσότερες φορές οδηγούσε σε θάνατο, λόγω δε της ελλείψεως γνώσεων την συνδύασε με επήρεια υπερφυσικών δυνάμεων(κακών πνευμάτων) τα οποία προσπάθησε να εξευμενίσει ή να προκαλέσει την δράση ευνοϊκών για αυτόν αγαθοεργών δυνάμεων με την μεσιτεία του σαμάνου(σαμανική ιατρική ) (1,2). Μέχρι και του 6ου π Χ αιώνα η ιατρική ήταν πλήρως εμπειρική και η νόσος οφείλετο σε υπερφυσικές δυνάμεις θεούς, δαίμονες ,μαγεία, κακόβουλα πνεύματα, η δε θεραπεία της οφείλετο σε θεούς , αγαθοποιά πνεύματα και επήρχετο κατόπιν προσευχών, θυσιών, τελετών, εξαγνισμών, φυλακτών και άλλων χαϊμαλιών (3,4). Με τον όρο εμπειρική εννοούμε την ιατρική που δεν είχε επιστημονικά ερείσματα, αλλά ο άνθρωπος παρακολουθούσε το τι γινόταν στη φύση , διαπίστωνε ότι κάποια χόρτα ή βότανα είχαν ευνοϊκή επίδραση στην θεραπεία των νόσων των ζώων, τα οποία και υιοθέτησε στην απαλλαγή από τα ενοχλήματα που ταλάνισαν το ίδιο ή βρήκε τρόπους να θεραπεύσει τραύματα ή κατάγματα ήδη από τους νεολιθικούς χρόνους (αρχαιολογικά ευρήματα, εργαλεία, ανθρώπινα οστά, εικόνες σε σπήλαια). Από τα αρχαιολογικά ευρήματα διαπιστώνουμε ότι κρανιοανατρήσεις γίνονταν 5000χρόνια π Χ μάλλον για λατρευτικούς λόγους(5) (Εικόνα1).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου μέχρι του 6ου π Χ αιώνα η νόσος εθεωρείτο έκφραση υπερφυσικών δυνάμεων και η Ιατρική ήταν συνδεδεμένη με την κρατούσα Θρησκεία και στις πολυθεϊκές Θρησκείες υπήρξαν πολλοί θεοί και θεές που είχαν την ευθύνη της υγείας.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Έτσι για τους Σουμέριους Θεά αρμόδια για την υγεία ήταν η Nikarrak, για τους Αιγύπτιους υπήρχε αντίστοιχα η θεά Ίσις, η θεά Sekhmet, ο Imhotep φημισμένος γιατρός και αρχιτέκτων που θεοποιήθηκε και ονομάστηκε Ptah (3,6).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Οι μονοθεϊστές Εβραίοι πιστεύουν ότι η ζωή και ο θάνατος εκπορεύονται από τον μοναδικό θεό Γιαχβέ. Η νόσος είναι τιμωρία για την καταπάτηση των εντολών του Θεού και ο ρόλος των ιατρών θεωρείται ως εντελώς δευτερεύων, μιας και ο Θεός είναι ο χορηγός της ζωής, Ο άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να κάνει προσπάθεια να διαφυλάξει το δώρο του Θεού(ζωή) με κάθε τρόπο. Ουσιαστικά η θεραπεία είναι θαυματουργική και ασκείται από τους ιερείς και περιλαμβάνει αρκετές τελετουργίες όπως εξορκισμούς, θυσίες καθαρμού, θυσίες εξιλέωσης, όλες αυτές περιλαμβάνονται στο Λευιτικό και καθορίζονται με κάθε λεπτομέρεια ο τρόπος τους. (6)Στο ίδιο βιβλίο παρατίθεται κατάλογος απαγορευμένων τροφίμων, θέματα που αφορούν την σεξουαλική ζωή, την λοχεία και την βεβαίωση της θεραπείας από την λέπρα(7)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Μετά την κατάκτηση της Παλαιστίνης από τον Μέγα Αλέξανδρο η κατάσταση αλλάζει άρδην οι Εβραίοι εξελληνίζονται και αρχίζουν να αποδέχονται την Ελληνική Ιατρική. Ο θεωρών τον εαυτό του ως σοφό Jesus ben Sira ,o επονομαζόμενος και εκκλησιαστικός στο έργο του σοφία Σειράχ αποδέχεται έμμεσα την εφαρμογή της επιστημονικής Ιατρικής(8). Από την μελέτη δε του Ταλμούδ φάνηκε ότι η επιστημονική ιατρική των αρχαίων Ελλήνων δεν αντιστρατεύεται την εβραϊκή θεολογία (9) .Οι Έλληνες πρώτοι από 5ο και μετά αιώνα πιστεύουν ότι νόσος έχει φυσικά αίτια και σχηματίζουν σύστημα Ορθολογικής Ιατρικής. Επειδή η κρατούσα κατά την εμφάνιση Χριστιανισμού Ιατρική ήταν η Ελληνορωμαϊκή θα εξετασθεί σε χωριστό υποκεφάλαιο</span><br /><span style="font-family: arial;"><br /><br /></span><h3 style="text-align: left;"><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ελληνορωμαϊκή Ιατρική</span></h3><span style="font-family: arial; text-align: center;">Οι Ρωμαίοι λαός πρακτικός σχεδόν ποτέ δεν ενδιαφέρθηκαν για την ανάπτυξη ορθολογικής (επιστημονικής) ιατρικής, αντίθετα στην Ελλάδα η ορθολογική ιατρική (επιστημονική) οφείλει την εμφάνιση της στους φυσικούς Ίωνες φιλοσόφους Θαλή, Αναξίμανδρο και Πυθαγόρα . Ο τελευταίος και ο μαθητής του Αλκμέων θεωρούνται υπεύθυνοι για την θεωρία των χυμών. Η οποία τον 5ο και 4ο αιώνα αναπτύσσεται στις σχολές της Κω και της Κνίδου(10,11).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Στην σχολή της Κω, ο Πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης, πήρε τις πρώτες ιατρικές γνώσεις από το πατέρα του Ηρακλείδη και τον Ηρόδικο από την Σηλυβρία. Παράλληλα είχε ασχοληθεί με την φιλοσοφία με Δασκάλους τον σοφιστή Γοργία τον Λεοντίνο και τον Δημόκριτο τον Αβδηρίτη.(11) Από τις βιογραφίες του ίσως η πιο τεκμηριωμένη και σοβαρή είναι εκείνη του Σωρανού. Αλλά και σε αυτή βρίσκει κανείς πράγματα που εμπίπτουν στην περιοχή του θρύλου και λιγότερο της ιστορίας.(12,13).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο Ιπποκράτης θεώρησε την νόσο ως αποτέλεσμα της της ανισορροπίας των χυμών και την θεραπεία ως προσπάθεια αποκαταστάσεως της ισορροπίας την οποία ονόμασε ευκρασία. Την οποία ο γιατρός έχει υποχρέωση να επιτύχει κατά την θεραπευτική αγωγή χρησιμοποιώντας φάρμακα, δίαιτα, άσκηση, λουτρά, αφαιμάξεις. Η Θεωρία των χυμών ήταν η επικρατούσα θεωρία για 2500 χρόνια. Κατά την γνώμη του γράφοντος υπήρξε τροχοπέδη στην ιατρική εξέλιξη.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο Ιπποκράτης ή καλύτερα ιπποκρατική ιατρική έφερε νέες ηθικές και δεοντολογικές αρχές στην άσκηση της ιατρικής. Τα βιβλία της Ιπποκρατικής ιατρικής, που έχουν σχέση με την δεοντολογία είναι: 1. Όρκος 2. Περί ιητρού 3. Νόμος 4. Περί ευσχημοσύνης 5. Παραγγελίαι.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Οι ηθικές επαγγελματικές αρχές έχουν πάντοτε σχέση με τα κοινωνικώς (Θρησκεία,οργάνωση της κοινωνία και πολιτείας) και επιστημονικώς κρατούντα. Κατάπληξη προκαλεί το γεγονός ότι πολλές από τις ιπποκρατικές αρχές έχουν ισχύ και έως και σήμερα. (13)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Γνωρίσουμε από αρχαίες πηγές ότι η γιατροί ασκούσαν το επάγγελμα τους ιδιωτικώς σε ιατρεία ή περιοδεύοντες γιατροί, αρκετές δε πόλεις είχαν προσλάβει γιατρούς ως ιατρούς της πόλεως. Όλα αυτά τα σπουδαία άρχισαν τον 5ο πΧ αιώνα και άρχισαν να εκφυλίζονται προοδευτικά μετά το Πελοποννησιακό πόλεμο λόγω οικονομικής κρίσης.(11)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η Ιπποκρατική σχολή (βιβλία της Ιπποκρατικής συλλογής) ως κορωνίδα της ιατρικής πράξεως είχε τον άνθρωπο ασχέτως οικονομικής καταστάσεως. Καθιέρωσε δε προοδευτικό για την εποχή τρόπο κλινικής εξετάσεως χρησιμοποιώντας όλες τις αισθήσεις του ιατρού και καλλιεργώντας μια έκτη αίσθηση,την αυξημένη παρατηρητικότητα . Η αλήθεια είναι ότι η ακρόαση πρέπει να χρησιμοποιόταν λιγότερο λόγω των δυσκολιών της αμέσου ακροάσεως. Παρόλα αυτά περιγράφεται η Ιπποκρατική σείσις και η απουσία εντερικών ήχων. Εντυπωσιάζει η περιγραφή της κλινικής εικόνας των νοσημάτων και της προγνώσεως τους, καθώς και προσπάθεια συσχετισμού νόσου και περιβάλλοντος</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ένα πρόβλημα που έχουν οι μελετητές της Ιπποκρατικής συλλογής είναι γνησιότης των βιβλίων. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι πολύ λίγα βιβλία είναι αυθεντικά έργα του Ιπποκράτους(10,11,12,).Κάποιοι αμφιβάλλουν αν έστω και ένα έργο της είναι γραμμένο από τον ίδιο((10). Ο A Κούζης πιστεύει ότι μόνον πέντε έργα της ιπποκρατικής συλλογής είναι αυθεντικά έργα του Ιπποκράτους. Αρκετοί ξένοι μελετητές της ιπποκρατικής συλλογής θεωρούν τον όρκο ως γνήσιο Ιπποκρατικό έργο, αλλά πιθανώς είναι προγενέστερο γιατί περιλαμβάνει πάρα πολλά στοιχεία πυθαγόρειας φιλοσοφίας.(14)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Άλλη μεγάλη μορφή της ελληνικής ιατρικής ήταν ο γιατρός του 2ου μ Χ αιώνος Γαληνός, που γεννήθηκε στην Πέργαμο της Μικράς Ασίας το 126, σπούδασε την Ιατρική και την Φιλοσοφία αρχικά στην πατρίδα του και ακολούθως στη Σμύρνη, Κόρινθο και τελικά στο κατεξοχήν επιστημονικό κέντρο της εποχής του, την Αλεξάνδρεια.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Μαρτυρείται δε ότι το ρωμαϊκό του όνομα ήταν Claudius Galenus , αλλά τα δύο αρχικά του Cl. που παραδίδονται, πιθανότατα προέρχονται από το λατινικό Clarissimus = ενδοξότατος και όχι από το Claudius</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Σε ηλικία 28 ετών επέστρεψε στην πατρίδα του που ανέλαβε την ιατρική παρακολούθηση των μονομάχων αποκτώντας μεγάλη χειρουργική εμπειρία, όπως περιγράφει ο ίδιος, μετά δε έξι χρόνια έφυγε για την Ρώμη όπου άσκησε και δίδαξε την ιατρική. Εκεί απέκτησε μεγάλη φήμη και έγινε γιατρός της αριστοκρατίας (15) . Η φήμη του εκίνησε τον φθόνο των συναδέλφων του που άρχισαν να διαδίδουν όχι κολακευτικές φήμες για το έργο του , προσπάθησε να αποστομώσει τους αντιπάλους του δίνοντας μια σειρά διαλέξεων στο ιερό της Ειρήνης. Αυτό φόρτισε την αντίδραση εναντίον του εξ αιτίας του αλαζονικού ύφους του.(15) Μετά από αυτό έφυγε από τη Ρώμη και ταξίδεψε σε πολλές περιοχές του τότε γνωστού κόσμου( Συρία, Κύπρο, Παλαιστίνη , Λήμνο, Θεσσαλονίκη) με τελικό προορισμό την Πέργαμο, όπου άσκησε και πάλι το επάγγελμα του. Μετά από πρόσκληση του φίλου του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρηλίου εγκατέλειψε και πάλι την Πέργαμο για την Ρώμη. Συνάντησε τους αυτοκράτορες στην Ακυληία. Λόγω επιδημίας στο στρατόπεδο, έμεινε εκεί, ενώ οι αυτοκράτορες αναχώρησαν για Ρώμη. Μετά από αρκετό καιρό και αφού είχε παρήλθε η επιδημία ,πήγε στην Ρώμη και ανέλαβε γιατρός Μάρκου Αυρηλίου, τον οποίο δεν ακολούθησε στην εκστρατεία του στη Γερμανία ,αλλά παρέμεινε γιατρός του Κομμόδου. Μετά τριετία εκδηλώθηκε επιδημία στη Ρώμη έφυγε και πάλι για την πατρίδα του όπου πέθανε στις αρχές του 3ου μ Χ αιώνος(219).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο Γαληνός συστηματοποίησε μία εκλογικευμένη ιατρική πρακτική που πατούσε στην κληρονομιά του Ιπποκράτη, έδινε έμφαση στη φλεβοτομή ως καθολική θεραπευτική μέθοδο και εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη τη Μεσόγειο, υποσκελίζοντας κάθε άλλο ιατρικό σύστημα.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Με τις νεκροψίες του σε ζώα βρήκε ότι οι φλέβες και οι αρτηρίες μεταφέρουν αίμα και όχι αέρα όπως πιστευόταν (Ερασίστρατος, Ηρόφιλος) ως τότε, με αποτέλεσμα το σύστημά του να δίνει στο αίμα σπουδαιότερο ρόλο σε σχέση με τους άλλους σωματικούς χυμούς. Ίσως η σπουδαιότερη συμβολή του όμως είναι ότι, από κοινού με τον Πλίνιο τον πρεσβύτερο και τον Κλαύδιο Πτολεμαίο, συγκέντρωσαν, συστηματοποίησαν και κωδικοποίησαν σε κοινή γλώσσα, και βεβαίως ο καθένας τους στους τομείς της ειδίκευσης του, τη συσσωρευμένη φιλοσοφική γνώση του μεσογειακού κόσμου των προηγούμενων επτά αιώνων.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Δεν υπάρχει σχεδόν ιατρικός κλάδος που να μην απασχόλησε τον Γαληνό. Οι εμπεριστατωμένες μελέτες του αναφέρονται στην ανατομική, τη φυσιολογία, τη χειρουργική, τη φαρμακευτική, την οφθαλμολογία, τη μαιευτική, την παθολογία, τη θεραπευτική, την υγιεινή, την οδοντιατρική και τη φαρμακολογία. Τα πολυσύνθετα φαρμακευτικά σκευάσματα, που ο ίδιος παρασκεύαζε είναι γνωστά στη βιβλιογραφία ως «γαληνικά» και η αντίστοιχη φαρμακοτεχνία ονομάζεται «γαληνική φαρμακευτική» Σώζονται περί τις εκατό μελέτες του, που προώθησαν σημαντικά την ιατρική επιστήμη. Το βιολογικό του δόγμα, ο «γαληνισμός», επεκράτησε στην ευρωπαϊκή ιατρική επί δεκατέσσερις αιώνες (κατά τον Μεσαίωνα και στον αραβικό κόσμο). Οποιαδήποτε παρατήρηση ερχόταν σε αντίθεση με τη διδασκαλία του Γαληνού, απορριπτόταν. Μόνο μετά το 1540, ιδίως με τις ανατομικές έρευνες του Βεζάλιους, άρχισε να αντικαθίσταται ο γαληνισμός, ενώ η βαθμονόμηση της δραστικότητας των φαρμάκων απολάμβανε καθολική αποδοχή για περισσότερο από 1600 χρόνια και μόλις στα μέσα του 19ου η φαρμακολογία εγκατέλειψε το σύστημα των ποιοτήτων και των βαθμών έντασης των φαρμάκων που εισήγαγε(16)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Επεκτείνοντας το έργο του Ιπποκράτη ακολούθησε την αρχή, ότι ένα πείραμα δεν αξίζει τίποτα, εφόσον η εκτέλεσή του δε στηρίζεται σε κάποια θεμελιωμένη συλλογιστική. Οι τέσσερις χυμοί του Ιπποκράτη αντιστοιχούν, όπως υποστήριζε, σε 4 χαρακτηριστικούς ανθρώπινους τύπους: στον αιματώδη τύπο (το αίμα), στον φλεγματικό τύπο (το φλέγμα), στον χολερικό τύπο (η κίτρινη χολή) και στον μελαγχολικό τύπο (η μαύρη χολή) που, κατά την άποψή του, προδιαθέτει στην ανάπτυξη καρκίνου «και μάλισθ΄ο καρκίνος υπό μελαγχολικού γίνεται χυμού» ή «όσα μέν γαρ υπό μελαγχολικού σκιρρούται (σκληραίνει, στοκάρει) χυλού καρκινώδη τε πάντα εστί».</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">«Ειδικότερα ισχυρίστηκε ότι το πνεύμα διακρίνεται σε «ψυχικό» με έδρα τον εγκέφαλο, σε «ζωτικό» με έδρα την καρδιά και σε «φυσικό» με έδρα το ήπαρ. Γνώριζε ότι η αναπνοή οφείλεται στις αναπνευστικές κινήσεις, που γίνονται με τη βοήθεια των θωρακικών και μεσοπλεύριων μυών και του διαφράγματος . Γνώριζε ακόμη και την άδηλο αναπνοή. Μεταξύ πολλών άλλων ασθενειών του αναπνευστικού γνώριζε τα (άσθμα, αφωνία, πνευμονία, πλευρίτιδα), χαρακτήρισε δε την πνευμονική φυματίωση ως νόσο μεταδοτική,για τη θεραπεία της οποίας συνιστούσε διαιτητική αγωγή και αλλαγή κλίματος που ήταν η βάση της θεραπείας της μέχρι την δεκαετία του 1940(17). Από κείμενο αποδιδόμενο στον ίδιο φαίνεται ότι σε κάποια φάση της ζωής του είχε ασπαστεί τον Χριστιανισμό ” δει δε ημάς τους Χριστιανούς επί τα καθ’ ημάς μέγιστα και μυστηριώδη χωρείν .Τούτοις γαρ εγώ πιστεύω και ομολογώ……. (ΧΙΧ,679 , έκδοση Kuhn)) “ (12). Αν και υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες αν όντως έχει συμβεί αυτό διότι υπάρχουν σε δημοσιεύσεις του με αρνητικές γνώμες για τον Μωυσή και τον Ιησού Χριστό. Δέχτηκε ακόμη ακόμη κριτική από τον Ευσέβιο Καισαρείας για την συμπεριφορά των συναδέλφων έναντι του που τον θεωρούσαν ισάξιο θεού( εκκλ. Ιστορία. V. 8, 6-17)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Φαίνεται ακόμη ότι είχε ασχοληθεί με την οδοντιατρική. (18)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Άλλος Έλληνας γιατρός που επηρέασε την ιατρική του 4ου αιώνα ήταν ο Ορειβάσιος (325 – 403) ,συμπατριώτης Γαληνού από την Πέργαμο. Σπούδασε στην Αλεξάνδρεια και στην Αθήνα. Στην Αθήνα υπήρξε συσπουδαστής του μετέπειτα αυτοκράτορα Ιουλιανού του αποκληθέντος «Παραβάτη», του Μ. Βασιλείου και του Γρηγορίου του Θεολόγου. Υπήρξε στενός φίλος του Ιουλιανού, ακολουθώντας τον,ως Στρατιωτικός Αρχίατρος σε όλες σχεδόν τις εκστρατείες του και μετά από σύσταση του συνέγραψε μία Ιατρική εγκυκλοπαίδεια με τίτλο «Ιατρικαί Συναγωγαί» η «Έβδομηκοντάβιβλος». Αυτό το έργο γραμμένο στα Ελληνικά περιείχε όλες τις μέχρι τότε γνώσεις της Αρχαιοελληνικής Ιατρικής εμπλουτισμένες με δικές του πρωτότυπες παρατηρήσεις. Αργότερα δημοσίευσε περίληψη σε 9 βιβλία με τίτλο «Σύνοψις προς υιόν Ευστάθιον». Το έργο μεταφράστηκε στα Λατινικά και Αραβικά και άσκησε μεγάλη επίδραση στον Αραβικό κόσμο και αργότερα στην Ιατρική της Δύσης. Έγραψε και άλλα συγγράμματα.. Έγραψε και άλλα συγγράμματα:«Περιπαθών», «Προς τους απορούντας των Ιατρών», «Τα ευπόριστα» καθώς και διαιτολογικές Οδηγίες.(19) Ο Ορειβάσιος πού πέθανε σε προχωρημένη ηλικία στην Κωνσταντινούπολη δεν ήταν μόνο συγγραφεύς,αλλά είχε και άλλη συνεισφορά:1)είχε επινοήσει ειδικά ράμματα για την απολίνωση των αρτηριών, 2)εφάρμοζε θεραπείες με αντισηπτικά φάρμακα στα τραύματα, όπως η υγρά κηρωτή, 3)θεράπευε αποτελεσματικά τους κιρσούς και τις φλεβίτιδες των κάτω άκρων με χειρουργική αφαίρεση της μείζονος σαφηνούς φλέβας (κάτι πού γίνεται και σήμερα). Αλλά και στην Παθολογία πρότεινε θεραπείες των ιλίγγων με αλκαλοειδή του βεράτρου (ελλέβορου) ή την θεραπεία της νεφρίτιδας με υδρική δίαιτα και γάλα.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Στον Ελληνικό χώρο μεγάλη διάδοση είχε από την αρχή των προκλασικών χρόνων είχε και η ιατρική των Ασκληπιείων. Μια μορφή μορφή θεουργικής και θαυματουργικής ιατρικής που στηριζόταν στην εγκοίμηση. Υπήρξε εξαιρετικά δημοφιλής σε όλο ελληνορωμαϊκό κόσμο, διότι από οικονομικής απόψεως ήταν πολύ φθηνή για τους μη έχοντες</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η ελληνική ιατρική είχε επίδραση στην Ρωμαϊκή ιατρική, που μέχρι την κατάληψη της Ελλάδος, δεν είχε καμιά επαφή με ορθολογική ιατρική . Πολλοί Έλληνες γιατροί ήρθαν ως σκλάβοι, ενώ οι καταξιωμένοι ως μετανάστες. Εκείνος που ευνόησε την είσοδο Ελλήνων Ιατρών στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ήταν ο Ιούλιος Καίσαρ δίνοντας τους κίνητρα φορολογικά και κοινωνικά. Την πολιτική του Ιουλίου ακολούθησαν οι διάδοχοι του και πολύ σύντομα οι Έλληνες γιατροί ήταν ή κύρια μάζα γιατρών στην αυτοκρατορία. Αποτελούν το 98% των γιατρών τον 1ο αιώνα μ Χ, και το 75% και 65% αντιστοίχως τον 2ο και 3ο αιώνα(20)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Παρά την αυτοκρατορική ευμένεια υπήρξαν φωνές διαμαρτυρίας έναντι της εγκαταστάσεως Ελλήνων φιλοσόφων γενικά και επιστημόνων ειδικά. Ίσως πιο κραυγαλέο παράδειγμα ήταν ο Κάτων ο πρεσβύτερος, οποίος ζητούσε την εκτόπιση των Ελλήνων φιλοσόφων διότι θεωρούσε ότι θα βοηθήσουν στην αλλαγή των Ρωμαϊκών παραδόσεων. Για τους ίδιους λόγους δεν δεχόταν Έλληνες γιατρούς στο σπίτι του και θεράπευε ο ίδιος τους συγγενείς και τους δούλους του χρησιμοποιώντας την παραδοσιακή ρωμαϊκή ιατρική Ο Κικέρων επίσης είχε πολύ κακή γνώμη για τους Έλληνες γιατρούς που τους θεωρούσε τεχνίτες και όχι καλλιεργημένα άτομα,αν και ο ίδιος είχε Έλληνα γιατρό.(20).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Επίσης εναντίον των Ελλήνων ιατρών εκφραζόταν ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, ο οποίος ήταν Ρωμαίος συγγραφέας, φυσιοδίφης και φυσικός φιλόσοφος, καθώς και στρατιωτικός και ναυτικός διοικητής των πρώτων χρόνων της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και φίλος του αυτοκράτορα Βεσπασιανού. Ήταν πολυγραφότατος ασχολήθηκε κυρίως με την ιστορία και την έρευνα της φύσης από όλο του το έργο εκείνο που μας έμεινε είναι Historia Naturalis που ήταν μια εγκυκλοπαίδεια φυσικής ιστορίας στην οποία περιγράφονται πάρα πολλά βότανα που χρησιμοποιόταν για θεραπευτικούς σκοπούς. (21)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Σπουδαία επίσης ήταν η συνεισφορά στην Ιατρική του Διοσκουρίδη Ο Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος ή Αναζαρβεύς (περίπου 10 μ. Χ. - 90 μ. Χ.) ήταν σημαντικός ΄Ελληνας Ιατρός, , Φαρμακοποιός - Φαρμακολόγος και Βοτανολόγος. Εκτός από Πεδάνιος ( από το όνομα του Ρωμαίου που τον υιοθέτησε σε μεγάλη ηλικία για να γίνει Ρωμαίος πολίτης) αποκαλείται και Αναζαρβεύς , αυτό το επέλεξε ο ίδιος, για να τιμήσει τον τόπον καταγωγής της μητέρας του, την Ανάζαβρο της Κιλικίας . Υπηρέτησε ως Ιατρός στον Ρωμαϊκό Στρατό επί της εποχής των Ρωμαίων αυτοκρατόρων Κλαυδίου (41-54 μ. Χ.) και Νέρωνος (54-68 μ. Χ.), άρα, αν και δεν είναι γνωστό το ακριβές έτος της γεννήσεώς του, θα πρέπει να υποτεθεί ότι γεννήθηκε στις αρχές του 1ου αιώνος μ. Χ., περίπου το 10 μ. Χ. και θα πέθανε περί το τέλη του 1ου αιώνος μ. Χ., πιθανώς περί το 90 μ. Χ. Ο Διοσκουρίδης είναι γνωστός κυρίως για το πεντάτομο έργο του «Περί ὕλης ἰατρικῆς» ή De Materia Medica (εικ 3η), με μεγάλη επιρροή στη φαρμακολογία μέχρι το 1600 μ Χ Κέρδισε, μαζί με τον Ιπποκράτη και τον Γαληνό, την ύψιστη θέση στην Ιστορία της Ιατρικής. Το έργο του με μοναδικές απεικονίσεις φαρμακευτικών φυτών, έχει πρακτική αξία έως σήμερα. Xωρίζεται σε πέντε «βιβλία». To πρώτο από αυτά είναι αφιερωμένο στα θεραπευτικά φυτά, τις αλοιφές και τα έλαια, το δεύτερο στα ζωικής ή φυτικής προέλευσης προϊόντα που έχουν φαρμακευτική χρήση, όπως το μέλι, το γάλα, το λίπος, το σιτάρι και τα κηπευτικά. Το τρίτο και το τέταρτο περιγράφουν συστατικά από δέντρα και ρίζες, και το τελευταίο τα κρασιά, τα αλκοολούχα και τα φάρμακα που περιλαμβάνουν συστατικά ορυκτών. Το Παράρτημα αναφέρεται στα δηλητήρια και τα αντίδοτα τους. Τα διάφορα φάρμακα είναι χωρισμένα σε ομάδες, όπως τα αφροδισιακά, τα αντιδιαρροϊκά, τα υπακτικά κ.ά.(22 ,23). Το De Materia Medica μπορεί κανείς να το δει σε αγγλική μετάφραση δωρεάν στο διαδίκτυο στην διεύθυνση http://www.cancerlynx.com/demateriafront.html (22)ή σε έντυπη ελληνική μετάφραση με το πρωτότυπο κείμενο από τις εκδόσεις Κάκτος,</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η Ρώμη απαιτούσε πιστοποίηση των γιατρών,που δεν ήταν όμως αποτέλεσμα κάποιας ειδικής εξετάσεως,αλλά διαβεβαιώσεως του υποψηφίων ενώπιον του δικαστηρίου. Παράλληλα όμως ασκούσαν ιατρική αγύρτες, μάγοι, ριζοτόμοι, αστρολόγοι , μάντεις ,μαίες , ιερείς. Η άσκηση της Ιατρικής είχε πάντα σχέση με την κοινωνική θέση του ασθενούς , το κύρος του γιατρού, την εκπαίδευση και τον πάροχο υγείας. Έτσι υψηλού κύρους γιατροί επισκεπτόταν τους ασθενείς τους (αριστοκράτες) στα σπίτια τους,ενώ τους υπολοίπους τους δεχόταν στο σπίτι ή το γραφείο τους αν υπήρχε, ενώ ασθενείς χαμηλών εισοδημάτων ή δεν τους δεχόταν καθόλου ή δεν τους επέλεγαν οι ασθενείς λόγω υψηλού κόστους. Οι γιατροί χαμηλού κύρους και οι άλλες κατηγορίες επαγγελματιών υγείας ερχόταν σε επαφή με τους ασθενείς τους στην ταβέρνα (Taverna Medica) ή στα σταυροδρόμια της αγοράς. (21). Ο στρατός είχε οργανωμένη υγειονομική υπηρεσία από του 1ου πΧ αιώνα που αποτελείτο από ιατρούς (χειρουργούς- medici chirurgi και κλινικούς γιατρούς- medici clinici ),από βοηθούς που έπρεπε να μεταφέρουν εργαλεία, φαρμακευτικό και επιδεσμικό υλικό ( capsarii,) και στρατιώτες που δεν είχαν όπλα αλλά παρείχαν πρώτες βοήθειες ( immunes). Στο στρατό έχουμε την πρώτη εμφάνιση νοσοκομείου ( valetudinariα αποκλειστικά για στρατευμένους.(22) Valetudinariα αργότερα δημιουργήθηκαν σε διάφορες πόλεις για την περίθαλψη των σκλάβων.(23)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Αυτή η κατάσταση επικρατούσε σε όλη την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία πριν την εμφάνιση του Χριστιανισμού από άποψη φροντίδας του ασθενούς .</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> </span><br /><h3 style="text-align: left;"><span style="font-family: arial; text-align: center;"> <b>Χριστιανισμός και Ιατρική</b></span></h3><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο Χριστιανισμός δημιουργήθηκε μέσα στα πλαίσια της μονοθεϊστικής θρησκείας του Ιουδαϊσμού. Ο Χριστιανισμός σύμφωνα με τις πιο αξιόπιστες ιστορικές πηγές, που είναι τα τέσσερα ευαγγέλια, οφείλει την δημιουργία του στον Ιησού Χριστό τον αποκαλούμενο και Ναζαρηνό . Γεννήθηκε το 4πΧ και σταυρώθηκε το 30 μ Χ. Ήταν κάτοικος της Ναζαρέτ και η διδακτική του δράση διάρκεσε τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του κυρίως στη Γαλιλαία και λίγο προ της σταυρώσεως στην Ιερουσαλήμ .Κήρυξε την Βασιλεία του Θεού την οποία ανέμεναν από μακρού οι Ιουδαίοι. Το κήρυγμα, η διδασκαλία και η θαυματουργική θεραπεία των ασθενών προσέλκυσε πολύ κόσμο αλλά δημιούργησε έντονες αντιδράσεις στην θρησκευτική ηγεσία που προκάλεσε την σταύρωση του. Οι μαθητές του διέδωσαν μετά τριήμερο την ανάσταση του,γεγονός άλλωστε που αναφερόταν στις προφητείες, πράγμα που προέβαλαν έντονα οι απόστολοι διότι έτσι θα γινόταν ευκολότερα δεκτή η άποψη ότι ήταν ο αναμενόμενος Μεσσίας και Υιός του Θεού. Μετά την προσχώρηση στο Χριστιανισμό του Ελληνόγλωσσου και Ρωμαίου πολίτου Σαούλ ο οποίος μετά την βάπτιση του από τον Ανανία πήρε το όνομα Παύλος το οποίο χρησιμοποιούσε και προηγουμένως ,ως Ρωμαίος πολίτης . Ήταν Εβραίος γεννημένος στη Ταρσό της Κιλικίας αρχές 1ου αι. (5-15 μΧ.) – Ρώμη 66-68 μΧ.), με μεγάλη εβραϊκή θεολογική μόρφωση ως μαθητής του Γαμαλιήλ,ανήκε στην αίρεση των φαρισαίων και προ της αλλαγής του ήταν φανατικός διώκτης των Χριστιανών. Την αλλαγή του την αποδίδει ο ίδιος σε κλήση από τον ίδιο τον Ιησού όταν μετέβαινε στην Δαμασκό για να ηγηθεί διωγμού κατά των χριστιανών(Γαλάτ. 1:13 εξ., Α' Κορ. 11:1, 15:8, Φιλιππ. 3:12, Έφεσ. 3:3) και Πράξ((9:1-29, 22:3-21, 26:9-21). Τα βιογραφικά του Αποστόλου Παύλου τα μαθαίνομε από τις Πράξεις των Αποστόλων (έργο του μαθητή του Ευαγγελιστή Λουκά) και τις επιστολές του ιδίου. Ασχολήθηκε με τον εκχριστιανισμό των εθνικών της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στις τέσσερις αποστολικές του πορείες. Οι πορείες αυτές δεν ήταν πάντα επιτυχείς , ούτε ασφαλείς. Πχ στην Αθήνα ενώ έγινε πρόθυμα δεκτός, όχι μόνο δεν επηρέασε τους Αθηναίους (πλην του Διονυσίου του Αρεοπαγίτου και της Δαμάρεως), έγινε και στόχος εμπαιγμού στο θέμα της Αθανασίας της Ψυχής. (25, 26). Από τις επιστολές του και τις Πράξεις μαθαίνουμε ακόμη και τους κινδύνους που αντιμετώπισε ( φυλακίσεις, μαστιγώσεις, δίκες, ναυάγιο στην Μάλτα)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Είναι ο δημιουργός της πρώτης χριστιανικής θεολογίας. Ίσως είναι ο πρώτος που τονίζει σε τόσο μεγάλο βαθμό την αξία της χριστιανικής αγάπης (Α’ Κορινθ. ΧΙΙΙ 1-13 ) Όσο αφορά την αρρώστια πιστεύει ότι μπορεί να θεραπευτεί με φυσικά μέσα αλλά και με την βοήθεια του Θεού μετά από προσευχή. Ο ίδιος δεν είδε θεραπεία στα προβλήματα που τον ταλάνισαν , αλλά ούτε και μαθητές του για τους οποίους είχε προσευχηθεί. Το σίγουρο είναι ότι η γιγάντωση του χριστιανισμού οφείλεται κατά κατά κύριο λόγο σε αυτόν, διότι έκανε γνωστή την νέα Θρησκεία σε μεγάλο μέρος του τότε γνωστού κόσμου. Όπως ο ίδιος περιγράφει μέσα στους ιεραποστολικούς προγραμματισμούς του ήταν η επίσκεψη του στην Ισπανία( Ρωμ.15:23-25, 28) Δεν υπάρχει κανένα γραπτό κείμενο περιλαμβανόμενο στην Καινή Διαθήκη ή άλλο ιστορικό κείμενο που να επιβεβαιώνει κάτι τέτοιο, αλλά στην παράδοση γίνεται λόγος για επίσκεψη του Παύλου στην Ισπανία. Συμπεραίνεται έμμεσα από την Β προς Τιμόθεο επιστολή όπου δηλώνει ότι έχει ολοκληρώσει το ευαγγελικό σχέδιο του , ότι το κήρυγμα του το είχαν ακούσει όλα τα έθνη (Β’ Τιμ. 4:17) και ότι, έχοντας πια αγωνιστεί τον καλό αγώνα, τελειώνει την επίγεια πορεία του περιμένοντας μόνο το στεφάνι της δικαιοσύνης από τον Κύριο, τον δίκαιο Κριτή (Β’ Τιμ. 4:8).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Για λόγους καλύτερης αναπτύξεως του θέματος η διάρκεια των είκοσι αιώνων θα χωριστεί ως εξής</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 1. Από της εμφανίσεως του Χριστιανισμού μέχρι της διασπάσεως του Ρωμαϊκού κράτους</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 1. Το Μεσαίωνα 500-1400μΧ. Ο οποίος διακρίνεται με πρώιμο 500-1000μΧ και όψιμο μεσαίωνα 1000-1400μΧ.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 1. Η πρώιμη σύγχρονη εποχή που αντιστοιχεί σε αυτό που πολλοί αποκαλούν αναγέννηση και εμφάνιση της νέας επιστήμης ( 16ος, 17ος και 18ος αιώνας μΧ )</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 1. 19ος, 20ος, 21ος μΧ </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Πρώτοι Χριστιανικοί Αιώνες</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω οι πρώτοι Χριστιανοί είχαν αποδεχθεί όπως και οι σύγχρονοι τους Εβραίοι την δυαδική αιτία της νόσου. Η νόσος μπορεί να είχε ως αίτιο: α). Κάτι φυσικό που στην προκειμένη περίπτωση ακολουθώντας τα ιπποκρατικά και τα γαληνικά πρότυπα, ανισορροπία των χυμών ή διαταραχή των κράσεων ή καταστάσεων, ο δε ιατρός καθήκον είχε την αποκατάσταση της ή β). να οφείλεται σε υπερφυσικές δυνάμεις δηλαδή 1)τον Θεό που στέλνει την νόσο στον άνθρωπο ως τιμωρία για τις αμαρτίες του ή ως παιδευτικό εργαλείο για να καλλιεργήσει την πνευματικότητα του,η περίπτωση αυτή εθεωρείτο ευκταία και ο Χριστιανός ευχαριστούσε τον Κύριο για την φροντίδα του για το καλό της ψυχής του και 2) τον σατανά που χρησιμοποιούσε την νόσο για να αντιστρατευτεί τον τον Θεό. Εύλογο είναι ότι η αντιμετώπιση των καταστάσεων που οφείλονται σε υπερφυσικές δυνάμεις είναι αρμοδιότης της εκκλησίας (24).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Πως θεράπευσε η εκκλησία τους ασθενείς που η νόσος τους είχε υπερφυσικό αίτιο με προσευχή, εξομολόγηση, νηστεία, επιτίμια, μετάνοια, θεία κοινωνία, καθημερινές λειτουργίες, σταυρούς, ευχέλαιο, ευχές , επίδεση ελαίου κανδηλιών , αγιασμό, ανάγνωση ειδικών ευχών αναλόγως της νόσου, επίθεση των χειρών του ιερέως ή επισκόπου επί της κεφαλής,. Λίγους αιώνες μετά η επίθεση των χειρών έγινε μόδα όχι μόνο από ιερωμένους αλλά και βασιλείς όπως ο Καρλομάγνος, ο Κάρολος ο Β’ της Αγγλίας</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Νομίζω ότι και οι ιατροί άρχισαν μάλλον από τα μέσα του δευτέρου αιώνος μετά να ασχολούνται με ασθενείς χριστιανούς διότι αυξήθηκε ο αριθμός των χριστιανών γιατρών και κάποιοι μη ιατροί χριστιανοί διαπίστωναν ότι η πίστη δεν ήταν ικανή από μόνη να θεραπεύσει τον ασθενή. Πολλοί είχαν την αντίληψη ότι μετά από την ανάσταση του Χριστού η ιατρική ήταν άχρηστη διότι o Χριστός ήταν ιατρός των πάντων(27). Για να κατανοήσει κανείς καλύτερα τι συνέβη με την επήρεια του χριστιανισμού στην Ιατρική πρέπει να μελετήσει ενδελεχώς τα πρώτα βιβλία της Καινής Διαθήκης Ευαγγέλια, Πράξεις των Αποστόλων και για κείνους που θέλουν να κατανοήσουν την χριστιανική θεολογία τις επιστολές του Παύλου. Νομίζω ότι η Παραβολή του Καλού Σαμαρείτου δίδει το σκαρίφημα του καλού Χριστιανού “Ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου, καὶ τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν” (Λουκ. Ι΄ 25-29 .Και περαιτέρω ορίζει ως πλησίον κάθε άνθρωπο ακόμη και τον εχθρό μας, όπως ήταν ο Σαμαρείτης για τους Ιουδαίους . Αν δε προσθέσουμε και απόσπασμα από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου ‘ἐπείνασα γάρ, καὶ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα, καὶ ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην, καὶ συνηγάγετέ με,γυμνός, καὶ περιεβάλετέ με, ἠσθένησα, καὶ ἐπεσκέψασθέ με, ἐν φυλακῇ ἤμην, καὶ ἤλθετε πρός με.” Ματθαίος 25:35-36</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Από την παρατιθέμενα εδάφια φαίνεται ότι με τον Χριστιανισμό καθιερώνεται μια νέα μορφή αγάπης που δεν αφορά μόνο το Θείο και τους δικούς μας αλλά επεκτείνεται σε όλους τους ανθρώπους ακόμη και τους εχθρούς μας και καθιερώνεται η φιλανθρωπία που θεωρείται μια από τις ύψιστες αρετές του Χριστιανού. Πάνω λοιπόν σε αυτές τις αρχές στηρίζεται η φροντίδα των ασθενών,όπως και όλων εχόντων ανάγκη βοηθείας στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες.(28)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Εξετάζοντας κανείς με ανοικτό πνεύμα το περιεχόμενο των βιβλίων της Ιπποκρατικής συλλογής και τα άπαντα τα ευρισκόμενα του Γαληνού μετά την πυρκαγιά του Ναού της Ειρήνης στην Ρώμη του 2ου μΧ αιώνα θα διαπιστώσει ότι οι αρχές της ορθολογικής ιατρικής δεν έρχονται σε αντίθεση με το πνεύμα του Χριστιανισμού., όπως αυτό εκτίθεται στην Καινή Διαθήκη. Η θαυματουργική θεραπεία των νόσων από τον Ιησού με κανένα τρόπο δεν υποδηλώνει ότι η νόσος οφείλεται σε υπερφυσικούς παράγοντες άλλωστε τα πλείστα των θαυμάτων έγιναν σε ασθενείς πάσχοντες από νοσήματα έχοντα ως αίτιο φυσικό παράγοντα ,και σκοπό είχαν να αποκαλύψουν την μεσσιανική ιδιότητα του Ιησού (24). Επίσης από θεολογικής απόψεως θεωρεί την νόσο και την εξ αυτής πόνο ως κάτι το αναμενόμενο και συμφέρον για το Χριστιανό (29).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες αμφισβητήθηκε εντόνως η αξία της ιατρικής ως επιστήμης,ακόμη και από διακεκριμένους θεολόγους ως Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός. Ακόμη και τον έκτο μΧ αιώνα διαπρεπείς θεολόγοι ως ο Παπάς Γρηγόριος ο 1ος και ο Άγιος Γρηγόριος της Τουρ δίδουν πολύ μεγαλύτερη σημασία στην σωτηρία της ψυχής και όχι στην κατάσταση του σώματος.(30). Ο δε Μεδιολάνων Αμβρόσιος κατακρίνει τους Χριστιανούς που καταφεύγουν στους γιατρό πριν μιλήσουν με τον ιερέα.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">To πλέον βασικό όμως είναι ότι η επικράτησις του χριστιανισμού αυξάνει τα φιλάλληλα αισθήματα και καλλιεργεί την διάθεση προσφοράς στον έχοντα ανάγκη συνάνθρωπο. Έτσι δημιουργούνται πολλά ιδρύματα φιλανθρωπίας τόσο στην ανατολική όσο και στην δυτική αυτοκρατορία. Κάποια από αυτά έχουν ως στόχο την ανακούφιση νοσούντων συνανθρώπων. Θα έλεγε κανείς ότι ο Χριστιανισμός δημιούργησε ένα νέο τύπο γιατρού , ο οποίος προσπαθεί να συνδυάσει την επικρατούσα επιστημονική άποψη με την πίστη στο Θεό και τις νέες αξίες και ιδανικά. Σε αυτό βοήθησαν οι απόψεις των μεγάλων θεολόγων του 3ου και 4ου αιώνος, Ωριγένους, Ιερού Αυγουστίνου και Κλήμεντος του Αλεξανδρέως οι οποίοι μελέτησαν τη φυσική φιλοσοφία και κράτησαν σημαντικές πτυχές της κοσμικής ελληνικής φιλοσοφίας που ευθυγραμμίζονταν με τη χριστιανική σκέψη. Πίστευαν δε και δίδασκαν ότι η πίστη που υποστηρίζεται από την υγιή φιλοσοφία είναι πολύ ανώτερη από την απλή πίστη (31,32). Αλλά και οι βυζαντινοί πατέρες Μέγας Βασίλειος(33) και Ιωάννης ο Χρυσόστομος(34) πιστεύουν ότι η ιατρική δεν εναντιώνεται στον Χριστιανισμό ιδιαίτερα όταν ασκείται με φόβο Θεού.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Η θεραπευτική επίδοση των εφαρμοζομένων από την εκκλησία θεραπευτικών μεθόδων μπορεί αποδοθεί στο ονομαζόμενο από τους Shapiro, powerful placebo (35).Στους ίδιους λόγους πρέπει να αποδοθεί και η θεραπεία των ασθενών από τους ασκητές της Ερήμου(36). Όσο προχωράμε προς τον 4ο και 5ο αιώνα στην θεραπευτική φαρέτρα της εκκλησίας προστίθενται τα λείψανα αγίων, είδη που χρησιμοποιήθηκαν από από αγίους ,αποτμήματα της ενδυμασίας τους, μετάβαση και προσκύνηση σε ιερά αγίων που εθεωρούντο θαυματουργοί( συνήθως σε θέσεις που προηγουμένως υπήρχαν παγανιστικά ιερά).Αυτή η κίνηση έλαβε μορφή επιδημίας τον πρώιμο μεσαίωνα αλλά περί αυτών στο ειδικό κεφάλαιο</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Στην προσιτή σε μένα βιβλιογραφία η πρώτη αναφορά χριστιανού γιατρού είναι εκείνη του Αλεξάνδρου από την Φρυγία ο οποίος μαρτύρησε περί το τέλος του 2ου αιώνος(37)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ειπώθηκε ανωτέρω ότι εκείνο που ξεχωρίζει τους Χριστιανούς από τους πιστούς των άλλων θρησκειών είναι η φιλανθρωπία που εξελίχθηκε και οργανώθηκε από την εκκλησία ακόμη και στην δύσκολη φάση των διωγμών που άρχισαν το 64 μΧ και τελείωσαν το 313 με την υπογραφή του Διατάγματος (έδικτο) των Μεδιολάνων από τους αυτοκράτορες Κωνσταντίνο και Λικίνιο με το οποίο καθιερωνόταν η ανεξιθρησκία.(26)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Κάθε τοπική εκκλησία είχε αναλάβει να δημιουργήσει το δικό της σύστημα φιλανθρωπίας μέσω του οποίου παρείχετο φροντίδα στους έχοντες ανάγκη, πτωχούς, γέροντες, αναπήρους, ορφανά, χήρες, ασθενείς. Το σύστημα ονομάστηκε διακονικό γιατί η κύρια μορφή δράσεως ήταν ο διάκονος ή υποδιάκονος οποίος είχε καθήκον να εντοπίσει τους χρήζοντες βοηθείας να τους επισκεφθεί και να ενημερώσει τον πρεσβύτερο και να συλλέξει χρήματα και άλλα είδη ανάγκης. Στα καθήκοντα τους είχαν ανάγκη βοηθών που ονομάστηκαν ακόλουθοι Ο πρεσβύτερος είχε ρόλο συντονιστή της όλης προσπαθείας. Μοίραζε την βοήθεια ακριβοδίκαια, ώστε να βοηθούνται όλοι, προσπαθούσε με το κύρος του και την δίκαια διαχείριση να αυξάνει τις εισπράξεις γιατί από ότι γνωρίζουμε από επιστολές επισκόπων ο λογαριασμός ήταν σχεδόν πάντα ελλειμματικός. Υπήρχαν ακόμη διακόνισσες που είχαν αναλάβει την φροντίδα χηρών και ορφανών (26). Ο Ευσέβιος Καισαρείας έχει καταχωρίσει επιστολή του επισκόπου Ρώμη Κορνηλίου (251 μΧ) προς τον επίσκοπο Αντιοχείας Φάμπιο(Ευσέβιος 6,43) όπου περιγράφεται το διακονικό σύστημα και μας λέει ότι η εκκλησία της Ρώμης είναι χωρισμένη σε επτά περιφέρειες και απασχολεί 46 ιερείς,επτά διακόνους και επτά υποδιακόνους, 42 ακολούθους , 52 εξορκιστές,αναγνώστες,θυρωρούς. Προσωπικό σχετικά ευμέγεθες που μαζί με τις άλλες δαπάνες φιλανθρωπίας τα έξοδα της επισκοπής συμποσιάζονται σε 500.000 έως 1 εκατομμύριο σιστρεσίους.(38 ) Επίσης ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (Ομιλία στον Ματθαίο 66/67,3) θεωρεί τα έξοδα φιλανθρωπίας πολύ υψηλά και αιτείται βοήθεια απλών χριστιανών και αρχόντων.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Κατά την διάρκεια της υπό εξέταση εποχής περιγράφονται αρκετές επιδημίες (39)στις οποίες η συμπεριφορά των χριστιανών είναι πολύ διαφορετική από εκείνη των παγανιστών (Θουκυδίδης ιστορίαι 2,52 vs Ευσεβίου Εκκλησιαστική Ιστορία 7,22). Η συμπεριφορά των Αθηναίων στο Λοιμό του Θουκυδίδη θα μπορούσε να θεωρηθεί απάνθρωπη, κανείς δεν έδειχνε φροντίδα για τον νοσούντα ακόμη και αν ήταν στενός συγγενής του. Αρκετές φορές ο ασθενής αφηνόταν στο δρόμο για να καταλήξει χωρίς τροφή και νερό από τον φόβο της νόσου. Ακόμη και τα ταφικά έθιμα δεν τηρούνταν για τους ίδιους λόγους και οι νεκροί ενταφιαζόταν σε κοινούς τάφους στην καλύτερη των περιπτώσεων και στην χειρότερη γινόντουσαν βορά σκύλων και ορνέων. Ενώ στην περίπτωση του λοιμού του Κυπριανού στη Καρθαγένη οι ασθενείς είχαν παρηγορητική αγωγή (τροφή και νερό) ακόμη και οι μη χριστιανοί. Τα ίδια έγιναν αργότερα στην Αλεξάνδρεια υπό την ηγεσία του επισκόπου Θεοδώρου. Αυτή η συμπεριφορά την χριστιανών οδήγησε τον Αυτοκράτορα Ιουλιανό σε επιστολή του στον Εθνικό Αρχιερέα Αρσάκιο να προβλέπει επικράτηση των Χριστιανών(Julian, Epistle to Arsacius 49; cf. 22.) και να ζητά παρόμοια δράση από τους εθνικούς . Κάποιοι συγγραφείς εκφράσουν την άποψη ότι η αντιμετώπιση των πανδημιών από τους χριστιανούς συνοδευόταν από από χαμηλότερη θνησιμότητα (26) Τούτο δεν μπορεί να στηριχθεί σε αριθμητικά δεδομένα διότι δεν υπήρχαν τέτοια ούτε στην εποχή του Θουκυδίδη ούτε στην εποχή του Κυπριανού άρα είναι μία υπόθεση χωρίς περαιτέρω τεκμηρίωση κατά άποψη του γράφοντος</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Όπως διαπιστώνει κανείς από τα ευρήματα των μελετών του Stark, αν δεχτεί κανείς ως σωστούς του υπολογισμούς του με αύξηση 40% του αριθμού των χριστιανών την δεκαετία ο αριθμός των χριστιανών το 300 μΧ υπερέβαινε τα έξι εκατομμύρια και το 350 μΧ πλησιάζει τα 34 εκατομμύρια. (40) (Πίνακας 1)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Εκ του γεγονότος αυτού και μόνο η διακονική φροντίδα των πρώτων αιώνων μάλλον πρέπει να θεωρηθεί αλυσιτελής . Έτσι σε κάθε σχεδόν επισκοπική περιφέρεια δημιουργήθηκαν ιδρύματα φροντίδας των εχόντων ανάγκη με διάφορα ονόματα καταγώγια , ξενώνες, πτωχεία,γηροκομεία, λεπροκομεία hotel κλπ (22, 41) Επειδή τα ποικίλα ονόματα των ιδρυμάτων αυτών μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση ασχέτως ονομασίας κατά τον Andrew Todd Crislip θα πρέπει να θεωρήσουμε ως νοσοκομεία εκείνα που έχουν την ικανότητα ενδοϊδρυματικής νοσηλείας με κατάλληλο εξοπλισμό, ιατρικής καλύψεως των ασθενών και να είναι φιλανθρωπικά (42)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Τα ιδρύματα αυτά δημιουργήθηκαν ενωρίτερα στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία( μέσο 4ου αιώνα ), οι επιχώριοι επίσκοποι δημιουργούν στις έδρες τους φιλανθρωπικά ιδρύματα που τα αποκαλούν ξενοδοχεία ή ξενώνες που μέσα στους σκοπούς τους περιλαμβάνεται και η νοσηλεία ασθενών,παρά τις προθέσεις μου δεν μπόρεσα να διαπιστώσω πόσα από αυτά εκπληρούν τις προϋποθέσεις του Andrew Todd Crislip για να θεωρηθούν νοσοκομεία . Στο Δυτικό Κράτος η τάση αυτή εμφανίζεται περίπου 40 -50 έτη αργότερα.(26) Από τα πρώτα βυζαντινά ιδρύματα που θα μπορούσε να θεωρηθεί η Βασιλειάδα που ιδρύθηκε από τον Μεγάλο Βασίλειο στην Καισάρεια της Καππαδοκίας το 399 μΧ, μετά έτος από εκδήλωση λιμού και ολοκληρώθηκε το 372. Περιλάμβανε ξενώνα, ορφανοτροφείο, πτωχοκομείο, γηροκομείο,λεπροκομείο,σχολή τεχνικής μαθητείας. Ήταν στελεχωμένο από μοναχούς και ευσεβείς λαϊκούς σε εθελοντική βάση. Πλην του Βασιλείου ιατρική φροντίδα παρείχαν και άλλοι γιατροί. Ο Βασίλειος είχε αναλάβει την ιατρική φροντίδα των λεπρών στους οποίους δεν είχε να προσφέρει κάτι θεραπευτικό,αλλά τους έδινε σπουδαία πνευματική βοήθεια όπως μας πληροφορεί ο φίλος του και συμμαθητής του στην Αθήνα Γρηγόριος Ναζιανζηνός στον επικήδειο λόγο του (ομιλία 20). Επίσης από την εκκλησιαστική γραμματεία γνωρίζουμε ότι ουσιαστικά αποτελούσε πόλη έξω από τα όρια της πόλης, ίσως να αποτελεί υπερβολή που θέλει να δείξει το μέγεθος του έργου του Αγίου. Λίγα χρόνια πιο μπροστά (375) ο Άγιος Εφραίμ ιδρύει ξενώνα 300 κλινών στην Έδεσσα της Μεσοποταμίας(22)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Στην Δύση η ευγενής(πατρικία) Fabiola μετά από προτροπή του Ιερωνύμου δημιουργεί (390μΧ) το δικό της φιλανθρωπικό ίδρυμα που περιθάλπει η ίδια πένητες και ασθενείς στις όχθες του Τίβερη.(επιστολή Ιερωνύμου 70 ). Γυναίκες της Αριστοκρατίας όπως η Πουλχερία και η Πωλίνα δημιούργησαν νοσοκομεία στην Κωνσταντινούπολη και Ιεροσόλυμα αντίστοιχα περί τα τέλη του 4ου αιώνος. Επίσης η αυτοκράτειρα Ευδοξία έδωσε εντολή να κτιστεί νοσοκομείο στα Ιεροσόλυμα.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ένα πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί από αρκετούς καθολικούς καθώς και άλλων ομολογιών χριστιανούς επιστήμονες είναι ότι θεωρούν ότι ίδρυση των νοσοκομείων ανάγεται στον 18ο αιώνα. Κατ’ εμέ η εισαγωγή του Timothy Miller “Η γέννησις του Νοσοκομείου στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία” τόσο της πρώτης όσο και της δεύτερης έκδοσης με πείθουν ότι στην ανατολή υπάρχουν νοσοκομεία από τον 4ο μΧ αιώνα σύμφωνα πάντα με τον ορισμό του Andrew Todd Crislip .</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Προοδευτικά ο αριθμός των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων της εκκλησίας συνεχώς αυξάνει τόσο στην ανατολή όσο και την δύση. Όλα σχεδόν μοναστήρια έχουν φιλανθρωπικό έργο, μέσα στο οποίο περιλαμβάνεται και θεραπεία των ασθενών γεγονός που θα δημιουργήσει κατά διάρκεια του μεσαίωνα την μοναστηριακή ιατρική.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> </span><br /><h4 style="text-align: left;"><span style="font-family: arial; text-align: center;">Μεσαιωνικοί χρόνοι</span></h4><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η ιατρική όπως όλες οι επιστήμες κατά την αρχική φάση του μεσαίωνα ακολουθεί μια γενική πτώση αποτέλεσμα της καταπτώσεως της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Είναι επηρεασμένη α) από την κλασσική παράδοση του καταρρέοντος ρωμαϊκού κράτους ,β)τις συνήθειες και δοξασίες των εισβολέων βαρβάρων και γ)την χριστιανική Θρησκεία . </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Θα μπορούσε για λόγους καλύτερης καλύψεως του θέματος να διακριθεί στην Ιατρική των Χριστιανικών Κοινωνιών της Δυτικής Ευρώπης και την Βυζαντινή Ιατρική(32)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο μεσαίωνας είναι μια περίοδος της Ευρωπαϊκής Ιστορίας η οποία ακολουθεί την πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, διαρκεί 10 περίπου αιώνες και χαρακτηρίζεται από τις εισβολές βαρβαρικών φύλων, κυρίως Γερμανικών. Τα Γερμανικά αυτά φύλα ήταν ποιμενικά,μεταναστευτικά,άκρως βίαια και πολεμοχαρή. Ήρθαν στην Ευρώπη μετά το 475 μΧ δια μέσω των κοιλάδων του Δούναβη και Ρήνου και σταδιακά κατέβαλαν όλο το δυτικό Ρωμαϊκό κράτος. Δημιουργήθηκαν διάφορα γερμανικά βασίλεια από τους φυλάρχους στα οποία δεν υπήρξε καμιά από τις παλαιές αρχές διακυβερνήσεως, τόσο της δημοκρατίας παλιότερα όσο και της αυτοκρατορίας αργότερα ,δηλαδή δεν υπήρχε καμιά αίσθηση δικαίου και δίκαιο ήταν η ανεξέλεγκτη απόφαση του ηγεμόνα χωρίς κανένα κανόνα δικαίου . Τα αστικά κέντρα εγκαταλείφθηκαν λόγω προβλημάτων εφοδιασμού με τρόφιμα, σχολεία και δάσκαλοι δεν υπήρχαν και τα δημόσια έργα εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους, οι άλλοτε περίφημες Ρωμαϊκές οδοί που συνέδεαν την Ρώμη με όλη την αυτοκρατορία κατέστησαν αδιάβατοι, οι δε γέφυρες που ένωναν τα διάφορα τμήματα των δρόμων είχαν πέσει. Πολιτισμός δεν υπήρχε πουθενά. Σε λίγα χρόνια το 99% του πληθυσμού ήταν αναλφάβητο με τη εξαίρεση των κληρικών και μοναχών που γνώριζαν γραφή και ανάγνωση λόγω των λειτουργικών υποχρεώσεων τους.(44)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Οι εισβολές αυτές οδήγησαν στην οικονομική και κοινωνική κατάρρευση των κατακτημένων περιοχών, μείωση του πληθυσμού λόγω των σφαγών και των επακολουθούντων λιμών .Υπήρξε δε ως αναφέρεται από το σύνολον των ιστορικών που ασχολούνται με την εποχή πλήρης διάλυση της διοικητικής δομής του κράτους και των υφισταμένων υποδομών. (45)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η επιστημονική βάση της Ιατρικής παραμένει η ίδια με εκείνη των πρώτων Χριστιανικών αιώνων , δηλαδή ιπποκρατική και γαληνική,αλλά προστίθενται και άλλοι λόγοι που καθορίζουν την ιατρική πράξη .Ίσως ο σπουδαιότερος από αυτούς είναι η αστρολογία που προοδευτικά όλο και περισσότερο κατοχυρώνει την θέση της ως διαγνωστικό και θεραπευτικό εργαλείο μέσω ζωδιακών χαρτών σε σχέση με την φάση της σελήνης. Ο πίνακας 2 μας δείχνει σε ποιες περιοχές πρέπει να γίνονται ιατρικές πράξεις αναλόγως του Ζωδίου του ασθενούς. Τόσο μεγάλη εξάρτηση υπήρχε από την αστρολογία, που συγγενείς ασθενούς τριών χειρουργών με κακή έκβαση στο Λονδίνο το 1424 τους οδήγησαν στο δικαστήριο, διότι δεν έδρασαν ιατρικά την κατάλληλη αστρολογικά ημέρα. Βέβαια το δικαστήριο δεν επείσθη για την ευθύνη τους και τους απήλλαξε κάθε υποχρεώσεως έναντι των εναγόντων, πλην όμως η δίκη αυτή καταβαράθρωσε το επαγγελματικό τους κύρος(46). </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ας εξετάσουμε λοιπόν πρώτα την ιατρική των Δυτικών Χριστιανικών Κρατών και έπειτα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ασχέτως του ότι οι θεολόγοι και κάποιοι ευσεβείς ιστορικοί απορρίπτουν με τα βδελυγμίας ότι υπάρχει ή υπήρξε καισαροπαπισμός(Βυζάντιο) ή παπακαισαριμός(Δύση), φαίνεται ότι προσπάθειες έγιναν και γίνονται, διότι είναι στην ανθρώπινη φύση είναι ο έρωτας της εξουσίας, τούτο όμως μας είναι αδιάφορο , η όποια επήρεια όπως είδαμε παραπάνω δεν οφειλόταν στο ποιος κάνει κουμάντο αλλά σε αυτή καθεαυτή την Χριστιανική Πίστη, όπως αυτή διαμορφώθηκε από την Καινή Διαθήκη και την Ιερά Παράδοση. Η παραδοχή αυτή δεν στηρίζεται σε βιβλιογραφικά δεδομένα, αλλά αποτελεί προσωπική άποψη του γράφοντος.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ιατρική των Λαών της Δυτικής Ευρώπης</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ειπώθηκε και πιο πάνω ότι η ιατρική των Χριστιανών είχε δεχτεί τις απόψεις του Ιπποκράτους και του Γαληνού όσο αφορά την αιτιολογία και την θεραπεία των νόσων αλλά παράλληλα δεχόταν και εξωφυσικές δυνάμεις( Θεός) και συζητήθηκαν με σχετική λεπτομέρεια οι αλληλοεπιδράσεις επιστήμης και πίστεως.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Γερμανικές και άλλες βαρβαρικές ιατρικές δοξασίες, που θεωρούσαν την νόσο αποτέλεσμα μαγείας ή επήρειας κακών πνευμάτων και απαιτούσαν για την θεραπεία της αιματηρές θυσίες και επωδούς με επίκληση φυσικών δυνάμεων γρήγορα έχασαν την δημοφιλία τους., ιδιαίτερα από την στιγμή που οι αρχηγοί των εισβολέων υιοθέτησαν τον τρόπο σκέψης και τις συνήθειες των κατακτημένων(47) Ο Θεοδώριχος, κατακτητής της Ιταλίας, μάλιστα τιμά τους γιατρούς και επικυρώνει τις ρωμαϊκές διαδικασίες των χορηγήσεως αδείας ιατρικού επαγγέλματος όπως και ο Καρλομάγνος αργότερα. Οι επωδοί ποτέ δεν έπαψαν να χρησιμοποιούνται στην Ιατρική απλώς οι χριστιανοί απευθύνονταν σε αγίους και τον Θεό και όχι σε φυσικά φαινόμενα </span><br /><span style="font-family: arial;"><br /></span><span style="font-family: arial; text-align: center;"><b>Μοναστηριακή Ιατρική </b></span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Το καλύτερο λίκνο για την άσκηση της χριστιανικής Ιατρικής απέβησαν τα μοναστήρια. Οι μοναχοί είχαν την δυνατότητα να έρχονται σε επαφή με την την ελληνορωμαϊκή ιατρική γραμματεία και έτσι να είναι ενήμεροι της πείρας και των θεωριών των παλαιοτέρων μέσω των βιβλιοθηκών των μοναστηριών (με το σχετικό εμπόδιο της ελληνικής γλώσσας την οποία οι περισσότεροι αγνοούσαν ή δεν γνώριζαν επαρκώς ) και είχαν την αφοσίωση που χρειάζεται να υπηρετείς τον πάσχοντα, καθήκον που πήγαζε από την θρησκευτική τους πίστη.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Τα μοναστήρια αναπτύχθηκαν όχι μόνο ως κέντρα πνευματικής άσκησης αλλά και ως κέντρα διανοητικής μάθησης και ιατρικής πρακτικής. Οι τοποθεσίες των μοναστηριών ήταν απομονωμένες και είχαν σχεδιαστεί για να είναι αυτάρκεις, πράγμα που απαιτούσε από τους μοναχούς να παράγουν τα δικά τους τρόφιμα και να φροντίζουν τους άρρωστους. Τους χρόνους πριν από την ανάπτυξη των νοσοκομείων, άνθρωποι από τις γύρω πόλεις προσήρχοντο στα μοναστήρια για βοήθεια στην αρρώστια τους.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ένας συνδυασμός πνευματικών και φυσικών μέσων εφαρμοζόταν για τη θεραπεία των ασθενών. Τα φυτικά φάρμακα, γνωστά ως βότανα μαζί με προσευχή και άλλα θρησκευτικά τελετουργικά χρησιμοποιήθηκαν στη θεραπεία από τους μοναχούς και τις μοναχές των μοναστηριών. Τα βότανα θεωρήθηκαν από τους μοναχούς και τις μοναχές ,ως μια από τις δημιουργίες του Θεού (φυσική βοήθεια) που συνέβαλε στην θεραπεία του άρρωστου ατόμου μαζί με την πνευματική βοήθεια. Τα παλαιότερα βοτανολογικά λατινικά κείμενα μεταφράστηκαν και επεκτάθηκαν στα μοναστήρια. Οι μοναχοί και οι μοναχές αναδιοργάνωσαν τα παλαιότερα κείμενα ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν πιο αποτελεσματικά, προσθέτοντας έναν πίνακα περιεχομένων για παράδειγμα, για να βοηθήσουν στην ταχύτερη εύρεση πληροφοριών . Όχι μόνο αναδιοργάνωσαν τα υπάρχοντα κείμενα, αλλά πρόσθεσαν ή εξάλειψαν πληροφορίες. Τα νέα βότανα που ανακαλύφθηκαν ως χρήσιμα ή συγκεκριμένα βότανα που ήταν γνωστά σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή προστέθηκαν. Βότανα που αποδείχθηκαν αναποτελεσματικά απαλείφθηκαν. Επίσης τροποποιήθηκαν τα υπάρχοντα σχέδια ώστε ο αναγνώστης να μπορεί να αναγνωρίσει αποτελεσματικά το βότανο. Οι βοτανολογίες που μεταφράστηκαν ή τροποποιήθηκαν στα μοναστήρια ήταν μερικά από τα πρώτα ιατρικά κείμενα που παρήχθησαν και χρησιμοποιήθηκαν στην ιατρική πρακτική κατά τον Μεσαίωνα ( 48) Τα περισσότερα μοναστήρια ανέπτυξαν πλήρως ενημερωμένους βοτανικούς κήπους από τους οποίους έπαιρναν τα απαραίτητα για την θεραπεία των ασθενών τους βότανα.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Πολλά είναι τα μοναστήρια που ήταν ιατρικά κέντρα, με εξέχον μεταξύ αυτών το Monte Cassino που εξελίχτηκε το κύριο κέντρο μοναστηριακής Ιατρικής τόσο από εκπαιδευτικής απόψεως όσο και από απόψεως ιατρικής πράξης . Ήταν δημιούργημα του Αγίου Βενέδικτου του ιδρυτού του τάγματος των Βενεδικτίνων που κυρία τους απασχόληση είναι η φροντίδα των ασθενών. Οι Βενεδικτίνοι επέκτειναν την δράση τους και σε άλλες χώρες δημιουργώντας παρόμοια κέντρα. Ξέρουμε ότι η βιβλιοθήκη του είχε αρκετά βιβλία των Ελληνορωμαϊκών χρόνιων όπως συνόψεις έργων του Γαληνού ,του Ορειβάσιου , και του Αλεξάνδρου του Τραλλινού, δωρεά του Ρωμαίου συγκλητικού Cassiodorus(480-567) (49) Μοναστικά ιατρικά κέντρα υπήρξαν σε όλη σχεδόν την Ευρώπη, Ιταλία , Ισπανία, Γαλλία ,Αγγλία Ιρλανδία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το Ιρλανδικό ιατρικό κέντρο του νησιού Esmerald Isle, μοναχοί του οποίου έχοντες πολύ καλή γνώση της ελληνικής δημιούργησαν πολλές αποικίες -σχολές στην άλλη Ευρώπη.(50) </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Το σίγουρο είναι ότι δεν πρέπει να υπερεκτιμάται ο ρόλος της μοναστηριακής ιατρικής διότι δεν προσέφερε καινούργιες γνώσεις , στηρίχθηκε κυρίως σε συντετμημένες περιλήψεις ιατρικών κειμένων, αλλά ήταν άκρως πρακτική με μοναδικό της μέλημα την θεραπεία του πάσχοντος συνανθρώπου..Έκανε αρκετές προόδους στο θέμα της βοτανολογίας όπως είδαμε πιο πάνω,αλλά δεν ασχολήθηκε σχεδόν καθόλου με την διερεύνηση τις αιτίας των νοσημάτων εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων ( η Αγία Hildergard του Bingen)(51) με την οποία θα ασχοληθούμε και πάλιν. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Δεν πρέπει να ακόμη να παροράται το γεγονός ότι η Ιατρική δεν ήταν το κύριο έργο των μοναχών αλλά η ενασχόληση τους με το πνευματικό τους έργο. Επιβεβαίωση τούτου είναι η εξέταση του καταλόγου του 9ου αιώνα της βιβλιοθήκης του μοναστηριού στη Saint Gall της Ελβετίας που μέσα στις χιλιάδες θεολογικά βιβλία υπάρχουν μόνο έξι ιατρικά</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Παράλληλα με την μοναστηριακή Ιατρική υπήρχε και λαϊκή Ιατρική η οποία είχε πολλούς και διαφορετικούς υπηρέτες, επιστήμονες ιατρούς, μάγους ,αγύρτες, απατεώνες, κουρείς κλπ .Οι επιστήμονες ιατροί Εβραίοι ως επί το πλείστον απευθύνονταν στους ευγενείς και τον ανώτατο κλήρο, ενώ οι άλλες κατηγορίες στις λαϊκές τάξεις.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Οι μοναχοί δεν είχαν καμιά επαφή με την χειρουργική διότι η εκκλησία απαγόρευε στους κληρικούς το να χύσουν το αίμα ζώντων οργανισμών και έτσι η χειρουργική ασκείτο από χειρουργούς διαφόρων βαθμών εκπαιδεύσεως, εμπειρικούς,. κουρείς(54) κλπ. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η μοναστηριακή ιατρική μετά το 10ο αρχίζει σιγά σιγά να υποχωρεί προς όφελος της λαϊκής Ιατρικής,διότι εξέτρεπε τους μοναχούς από τα κύρια καθήκοντα τους (προσευχή, λατρεία του Θεού), και της αντιδράσεως των άλλων μοναστικών ταγμάτων (δομινικανοί, φραγκισκανοί). Το 1130 η σύνοδος του Clermont απαγορεύει την την άσκηση ιατρικής σε κληρικούς παρά ταύτα ο κατώτερος κλήρος 0συνεχίζει να την ασκεί διότι είναι προσοδοφόρος και προσδίδει κύρος. Η υποχώρηση πρέπει να αποδοθεί στην ανάπτυξη των πανεπιστημίων και την εμφάνιση της Αραβικής Ιατρικής (49,50, 52)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Λαϊκή Ιατρική</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η Λαϊκή Ιατρική όπως έχει αναφερθεί ήδη δεν έπαυσε ποτέ να ασκείται στην Χριστιανική Δύση αλλά μετά τον 10ο αιώνα αρχίζει προοδευτικά η ανάπτυξη της (53,54) Τούτο πρέπει να αποδοθεί στην αλλαγή στάσεως του κοινού σε θέματα εκπαιδεύσεως ιδιαίτερα μετά την δημιουργία των καθεδρικών σχολών με την απόφαση του Καρλομάγνου και των Ιταλικών πόλεων-Κρατών, αλλά και στην επελθούσα οικονομική επανάσταση του 10-13ου αιώνος, η οποία έδωσε την ευκαιρία στους λαούς της δυτικής Ευρώπης σε σχετικά εύκολη πρόσβαση στην εκπαίδευση. Θα έλεγε κανείς ότι ο έρωτας στην κλασσική παιδεία αναθερμάνθηκε Η οικονομική άνοδος βοήθησε και στην ανάπτυξη των πρώτων Πανεπιστημίων ως και των συντεχνιών, και των δύο ο ρόλος ήταν ουσιαστικός στην ανάπτυξη της λαϊκής μεσαιωνικής ιατρικής.(55) </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Η δε επαφή με την προηγμένη Αραβική ιατρική ήταν ένα ακόμη βασικής σημασίας βήμα στην δημιουργία αυτού που λέμε μεσαιωνική ιατρική του ώριμου και ύστερου μεσαίωνα. (50) Η αραβική ιατρική ,ενώ ως βασικό της κορμό είχε την Ιατρική των κλασσικών και ελληνιστικών χρόνων, με εξέχουσα την παρουσία του Γαληνού (56),είχε πραγματοποιήσει προόδους στην περιγραφή νοσημάτων που ενώ προϋπήρχαν, συγχέονταν με άλλα πχ ευλογιά, ανεμοβλογιά ,ιλαρά και τη χειρουργική ενώ είχε παράλληλα άφθονα στοιχεία εμπειρισμού . Έγινε γνωστή μέσω μεταφράσεων στη λατινική , ο πλέον δραστήριος στον τομέα αυτό υπήρξε ο Κωνσταντίνος ο Αφρικανός , ο οποίος όμως δεν ήταν καθόλου εκλεκτικός στα έργα που μετέφραζε, με δεύτερο τον Gerald της Κρεμόνας .Επηρέασε πολύ την άσκηση της ιατρικής δίδοντας της ένα εμπειρικό χαρακτήρα. Παρόλα αυτά δεν την έκανε πειραματική. Αλλά ο κανόνας του χίλια βιβλία είναι προτιμότερα από χίλια πειράματα συνέχισε να είναι ισχυρός. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η ίδρυση των Πανεπιστημίων σε συνδυασμό με τις αποφάσεις της συνόδου του Clermont περιόρισε την επιρροή του κλήρου σε θέματα ιατρικής εκπαιδεύσεως και πρακτικής, αν και η εκκλησία συνέχισε να έχει τον τελευταίο λόγο, ακόμη και για τα πανεπιστήμια που όλο το διδακτικό τους προσωπικό ήταν λαϊκοί, ως πχ του Σαλέρνο του οποίου οι απόφοιτοι έπαιρναν τα διαπιστευτήρια της αποφοιτήσεως τους στον καθεδρικό ναό από τα χέρια του επισκόπου</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Στην υπό εξέταση περίοδο επικρατούν δύο τάσεις η εμπειρική που έχει ως πατρώνο της την αραβική ιατρική και αφετηρία τα πανεπιστήμια του Σαλέρνο και του Μονπελιέ. Και η σχολαστική που ξεκινά από τα άλλα πανεπιστήμια και έχει την ευλογία της εκκλησίας. Ο χαρακτήρας της σχολαστικής ιατρικής προσδιορίζεται από την προσήλωση της στα κείμενα ελληνορωμαϊκής γραμματείας και επηρεάζει την ιατρική έως τον 16ο αιώνα. Ακόμη και στην φάση που υιοθετεί το πείραμα παραμένει σχολαστική . Περιγράφεται μάθημα ανατομικής στο πανεπιστήμιο της Μπολόνια , όπου ο ιατρός -διδάσκαλος ενδεδυμένος την ρεντιγκότα του, χωρίς να παρακολουθεί τα τεκταινόμενα αναλύει τον Γαληνό ενώ η νεκροτομή γίνεται από κατώτερου βαθμού χειρουργό, έτσι καταλήγουμε στο να διδάσκεται ότι το ήπαρ έχει πέντε λοβούς(53)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Οι ασκούντες την ιατρική.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Όπως έχει ήδη αναφερθεί ο κλήρος μετά τον 12ο αιώνα δεν έχει ενασχόληση με την ιατρική και η Ιατρική ασκείται από α)επιστήμονες ιατρούς β) εκπαιδευμένους χειρουργούς γ) κουρείς χειρουργούς δ )μαίες ε) φαρμακοποιούς</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Α) επιστήμονες ιατροί. Ήταν καλά εκπαιδευμένοι συνήθως απόφοιτοι κάποιου Πανεπιστημιακού ιδρύματος και είχαν 8ετή ή 9ετή εκπαίδευση σε δύο κύκλους σπουδών. Οι ιατροί αυτής της κατηγορίας ήσαν πιστοποιημένοι με βάση το νόμο . Ο πρώτος νόμος εκδόθηκε από τον Ρογήρο τον ΙΙ Βασιλιά της Νάπολης και Σικελίας. Νεότερος νόμος από τον Φρειδερίκο τον ΙΙ Βασιλιά της Σικελίας, Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και βασιλιά της Ιερουσαλήμ το 1224 ρύθμισε τα της ασκήσεως του Ιατρικού επαγγέλματος , του επαγγέλματος του Φαρμακοποιού , και την προστασία της δημόσιας υγείας. Παρομοίου περιεχομένου νόμοι ετέθησαν σε ισχύ το1283 στην Ισπανία και το 1347 στην Γερμανία(29).Η νομοθεσία του Φρειδερίκου περιόρισε δραστικά το ρόλο της εκκλησίας στην Ιατρική. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο αριθμός των επιστημόνων γιατρών ήταν μικρός, στο Παρίσι του 1289 υπήρχαν μόνο έξι γιατροί και το1396 μόνο 31 ,δηλαδή ένας γιατρός ανά 8500 κατοίκους. Στο York της Αγγλίας την ίδια εποχή υπάρχει μόνο ένα γιατρός ενώ στην ύπαιθρο χώρα ελλείπουν παντελώς και η ιατρική ασκείται από κουρείς χειρουργούς (57) Η κοινωνική τους θέση είναι αντιστρόφως ανάλογος του αριθμού τους και βρίσκονται στην κορυφή της Ιατρικής πυραμίδας (58)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Β)Εκπαιδευμένοι χειρουργοί . Συναντούμε δυο κατηγορίες1) εκείνους που είχαν κλασσική μόρφωση αλλά δεν κατόρθωσαν να τελειώσουν τις ιατρικές σπουδές τους είχαν όμως μεγάλο χρόνο μαθητείας κοντά σε χειρουργούς. Τους συναντάμε στην Αγγλία και είναι μέλη του κολεγίου Ιατρών και Χειρουργών το οποίο εγγυάται την επαγγελματική επάρκεια τους (58) και 2) τους γιατρούς που έχουν πλήρη ακαδημαϊκά προσόντα αλλά παράλληλα ασκούν και χειρουργική ως τέτοιους αναφέρομε τον Hugh της Lucca,τον Saliceto της Bologna και τον Lanfranc της Milan. Όλοι διδάσκουν ιατρική, αμφισβητούν τον υποβοηθητικό ρόλο του πύου και χρησιμοποιούν το νυστέρι αντί τον καυτηριασμό(29,50)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Γ) Χειρουργοί -κουρείς Είναι χαμηλοτέρου μορφωτικού επιπέδου σε σύγκριση με τις προαναφερθείσες κατηγορίες. Έχουν μεγάλη μαθητεία κοντά σε χειρουργούς ή χειρουργούς-κουρείς και είναι ικανοί να εκτελέσουν τις συνήθεις επεμβάσεις . Την επάρκεια τους την εγγυάται η συντεχνία τους ή το κολέγιο στο οποίο ανήκουν. (58) Είναι ιεραρχικά κατώτεροι από τις προαναφερθείσες ομάδες, αμείβονται λιγότερο και συνήθως ασχολούνται με τις κατώτερες κοινωνικά τάξεις </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Δ) Φαρμακοποιοί Πωλούν φάρμακα εκτελώντας συνταγές γιατρών ή χειρουργών. Ακόμη πωλούν φάρμακα χωρίς συνταγή. Είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς διότι οι υπηρεσίες τους έχουν μικρότερο κόστος. Για την εκμάθηση του επαγγέλματος απαιτείται μακρόχρονη μαθητεία. Την επάρκεια τους την εγγυάται η συντεχνία τους(58) </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ε)Μαίες Πρόκειται για γυναίκες τις περισσότερες φορές εντελώς αγράμματες που η γνώση τους είναι εντελώς εμπειρική και την αποκτούν παρακολουθώντας τοκετούς στο φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον, εξαίρεση αποτελεί η Τρότουλα καθηγήτρια του Σαλέρνο . Δεν υπάρχει υποχρεωτική μαθητεία κοντά σε άλλη μαία ,ούτε συντεχνιακή οργάνωση(59) Προς το τέλος του μεσαίωνα αρχίζει η θεσμοθέτηση κανόνων για την άσκηση της μαιευτικής. Αποσκοπούσε στην αποφυγή της ενασχόλησης των μαιών με την μαγεία και όχι την καλύτερη γνώση του αντικειμένου(60)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η διάγνωση</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">H διαγνωστική προσπέλαση του ασθενούς στην υπό εξέταση εποχή ελάχιστα διαφέρει από εκείνη των κλασσικών χρόνων. Η λήψη του Ιστορικού, η επισκόπηση , η ψηλάφηση και η επίκρουση είναι τα κύρια εργαλεία για την διάγνωση(61) Δεν υπάρχει η ακρόαση διότι το στηθοσκόπιο δεν είχε εφευρεθεί (Rene Theophile Hyacinnthe Laennec 1816). Αν και σε μερικές περιπτώσεις όταν αναζητούντο κάποια ειδικά σημεία όπως η Ιπποκρατική σείσις και η απουσία εντερικών ήχων γινόταν άμεση ακρόαση.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Η βασική αξιολόγηση των ευρημάτων στηρίζεται στην Ιπποκρατική συλλογή ,στα γραπτά του Γαληνού και τις συμπληρώσεις και τροποποιήσεις του Ορειβασίου ,του Αετίου του Αμιδηνού, του Αλεξάνδρου του Τραλλινού και του Παύλου του Αιγινήτου που δια των Αράβων έγιναν γνωστές στην Δύση. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ένα από τα κύρια διαγνωστικά εργαλεία ήταν η μελέτη του σφυγμού. Ο φυσιολογικός σφυγμός του κάθε ατόμου εξαρτιόταν από την ιδιοσυγκρασία του. Έτσι περιγράφεται οφιοειδής σφυγμός για την μελαγχολική ιδιοσυγκρασία, εν είδει άλματος βατράχου γα την χολερική ιδιοσυγκρασία, εν είδει κολυμβήσεως κύκνου για την φλεγματική ιδιοσυγκρασία. Ο σφυγμός των πληθωρικών ατόμων είναι συνδυασμός των σφυγμών χολερικής και φλεγματικής ιδιοσυγκρασίας και προσομοιάζει με την παιχνιδιάρικη κολύμβηση του δελφινιού. Αλλαγή του είδους του σφυγμού υποδηλώνει παθολογική κατάσταση(62) Στα έργα του Γαληνού περιγράφεται σφυγμός εν είδει βήματος γκιζέλλας,άγνωστο παραμένει τι σήμαινε αυτό για τον γιατρό της Δυτικής Ευρώπης.... ο οποίος πιθανότατα αγνοούσε την ύπαρξη του συγκεκριμένου ζώου.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Από τον καιρό του Ιπποκράτη η επισκόπηση των προσφάτων ούρων εθεωρείτο σπουδαίας διαγνωστικής αξίας Ο πρωτοσπαθάριος του Ηρακλείτου Θεόφιλος γράφει το De Urinis και συστηματοποιεί την ουροσκόπηση (63) H ουροσκόπηση μέσω των Αράβων έρχεται στη Δύση και η φιάλη της γίνεται σήμα των γιατρών, όπως αργότερα το στηθοσκόπιο. Προς διευκόλυνση των γιατρών δημιουργούνται ουροσκοπικοί χάρτες που δεν έχουν μόνο διαγνωστική αλλά και προγνωστική αξία (61) Επίσης την ίδια εποχή αναπτύσσεται στο Βυζάντιο η επισκόπηση και των λοιπών απεκκρίσεων και έρχεται στην δύση δια της ιδίας οδού(68)Επίσης χρησιμοποιείται διαγνωστικά η επισκόπηση του αίματος της αφαίμαξης</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Θεωρία και Θεραπεία Η υγεία είναι αποτέλεσμα της ισορροπίας των χυμών στο συγκεκριμένο άτομο. Κάθε άτομο έχει την δική μου ισορροπία στην οποία πάντοτε υπερτερεί ένας χυμός οδηγώντας σε τέσσερες ιδιοσυγκρασίες (κράσεις) , την χολερική, την μελαγχολική , την φλεγματική και την πληθωρική . Η ρήξη της ισορροπίας (δυσκρασία) προκαλεί την νόσο. Καθήκον του ιατρού είναι να αποκαθιστά την ισορροπία(ευκρασία) και σε αυτό αποσκοπεί η χορηγουμένη αγωγή. Προσπαθεί να το κατορθώσει με διαιτητικά μέσα(τροφή, άσκηση, λουτρά), φάρμακα και αφαιμάξεις. Για τον μεσαιωνικό γιατρό, κληρικό ή λαϊκό πλέον των φυσικών μέσων αναγκαία είναι και η θεϊκή βοήθεια -παρέμβαση.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Από τις φυσικές θεραπευτικές παρεμβάσεις η πλέον δημοφιλής είναι αφαίμαξη. Τόσο εδραιωμένη είναι η πίστη στην αποτελεσματικότητα της που η δημοφιλία της διαρκεί μέχρι το 19ο αιώνα. Ας δούμε τι γράφει για αυτήν ένα ιατρικό μεσαιωνικό εγχειρίδιο του 13ου αιώνος , αγνώστου συγγραφέως. “ Η αφαίμαξη καθαρίζει το μυαλό, ενισχύει την μνήμη, καθαρίζει τα έντερα,οξύνει την ακοή, βελτιώνει την πέψη,δημιουργεί μουσική φωνή, διώχνει την αϋπνία, διώχνει το άγχος,, τρέφει το αίμα και το καθαρίζει από δηλητηριώδεις ουσίες,δίδει μακροζωία, θεραπεύει τον πυρετό και διάφορες νόσους, και κάνει τα ούρα διαυγή και καθαρά” </span><br /><span style="font-family: arial;"><br /></span><span style="font-family: arial; text-align: center;"><b>Γυναίκες στην ιατρική</b></span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Οι γυναίκες κατά τον μεσαίωνα όπως και σε όλες τις εποχής μη εξαιρουμένης και της εποχής μας έχουν κύριο ρόλο στην περίθαλψη των ασθενών ασχέτως κοινωνικής και οικονομικής καταστάσεως, ως σύζυγοι , θυγατέρες και αδελφές ή ως υπηρετικό προσωπικό. Στην Γερμανία μάλιστα των χρόνων του πρώιμου μεσαίωνος εκτός του ρόλου της θεραπαινίδας έχουν και εκείνο της θεραπευτού έχοντας αποθηκεύσει τα κατάλληλα για την περίσταση βότανα, εφαρμόζοντας μικρά χειρουργική, και προβαίνουσες στις κατάλληλες για την περίσταση μαγικές και άλλες τελετουργικές πράξεις ,πάντα μέσα στα πλαίσια της οικογενειακής ζωής (50) Πουθενά όμως δεν αναφέρεται επαγγελματική τους ενασχόληση με την ιατρική. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η είσοδος στα Πανεπιστήμια ήταν απαγορευμένη μέχρι τον 19ο αιώνα με την εξαίρεση της Ιταλίας. Η μόνη δραστηριότητα που τους επιτρέπεται είναι εκείνη της μαίας (66). Αυτό ήταν υποχρεωτικό από τα πράγματα διότι η παρουσία ανδρών στον τοκετό δεν ήταν κοινωνικά ανεκτή και σε κάποιες χώρες απαγορευμένη (59) οι δε αυθεντίες όπως ο χειρουργός Guy de Chauliac την θεωρούν γυναικεία υπόθεση (66).Σε όλες τις άλλες καταστάσεις η ενασχόληση των γυναικών με την ιατρική ή χειρουργική θεωρείται στην καλύτερη των περιπτώσεων αγυρτεία και στην χειρότερη μαγεία (67) Από στοιχεία του Κολεγίου των Κουρέων – χειρουργών (της Αγγλίας) φαίνεται ότι τους επιτρέπεται η μαθητεία και η άσκηση με την επιτήρηση του Δασκάλου τους (Master)(68). Δεν είναι γνωστό πόσες έγιναν τελικά δεκτές στο κολλέγιο και αν άσκησαν σε συνεργασία με άλλους χειρουργούς. Η άσκηση ιατρικής από γυναίκες φαίνεται ότι ήταν οικογενειακή υπόθεση, ασκούν το επάγγελμα του χειρουργού μαζί με συζύγους ,γονείς ή αδελφούς (67) Στο Παρίσι τους απαγορεύεται η άσκηση της χειρουργικής εκτός αν τους το επιτρέψει ειδική επιτροπή (69) Στην Αγγλία αντίθετα ενώ η άσκηση χειρουργικής ήταν απαγορευμένη στις γυναίκες επιτρεπόταν μόνο στις χήρες η συνέχιση του επαγγέλματος του συζύγου . Το 1540 ο κώδικας ασκήσεως επαγγέλματος απαγόρευσε παντελώς την άσκηση χειρουργικής σε γυναίκες παρόλα αυτά η άσκηση του επαγγέλματος δεν έπαυσε ποτέ(70)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Δύο ονόματα γυναικών ιατρών έχουν μείνει στην ιστορία για την συνεισφορά στην ιατρική η Hildgard του Bingen, και η Trotula του Salerno,</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Η πρώτη ήταν ηγουμένη του μοναστηρίου του Bingen, (1098-1179) πολυσύνθετη προσωπικότητα που κατά τις εξομολογήσεις της έβλεπε οράματα, θεολόγος, ποιήτρια,δραματουργός, μουσικός προσπάθησε να κατανοήσει την λειτουργία του ανθρωπίνου σώματος, την σχέση του με το θείο, την νόσο,την ψυχή. Πίστευε όπως και όλοι σχεδόν οι άνθρωποι της εποχής της ότι η νόσος ήταν ή τιμωρία του Θεού ή έργο του διαβόλου. Οι δε εκδηλώσεις της οφείλονται σε χυμική δυσκρασία (51). Ο θεραπευτής λοιπόν σκόπευε στην ενδυνάμωση του πάσχοντος στην προσβολή του διαβόλου και των βοηθών του. Ως πλέον κατάλληλο μέσο θεωρεί τα φάρμακα (βότανα) και δημιουργεί στο μοναστήρι της ένα κατά το δυνατό πλήρη βοτανικό κήπο, συλλέγει βότανα και αγοράζει εκείνα που λείπουν από την περιοχή της Τα δύο έργα της που έχουν σχέση με την Ιατρική είναι το Causae et Curae και το Physica. Στο Physica περιγράφει σε εννέα βιβλία τις επιστημονικές και φαρμακευτικές ιδιότητες διαφόρων φυτών, λίθων, ψαριών, ερπετών και ζώων. Το Causae et Curae είναι μια εξερεύνηση του ανθρώπινου σώματος, σε συνδυασμό με τις διασυνδέσεις του με τον υπόλοιπο φυσικό κόσμο καθώς και τις αιτίες και τις θεραπείες των διαφόρων ασθενειών (51). Παρά το ότι είναι μοναχή και έχει ορκισθεί αγνότητα ασχολείται με θέματα που μπορεί να σκανδαλίσουν, όπως η σύλληψη, η σεξουαλικότητα και ο οργασμός.(67) Τούτο κατά την ταπεινή μου γνώμη δείχνει την ευρύτητα και ανεξαρτησία του πνεύματος της</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Για την δεύτερη υπάρχουν πολλές αμφιβολίες για την ιστορική ύπαρξη της(67) Όταν αναφερόμαστε στην Trotula του Salerno, ο νους πάει σε μια συλλογή ιατρικών βιβλίων του12ου αιώνα που θέμα τους έχουν την γυναίκα και τα ιατρικά της προβλήματα Η συλλογή απαρτίζεται από τρία βιβλία το Liber de sinthomatibus mulierum (Βιβλίο για τις συνθήκες των γυναικών ) το De curis mulierum ( Θεραπευτική των γυναικών) και το De ornatu mulierum (τα καλλυντικά των γυναικών) Το δεύτερο βιβλίο της συλλογής είναι μάλλον βέβαιο ότι έχει γραφτεί από την καθηγήτρια του πανεπιστημίου του Salerno , Trota εξ ἧς και το όνομα της συλλογής(71).Η συλλογή είχε μεγάλη δημοφιλία, κυκλοφόρησε σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες στην λατινική και σε μεταφράσεις και ήταν το βασικό εγχειρίδιο γυναικολογίας μέχρι τον 16ο αιώνα μΧ </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Πρέπει να αναφερθεί ότι η Ιταλία και σε μικρότερο βαθμό η Γαλλία είναι περισσότερο ανεχτικές σε θέματα εκπαιδεύσεως γυναικών, γιαυτό υπάρχουν αναφορές ονομάτων γυναικών γιατρών που δρουν στα πανεπιστήμια ή τις αυλές των ηγεμόνων, όπως η Dorotea Bocchi, Abella, Jacobina Félicie, Alessandra Giliani, Rebecca de Guarna, Margarita, Mercuriade (32)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Επιδημίες </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Τα λοιμώδη νοσήματα ήταν η κυρία αιτία θανάτου του ανθρώπου τον μεσαίωνα. Ως αιτία τους έχουν τα “μιάσματα” τα οποία δια της αναπνοής ή επαφής μόλυναν τους ασθενείς Τα περισσότερα εξ αυτών είχαν ενδημικό χαρακτήρα και είχαν σχέση με τους όρους διαβίωσης και την τήρηση των κανόνων υγιεινής(72) Μεγάλες επιδημίες εκδηλώθηκαν στην υπό εξέταση εποχή και καθώς δεν υπήρχε κανένα γνωστό προληπτικό και θεραπευτικό μέσον, είχαν δε μεγάλη θνητότητα (73).με απροσδιόριστα αποτελέσματα .Οι πλέον φονικές επιδημίες ήταν η Πανώλης του Ιουστινιανού και ο Μαύρος θάνατος. Η πανώλης του Ιουστινιανού εκδηλώθηκε το 542 , εξαπλώθηκε σε όλη σχεδόν την Ευρώπη, εμφανίζει πολλά επιδημικά κύματα και διαρκεί σχεδόν δύο αιώνες .Από την περιγραφή του Προκοπίου μαθαίνουμε την επιδημιολογία και την κλινική εικόνα της νόσου. Δεν έχουμε αμφιβολία ότι η κλινική εικόνα ταιριάζει με βουβωνική πανώλη με υψηλή θνητότητα . Ο αναφερόμενος αριθμός 10000 θανάτων την ημέρα για την περιοχή της Κωνσταντινουπόλεως πρέπει μάλλον να είναι μια από τις συνήθεις υπερβολές του Προκοπίου(74). Υπολογίζεται ότι περίπου το 20-25%των κατοίκων των περιοχών που προσβλήθηκαν από την επιδημία απεβίωσαν με αποτέλεσμα κοινωνική και οικονομική κρίση. Φαίνεται ότι ενταφίασε οριστικά τα σχέδια του αυτοκράτορα για επανένωση του Ρωμαϊκού κράτους. Τα ευρήματα της αναλύσεως του DNA δεν μας επιτρέπουν καμιά αμφιβολία ότι πρόκειται για πανώλη (75) Από το 800 έως το 1347 η πανώλης ξέχασε την Ευρώπη, η επάνοδος της όμως ήταν τρομακτική, διότι η θνητότης ήταν πολύ υψηλή,φαίνεται να οδήγησε στον θάνατο το1/3 του Ευρωπαϊκού πληθυσμού. Τούτο σε συνδυασμό με τις κλινικές εκδηλώσεις από το δέρμα, οδήγησαν τους Ευρωπαίους να την ονομάσουν “ Μαύρο Θάνατο”. Δημιούργησε υστερία και όλοι έφευγαν από τις πόλεις για να αποφύγουν το κακό, πλην όμως επειδή οι συνθήκες συγχρωτισμού ανθρώπου και τρωκτικών ήταν οι ίδιες η επιδημία συνέχισε με την ίδια ένταση. Οι επιστήμονες ιατροί αποφεύγουν να ασχοληθούν με τους πάσχοντες και το έργο αυτό αναλαμβάνουν οριζόμενοι από τις πόλεις αμαθείς περί την ιατρική και στην καλύτερη περίπτωση, κουρείς-χειρουργοί ονομαζόμενοι ιατροί της πανώλους. Εντύπωση προκαλεί η αμφίεση των γιατρών αυτών, καθώς και το ραβδί που έχουν στα χέρια τους ώστε να εξετάζουν τους ασθενείς από απόσταση ασφαλείας Στην μάσκα που καλύπτει την μύτη περιέχεται σπόγγος με ξύδι που πιστευόταν ότι διηθεί το “μίασμα”. (εικόνα5) .Ένας από τους γνωστούς γιατρούς της πανώλους ήταν ο Νοστράδαμος. Δεν υπάρχουν περιγραφές της νόσου από επιστήμονες ιατρούς αλλά μόνο από χειρουργούς. Οι καλύτερες είναι από συγγραφείς που έζησαν στην εποχή της επιδημίας, όπως ο Βοκάκιος στο “Δεκαήμερο”</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Το τι πρέπει να κάνουν ως πρόληψη το μαθαίνουν από την Γραφή, η οποία προκειμένου περί μολυσματικών νοσημάτων συνιστά την απομόνωση ,έτσι καθιερώνεται το 1348 ή καραντίνα (29) η οποία όμως δεν είναι επιτυχής διότι απομονώνει μόνο ανθρώπους και όχι τρωκτικά.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Μέχρι του 19ου αιώνος ανά δεκαετία περίπου εμφανίζονται νέες επιδημίες σε μικρότερη όμως έκταση λόγω των ληφθέντων εν τω μεταξύ υγειονομικών μέτρων και της υπάρξεως μιας κάποιας ανοσίας.(73)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Άλλο νόσημα που εν είδει επιδημίας εκδηλώθηκε μεταξύ 6ου και 13ου είναι η λέπρα. Είναι άγνωστο τι προκάλεσε την έκρηξη της επιδημίας και τι την υποχώρηση. Οι ασθενείς όπως και στο Λευιτικό τίθενται σε απομόνωση σε λαζαρέτα προς αποφυγή της σωματικής και ηθικής μολύνσεως των υγιών, όπως διδάσκει η εκκλησία. Υπάρχουν 2000 λαζαρέτα στην Γαλλία και 500 στην Αγγλία τα οποία μετά την υποχώρηση της επιδημίας γίνονται καραντίνες ή νοσοκομεία (73)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Επιδημίες των άλλων μολυσματικών νοσημάτων συνέχισαν να εμφανίζονται με τον ίδιο ρυθμό άλλα δεν είχαν μεγάλες επιπτώσεις με εξαίρεση την ευλογιά της οποίας υπάρχουν αναφορές μετά τον 13ο αιώνα με μια θνητότητα 100.000 ως 300000 κατ' έτος. Η νόσος προϋπήρχε αλλά άρχισε να αναγνωρίζεται όταν οι Ευρωπαίοι την έμαθαν από τις περιγραφές του Ραζή. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Άλλες επιδημίες που εκδηλώθηκαν κατά την διάρκεια του μεσαίωνος ήταν η νόσος του ιδρώτα, η μανία του χορού , ο εργοτινισμός (φωτιά του Αγίου Αντωνίου) (76)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η πρώτη ήταν από ότι φαίνεται ήταν μολυσματική, χαρακτηριζόταν από υψηλή θνητότητα και εμφανίστηκε στην Αγγλία τον 15ο αιώνα και μάλλον είχε ως αίτιο τον ιό hanta( 77)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ίσως το πιο αποτελεσματικό μέτρο που αφορά την πρόληψη των μολυσματικών νόσων είναι η νομοθετική θέσπιση κανόνων υγιεινής για τα τρόφιμα , τα απόβλητα και τον αγοραίο έρωτα που τίθενται σε εφαρμογή σε όλη την έκταση της Ευρώπης από τον 11ο έως 14ο αιώνα. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"><b>Βυζαντινή Ιατρική</b></span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η Βυζαντινή Ιατρική στηρίχθηκε επιστημονικά στον Ιπποκράτη, τον Γαληνό και τον Ορειβάσιο στους οποίους έχουμε αναφερθεί ήδη. Επίσης μεγάλη συνεισφορά είχε ο Αλέξανδρος ο Τραλλιανός (525 – 605). Διάσημος Ιατρός, Φαρμακολόγος, Βοτανολόγος από τις Τράλλεις της Μ. Ασίας αδελφός του αρχιτέκτονα της Αγίας Σοφίας Ανθεμίου. Γιος ιατρού ταξίδευσε σε όλη την Μεσόγειο ακολουθώντας το στρατό του Βελισσαρίου και άσκησε την Ιατρική στην Κωνσταντινούπολη και στη Ρώμη, όπου πέθανε σε βαθύ γήρας. Το έργο του διακρίνεται από τις εύστοχες, πρωτότυπες και πρακτικού ενδιαφέροντος παρατηρήσεις του. Άλλωστε άσκησε κριτική (παρά τον θαυμασμό του) στο Μεγάλο Γαληνό θεωρώντας ορισμένες του απόψεις λανθασμένες. Έγραψε πολλά βιβλία όπως τα «θεραπευτικά» (12 βιβλία), «Περί πυρετού», «Περί ελμίνθων» κ.α. Τα έργα του μεταφράσθηκαν στα λατινικά και τα αραβικά και άσκησαν ιδιαίτερη επίδραση στην μετέπειτα Ιατρική του Μεσαίωνα. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Την ίδια περίπου εποχή διέπρεψε και ο Αέτιος από την Αμίδα Σπούδασε στην Αλεξάνδρεια και άσκησε κυρίως το επάγγελμα στην Κωνσταντινούπολη, όπου έγινε και Αρχίατρος στην Αυλή του Ιουστινιανού. Συνέγραψε μία εκτενέστατη Ιατρική Εγκυκλοπαίδεια 16 βιβλίων χωρισμένη σε τέσσερις «τετραβίβλους», όπου περιλαμβάνονται όλες οι μέχρι τότε σπουδαίες απόψεις (κυρίως του Γαληνού), παραθέτοντας όμως και δικές του θεωρίες. Το βιβλίο γραμμένο στα Ελληνικά αποτελεί πολύτιμη πηγή πληροφοριών. Ο Αέτιος θεωρείται πρωτοπόρος στην αντισύλληψη, για την οποία συνιστούσε ενδοκολπική χορήγηση στυπτικών ουσιών καθώς και στον υπολογισμό των γονίμων ημερών του καταμήνιου κύκλου των γυναικών. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Τον καιρό του Ηρακλείου και των διαδόχων του (705 μΧ. αιώνας) δεσπόζει η ιατρική φυσιογνωμία του Παύλου του Αιγινήτη. Γεννήθηκε στην Αίγινα και άσκησε την ιατρική κυρίως στην Αλεξάνδρεια όπου και πέθανε. Ταξίδευσε σε πολλά μέρη γι’ αυτό ονομάζεται και περιοδευτής. Το εκτενέστατο συγγραφικό του έργο βασίζεται κυρίως στις γνώσεις του Γαληνού, του Διοσκουρίδη και του Ορειβάσιου εμπλουτισμένο όμως με δικές του πρωτότυπες παρατηρήσεις. Αποτελείται από επτά τόμους με το γενικό τίτλο «Υπόμνημα» και εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους Άραβες πού το μετέφρασαν τον 9° αιώνα στα αραβικά , άσκησε δε ιδιαίτερη επίδραση στις κατοπινές ιατρικές σχολές της Δύσης του Σαλέρνο, του Μονπελιέ κλπ. Οι Άραβες τον θεωρούσαν ως τον κατ’ εξοχήν μαιευτήρα . Στα επτά βιβλία του υπομνήματος πραγματεύεται: περί πυρετού, περί τραυμάτων, περί γενικών κανόνων υγιεινής, περί παρασκευής και ιδιοτήτων απλών και συνθέτων φαρμάκων κτλ. Προτείνει νέες χειρουργικές μεθόδους για την αντιμετώπιση της βουβωνοκήλης και των κιρσών Την ίδια εποχή δρα ο Θεόφιλος πρωτοσπαθάριος του Ηρακλείου που με το σύγγραμμα του «Περί ούρων» καθιερώνει την τόσο προσφιλή στον μεσαίωνα ουροσκόπηση. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Το 7ο και 8ο αιώνα το βυζαντινό κράτος περιορίζεται από την επέκταση των Αράβων και χάνει τον οικουμενικό χαρακτήρα του, ομογενοποιείται και γίνεται περισσότερο Ελληνικό και φιλάνθρωπο ενώ ο 9ος -11ος αιώνας χαρακτηρίζονται από γενικότερη ανάταση υπό την καθοδήγηση της Μακεδονικής Δυναστείας. Το Πανεπιστήμιο (Πανδιδακτήριον) υπό την καθοδήγηση του Φωτίου επανακτά την παλαιά του αίγλη και συνεχίζει να είναι κοσμικό σε αντίθεση με τα δυτικά πανεπιστήμια που είχαν ακόμη και σε νεότερες εποχές υποστεί τον ασφυκτικό εναγκαλισμό της εκκλησίας. Συνεχίζουν να εμφανίζονται μεγάλες μορφές γιατρών, οι οποίοι επηρεάζουν τα ιατρικά πράγματα της εποχής τους, αλλά και της δύσης μετά την πτώση της Πόλης, ως ο Νικόλαος ο Μυρεψός, ο Ιωάννης Ακτουάριος, ο Συμεών Σηθ και ο Ιωάννης Αργυρόπουλος(78).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Δεν πρέπει να παροράται το γεγονός ότι και στο Βυζάντιο υπήρχε ένα πέπλο αμάθειας προλήψεων και σκοταδισμού πού κάλυπτε συχνά την «επίσημη» Ιατρική. Δεν μιλάμε για την υπέρμετρη θρησκευτική πίστη, σύμφωνα με την οποία όλες οι ασθένειες θεραπεύονταν με την παροχή της θείας χάριτος ,και της οποίας έχουμε άφθονα παραδείγματα ( 79,80 ). Η αντίληψη αυτή ήταν τροχοπέδη για τις όποιες επιστημονικές προσπάθειες και οδηγούσε σε εξορκισμούς, φυλακτά και μαγγανείες πού ήταν αρκετά διαδεδομένα και στους ευγενείς και στον όχλο.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Από την άλλη πλευρά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στο Βυζάντιο άρχισε η πρώτη οργανωμένη περίθαλψη των ασθενών μέσα στα πλαίσια της χριστιανικής φιλανθρωπίας(81). Η περίθαλψη γίνεται σε διάφορα ευαγή ιδρύματα που ενώ έχουν διάφορα ονόματα όπως καταγώγια, ξενώνες ,νοσοκομεία, έχουν ένα και μοναδικό σκοπό την περίθαλψη του ανθρώπου που δεν μπορεί να την εξασφαλίσει σε δικά του μέσα Τα απαντούμε από τον 4ο αιώνα και μετά. Κατά τον Miller δεν είναι είναι εξέλιξη των Ρωμαϊκών Valetundinaria ,διότι ο ασθενής έχει και ιατρική παρακολούθηση και φροντίδα ,που στα ρωμαϊκά άσυλα δεν υπάρχει (82),αλλά κέντρα νοσηλείας και ιατρικής εκπαιδεύσεως που δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν τα νοσοκομεία του 20ου αιώνος, αυτό είναι ιδιαίτερα αληθές για τον ξενώνα της μονής του Παντοκράτορος ( 83). Για το νοσοκομείο αυτό υπάρχουν οι πληρέστερες πληροφορίες διότι διεσώθη ακέραιο το “Τυπικόν” της μονής .Υπάρχει οργάνωση στην δομή του νοσοκομείου και το τυπικόν προβλέπει τα πάντα από την στελέχωση του νοσοκομείου με ιατρικό, παραϊατρικό, και υπηρετικό προσωπικό έως τα οικονομικά και την διοίκηση. Εάν κάνει κανείς σύγκριση μεταξύ Παντοκράτορος και Otel Dieu του Παρισιού την ίδια εποχή, ο ξενών υπερτερεί σε όλα τα σημεία Οι ξενώνες δεν ήταν νοσοκομεία μόνον των απόρων ,αλλά αναφέρεται και νοσηλεία μέχρι και μελών της βασιλικής οικογενείας ή άλλων αριστοκρατών όταν υπήρχαν σοβαρά προβλήματα υγείας </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Από τυπικό του Παντοκράτορος μαθαίνουμε την ιεραρχία του ιατρικού προσωπικού και της αμοιβές του και πληροφορούμαστε την ύπαρξη γυναικών ιατρών, βλέπουμε ακόμη ότι υπήρχε διάκριση έναντι των γυναικών ιατρών που παίρνουν την μισή αμοιβή των αρρένων ομοιοβάθμων τους (83)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Στο Βυζάντιο υπήρχε τιμή και αναγνώριση του ιατρικού έργου,υπήρχαν όμως και ευθύνες Σύμφωνα με τη βυζαντινή νομοθεσία, η ιατρός ή η μαία είχε ποινική ευθύνη σε περίπτωση άμβλωσης. Ποινική ευθύνη είχαν οι ιατροί, αδιακρίτως φύλου, και σε περίπτωση βλάβης ή θανάτου του ασθενούς, η οποία αποδεικνυόταν με ιατροδικαστική έρευνα. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Οι ποινές ποίκιλλαν και είχαν άμεση σχέση με τη βλάβη που προξενήθηκε στο θύμα, την ύπαρξη δόλου ή μη, καθώς και την κοινωνική θέση του ιατρού και του θύματος. Συνήθεις ποινές ήταν τα πρόστιμα, η μερική ή ολική δήμευση της περιουσίας, η εξορία, ο μεταλλισμός*, η διαπόμπευση και σπανιότερα ο δια ο ξίφους θάνατος (83)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Η εκκλησία πολλές φορές στάθηκε αμήχανη μπροστά στα φαινόμενα των λαϊκών δοξασιών για μαγγανεία , μαγεία ,κακό μάτι ,την βασκανία και τον φθόνο. Ο Χρυσόστομος, για παράδειγμα, καταδικάζει συλλήβδην την πρακτική που ακολουθούσαν νοσοκόμες και υπηρέτριες να αλείφουν το μέτωπο ενός παιδιού με λάσπη για να διώξουν το κακό μάτι. Επιχειρεί να μειώσει την πράξη ως</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">παράλογη ρωτώντας: «εάν η λάσπη είναι τόσο αποτελεσματική ακόμη και στο </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> μέτωπο, γιατί δεν αλείφουμε όλο μας το σώμα με λάσπη, αφού είμαστε όλοι μεγάλοι άνθρωποι στο απόγειο της ζωής μας και έχουμε περισσότερους ανθρώπους να μας φθονούν από ό,τι ένα παιδί;» αλλά δε φαίνεται ο λόγος του να είχε αποτέλεσμα(84)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Οι βυζαντινοί ιατροί προσπαθούν και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις ως την αναφερομένη περίπτωση αποχωρισμού σιαμαίων υπερβάλλουν εαυτό (85), αλλά δεν τα καταφέρνουν πάντα, μάλλον κάποιοι τρέχουν μπροστά από την εποχή τους.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Συμπερασματικά εξετάζοντας όλη την περίοδο πρέπει να πούμε ότι σχίσμα των Εκκλησιών που άρχισε σιγά -σιγά να κάνει την παρουσία του στο τέλος του 4ου αιώνος και αφορούσε τελετουργικά θέματα και θέματα ιεραρχίας, στο τέλος της 1ης χιλιετίας έλαβε και θεολογικό χαρακτήρα σε θέματα που αφορούσαν τον τριαδικό Θεό. Έλαβε επίσημη μορφή 1054 με την ανταλλαγή αναθεμάτων μεταξύ της εκκλησίας της Ρώμης και εκείνης της Κωνσταντινουπόλεως. Όσο αφορά το υπό εξέταση θέμα, η Ιατρική και στους δύο χώρους ήταν φιλάνθρωπη μέσα στα πλαίσια της χριστιανικής φιλανθρωπίας. Πρέπει εδώ να τονιστεί ότι η οργάνωση στην ανατολή γενικά ήταν καλύτερη. Παγανιστικές συνήθειες έθιμα επιβίωναν και στις δυο περιοχές. Η όποια ανάπτυξη της Ιατρικής ήταν ευθέως ανάλογη με την πίστη στην αστρολογία. Μετά την κατάληψη του Ανατολικού Κράτους από του σταυροφόρους για οικονομικούς και γεωπολιτικούς λόγους η περίθαλψη στην Ανατολή υποβαθμίζεται.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">*Μεταλλισμός καταναγκαστικά έργα σε ορυχεία ή μεταλλεία.</span><br /><span style="font-family: arial;"><br /><br /><br /><br /></span><span style="font-family: arial; text-align: center;"><b>Πρώιμη Μοντέρνα εποχή</b></span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">(αιώνες 16ος,17ος,18ος)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η υπό εξέταση χρονική περίοδος ήταν η εποχή μεγάλων και επαναστατικών αλλαγών σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης ζωής. Υπήρξαν κοσμογονικές αλλαγές που ακολούθησαν την Ανακάλυψη της Αμερικής που άλλαξε την ζωή του παλαιού κόσμου τόσο σε επίπεδο οικονομίας, όσο και επίπεδο κουλτούρας. Η ανακάλυψη της Αμερικής έφερε κύρια αλλαγές στην οικονομία φέρνοντας στην Ευρώπη νέες καλλιέργειες(τρόφιμα - καλαμπόκι, πατάτα,ντομάτα, κολοκύθα, αραχίδες, γλυκοπατάτα, ανανάς,παπάγια, αβοκάντο) και χρυσό.(86) Η ανθούσα οικονομία είναι το κύριο αίτιο αλλαγής κουλτούρας στις πόλεις της Ιταλίας και από εκεί στην. υπόλοιπη Ευρώπη</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Από τον ύστερο μεσαίωνα παρατηρείται σε όλες τις Ιταλικές πόλεις-κράτη μια μεγάλη αλλαγή σε θέματα εκπαιδεύσεως, η ανωτέρα τάξη ακολοθουμένη από από την αστική τάξη, ανακαλύπτει εκ νέου τα κείμενα τη ς ελληνορωμαϊκής εποχής και τα μελετά με προσοχή, ανακαλύπτει ξανά το ωραίο της τέχνης. Το κίνημα αυτό διαμορφώνεται πρώτα στην Φλωρεντία των Μεδίκων από τα μέσα του 14ου αιώνα και σταδιακά επεκτείνεται σε όλη την Χερσόνησο. Από τiw εν γένει κοινωνικές διεργασίες προκύπτει ένας νέος τύπος ανθρώπου ο homo univercalis είναι ο κλασικός άνθρωπος της εποχής της αναγέννησης,έχει ενδιαφέρον για κάθε μορφή επιστητού και την τέχνη σε όλες της μορφές (χαρακτηριστικά παραδείγματα Leonardo de Vinci , Michelangelo ).(87)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το υπό εξέταση θέμα έχει η εμφάνιση των διαμαρτυρομένων καθολικών που θα δημιουργήσουν σχίσμα από την καθολική εκκλησία και θα εμφανιστούν ως νέες χριστιανικές ομολογίες(88). Η όλη κίνηση ονομάστηκε “μεταρρύθμιση” και οδήγησε από πλευράς Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας στην “αντιμεταρρύθμιση” και τους θρησκευτικούς πολέμους</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> που ταλάνισαν την Ευρώπη τον 15ο και 16ου αιώνα( 30ετής πόλεμος κλπ)(89)ή προγραμματισμένες σφαγές όπως την νύκτα του Αγίου Βαρθολομαίου, 24/8/1572 (90).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Ιστορικά η μεταρρύθμιση ξεκινά στις 31 Οκτωβρίου του 1517,όταν ο Λούθηρος (εικόνα 6) θυροκόλλησε στον Καθεδρικό Ναό της Βιτεμβέργης 95 Θέσεις για τη Μεταρρύθμιση του Καθολικισμού. Η κίνηση αυτή του Λουθήρου ήταν αποτέλεσμα διαμαρτυρίας για τον συνεχή πνευματικό εκπεσμό της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας που πουλούσε συγχωροχάρτια προκειμένου να συγκεντρώσει χρήματα για την οικοδόμηση του ναού του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη….. Μάλιστα είχε καλέσει συγκέντρωση θεολόγων για να συζητηθούν τα θεολογικά προβλήματα που προκαλούσε η διοικούσα εκκλησία που αναγνώριζε για τον εαυτό της το αλάθητο. Επειδή κανείς δεν ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του, θυροκόλλησε τις θέσεις του και μέσω της νέας εφεύρεσης της τυπογραφίας έφτιασε μπροσούρες και τις κυκλοφόρησε σε μεγάλο κατά τον δυνατόν αριθμό. Το θέμα απασχόλησε μεγάλο αριθμό πιστών αλλά όχι σοβαρά την Αγία Έδρα.(91,92).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η διοικούσα εκκλησία είδε μετά τριετία περίπου ότι η σημασία των κινήσεων του Λουθήρου χρήζει αναλόγου απαντήσεως και το 1520, ο πάπας Λέων Ι΄ εξέδωσε τη βούλα Exsurge Domine, καταδικάζοντας ως αιρετικές 41 από τις 95 Θέσεις του Λούθηρου, τον οποίο κάλεσε να αποκηρύξει δημόσια τις Θέσεις του μέσα σε 60 μέρες, ενώ οι απανταχού πιστοί διατάχθηκαν να κάψουν όλα τα βιβλία του, ώστε να μην αφοριστούν, συλληφθούν, και τιμωρηθούν ως αμετανόητοι αιρετικοί. Αντιδρώντας στην είδηση, ότι στα πανεπιστήμια του Παρισιού και της Κολωνίας κάηκαν τα βιβλία του, στις 10 Δεκεμβρίου ο Λούθηρος έκαψε δημόσια την παπική βούλα και απάντησε γράφοντας το βιβλίο Ενάντια στη Βλάσφημη Βούλα του Αντίχριστου. Στις 3 Ιανουαρίου 1521, ο Λέων Ι' εκδίδει δεύτερη Βούλα, με την οποία ο Λούθηρος αφορίζεται τελικά, ο Λούθηρος κλήθηκε σε απολογία ενώπιον του δικαστηρίου Δίαιτα της Βορμς, τον Απρίλιο του 1521. Εκεί, αρνήθηκε να ανακαλέσει τις θέσεις του διότι δεν βρήκε κάποιο βιβλικό λόγο που να τον υποχρεώνει σε μια τέτοια κίνηση και ζητά δύναμη και ευλογία του Θεού στο έργο του. Ο Λούθηρος φυγαδεύτηκε με την βοήθεια του Φρειδερίκου Γ΄, Εκλέκτορα της Σαξονίας, και μεταφέρθηκε στον Πύργο του Βάρμπουργκ, όπου παρέμεινε, ως Πρίγκιπας Γεώργιος. Εκεί έγραψε αρκετά κείμενα και μετέφρασε στα γερμανικά την Αγία Γραφή. Η μετάφραση της Αγίας Γραφής στην ζώσα Γερμανική γλώσσα ήταν σπουδαία συνεισφορά του Λουθήρου στα γερμανικά γράμματα αλλά και την ενημέρωση των πιστών στην Αγία Γραφή ,διότι ελάχιστοι μπορούσαν να προσπελάσουν τα κείμενα στην λατινική (93)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Κατά τον Λούθηρο η σωτηρία των πιστών είναι δώρο του Θεού στους Χριστιανούς και όχι ανταπόδοση για τα καλά τους έργα που ευχαριστούν τον Κύριο, σε αυτά περιλαμβάνεται και η οικονομική βοήθεια στην καθολική εκκλησία(εδώ στηρίχθηκε και η εμπορία των συχωροχαρτιών από την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία), που τόσο είχε σκανδαλίσει τους πιστούς εκείνων χρόνων(94)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Παράλληλα σε άλλες περιοχές της Κεντρικές και Βόρειες περιοχές της Ευρώπης εμφανιστήκαν παρόμοιες αναθεωρητικές κινήσεις καθοδηγούμενες από άλλους ηγέτες έτσι ώστε να δημιουργηθούν και άλλες τάσεις. Έτσι πέραν των Λουθηριανών(Ευαγγελιστές) εμφανίστηκαν οι Αναμορφωμένοι(πρεσβυτεριανοί), οι Αναβαπτιστές (Βαπτιστές και Μεννονίτες),και οι Αγγλικανοί (Επισκοπιανοί ). Όλοι θεωρούσαν ότι το πλαίσιο της επαφής τους με τον Θεό είναι τελείως διαφορετικό από εκείνο των Καθολικών. Οι καθολικοί ερχόταν σε επαφή με το Θείο μέσω της εκκλησίας και του κλήρου ενώ οι περισσότεροι των μεταρρυθμιστών δεν είχαν ανάγκη κλήρου γιατί καθένας από αυτούς είχε μέσω της χάριτος του Θεού την ικανότητα επικοινωνίας μαζί του. Ο καθένας μπορούσε να κάνει κήρυγμα ή να ασχοληθεί με θεολογικά θέματα και να γράψει θεολογικές διατριβές αν ήταν ικανός να το κάνει. Έτσι λαϊκοί φιλόσοφοι θεολογούσαν σε θρησκευτικά θέματα ή γιατροί θεολογούσαν σε ιατρικά θέματα.(95)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο Λούθηρος δίδασκε τα ακόλουθα δόγματα sola fide (μόνο πίστη) sola gratia (μόνο χάρις) και επέμενε στο δόγμα sola scriptura (μόνο γραπτά ),δηλαδή η σωτηρία είναι αποτέλεσμα πίστεως και Θείας χάριτος , ενώ πηγή γνώσεως είναι η Αγία Γραφή χωρίς αναφορές στην Ιερά Παράδοση αλλά στην περίπτωση αυτή δεν είναι αποτέλεσμα απλής μελέτης αλλά και παρουσίας του Αγίου Πνεύματος. Η πίστη κάθε διαμαρτυρόμενου δεν είχε ανάγκη λόγο να στηριχθεί σε κάποια αυθεντία και η μόνη αυθεντία ήταν Αγία Γραφή και η πίστη του χριστιανού. Εύλογο είναι ότι η άποψη αυτή οδήγησε σε πολυδιάσπαση ακόμη και μέσα στα πλαίσια της ίδιας της ομολογίας. Αναφέρεται ότι ο πρώτος που διαφώνησε με την θεολογία του Λουθήρου ήταν ο στενός του συνεργάτης Carlstadt, ο οποίος πίστευε την θαυματουργική θεραπεία των νοσημάτων, ενώ όλοι οι άλλοι διαμαρτυρόμενοι πίστευαν ότι η θαυματουργική θεραπεία έχει σταματήσει από του τέλους του 1ου αιώνος με τον θάνατο των αποστόλων.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Οι διαμαρτυρόμενοι δεν έχουν επτά μυστήρια αλλά μόνο δύο το βάπτισμα και την θεία ευχαριστία , αλλά δεν δέχονται την την μετουσίωση του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα κυρίου ,αλλά στην παρουσία του Αγίου Πνεύματος που Καθαγιάζει την τελετή. Η δε χρήση άρτου και οίνου ήταν συμβολική εις ανάμνηση της θυσίας του Κυρίου για την απαλλαγή του πεπτωκότος ανθρώπου από το προπατορικό αμάρτημα.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Στην Αγγλία η μεταρρύθμιση δεν είχε θέμα θεολογικές διαφορές και προήλθε εκ των άνω, δηλαδή τον Βασιλέα Ερρίκο τον 8ο που δεν αναγνώριζε τον Πάπα ως αρχηγό της Αγγλικανική Εκκλησίας και ανέλαβε ο ίδιος την αρχηγία και την διοίκηση της διότι δεν αναγνώρισε το Βατικανό το διαζύγιο του από την Αικατερίνη της Αραγωνίας.(94)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Συνήθως τους πρώτους αιώνες της μεταρρύθμισης κάθε αυτόνομη εκκλησία περιοριζόταν στα πλαίσια κάποιου κράτους ή μιας περιοχής. Οι οπαδοί του Λουθήρου στην Γερμανία ,οι οπαδοί του Καλβίνου στην περί την Γενεύη περιοχή, οι οπαδοί του Ζβιγγλίου στην περιοχή της Ζυρίχης. Μεταξύ των διαφόρων εκκλησιών υπήρχαν θεολογικές διαφορές αλλά όχι χάσμα όπως εκείνο με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Η πλέον κατανοητή θεολογική άποψη κατά την γνώμη των επαϊόντων είναι εκείνη του Ζβιγγλίου.(94)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Εκείνο που βοήθησε την γρήγορη διάδοση των μεταρρυθμιστικών δογμάτων ήταν η ανακάλυψη και χρήσης της τυπογραφίας (95)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Από την άλλη μεριά οι προτεσταντικές απόψεις δέχονται και σέβονται την επιστήμη χωρίς να αποδέχονται οτιδήποτε υπερφυσικό και υπερβατικό τον 16ο και 17ο αιώνα (96, 97) προϊόντος του χρόνου (τέλος 17ου και 18ος αιώνας)αρχίζουν να εμφανίζονται προτεσταντικές κινήσεις εκτός των ήδη υπαρχουσών που αποδέχονται την θαυματουργική θεραπεία( Κουάκεροι,Μοροβιανοί,Μεθοδιστές) (98).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Γενικά πρέπει να τονίσουμε ότι τόσο ο Λούθηρος όσο και ο Καλβίνος σέβονται την επιστημονική ιατρική και την θεωρούν δώρο του θεού στο άνθρωπο. Θεωρούν την νόσο αποτέλεσμα φυσικών αιτίων και νομίζουν ότι τόσο τα φάρμακα (δώρα του θεού στον άνθρωπο), όσο και η πνευματικότητα του γιατρού είναι τα ενδεικνυόμενα μέσα για την θεραπεία του ασθενούς. Ο δε Λούθηρος προσθέτει αν στην νόσο υπάρχει συμμετοχή του διαβόλου το ισχυρότερο φάρμακο είναι η προσευχή.(99,100)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Τα πανεπιστήμια σε χώρες που οι διαμαρτυρόμενοι είχαν την πλειοψηφία άλλαξαν τα προγράμματα όσον αφορά τις ιατρικές σχολές, αποδεχόμενα την νέα επιστήμη που ήταν ρεφορμιστική και δεν αποδεχόταν τον σχολαστικισμό που επέβαλε η Καθολική εκκλησία, έτσι στην Βιρτεμβέργη που το απάνω χέρι ο διάδοχος του Λουθήρου Μελάγχθων στην ηγεσία της μεταρρυθμιστικής κινήσεως άρχισε να διδάσκεται η Νέα Ανατομική του Vesalius (101). Μετά τον θάνατο του Μελάγχθωνος η νέα ανατομική και η νέα επιστήμη ξεχάστηκε ακόμη και στην Βιρτεμβέργη και έπρεπε να περάσει ένας περίπου αιώνας για να αρχίσει πάλι να φουντώνει το μεταρρυθμιστικό και αναγεννησιακό πνεύμα (94)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η φιλανθρωπική δράση των ρωμαιοκαθολικών στα χρόνια του ύστερου μεσαίωνα, αλλά και τον 16ο ίσως και τον 17ο είχε ένα συμφεροντολογικό κίνητρο τόσο για τον ελεούντα ,όσο και για τον ελεούμενο. Ο ελεών ευχαριστεί και κερδίζει την εύνοια του Θεού για την καλή του πράξη και τις προσευχές του ελεούμενου υπέρ της σωτηρίας τη ψυχής του. Ο δε ελεούμενος μέσω της ταλαιπωρίας είχε πνευματική και ψυχική ωφέλεια (είναι εικόνα του Χριστού, Ματθαίος 25:35-36). </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Αντίθετα οι πρώτοι μεταρρυθμιστές πιστεύουν ότι η ελεημοσύνη είναι υποχρεωτική για κάθε πιστό και δίδεται όχι για να έχει κάποιο όφελος, και σκοπό έχει την βοήθεια των εχόντων ανάγκη, ώστε να ξεπεράσουν τα οικονομικά προβλήματα τους και μάλιστα δημιουργούν οργανισμούς βοηθείας σε συνεργασία με τις δημοτικές αρχές που αναλαμβάνουν και την διοίκηση των οργανισμών σε συνεργασία με την εκκλησία(102)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Πιστεύεται ότι η μεταρρύθμιση δεν είχε ουδεμία επήρεια στην φροντίδα των ασθενών ,αλλά ήταν αποτέλεσμα της οικονομικής προόδου και ότι πιθανόν σε καθολικές περιοχές οι πτωχοί να ήταν πιο προστατευμένοι (103). Αντίθετα ο Ole Grell ιστορικός που έχει μελετήσει επαρκώς την επήρεια της μεταρρύθμισης τον 16ο και 17ο αιώνα πιστεύει ότι η μεταρρύθμιση,η αναγέννηση και ο ανθρωπισμός επιτάχυναν της εξελίξεις στην παροχή φροντίδας των ενδεών.(102)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Τα νοσοκομεία στις περιοχές τις ελεγχόμενες από τους Καθολικούς λειτουργούν ως κέντρα θεραπείας και διδασκαλίας υπό των έλεγχο και την καθοδήγηση της καθολικής εκκλησίας όπου συνεχίζεται η σχολακιστική παράδοση και όλα βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο των μοναστικών ταγμάτων.(104)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ίσως είναι σκόπιμο να αναφερθεί ότι η καθολική εκκλησία σήμερα είναι ο μεγαλύτερος πάροχος υγειονομικής φροντίδας στο κόσμο μιας και χρηματοδοτεί και λειτουργεί το ένα έκτο των μονάδων υγείας σε ολόκληρο τον κόσμο (νοσοκομεία, κέντρα υγείας, ιδρύματα νοσηλείας και αποκαταστάσεως χρονίως πασχόντων, γηροκομεία). Στόχος της καθολικής φιλανθρωπίας ήταν κυρίως ο τρίτος κόσμος χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν συντηρεί μερικά από τα καλύτερα νοσοκομεία του κόσμου.(105) Αλλά σε αυτό θα επανέλθουμε όταν εξετάσουμε την κατάσταση στον 19ο και 20 αιώνα.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η υπό εξέταση εποχή χαρακτηρίζεται από μεγάλη ανάπτυξη τη επιστήμης,σε αυτή την ανάπτυξη σπουδαία ήταν και η συμμετοχή της ιατρικής. Οι ιατροί μελέτησαν την ιατρική των κλασσικών χρόνων από το πρωτότυπο, ξαναανακάλυψαν τον Ιπποκράτη και επαναβεβαίωσαν την αξία της παρατηρήσεως. Μέσα σε αυτό το πνεύμα αναπτύχθηκε η νέα ανατομική, η φυσιολογία, η χειρουργική, η ιατρική χημεία και ετέθησαν οι βάσεις της παθολογικής ανατομικής και της επιδημιολογίας. Βελτιώθηκε η κοινωνική θέση του γιατρού και δειλά αλλά προοδευτικά άλλαξε ο τρόπος της ιατρικής εκπαίδευσης (bedside teaching) καθώς και ο ασφυκτικός εναγκαλισμός της από την εκκλησία.(106,107)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η ενασχόληση με την ανατομική δεν ήταν καπνός εν αιθρία ,αλλά ήλθε για να καλύψει δύο ανάγκες α) των καλλιτεχνών που ήθελαν κατά το δυνατόν την καλύτερη και εναργέστερη εικόνα του ανθρωπίνου σώματος και β) των ιατρών που ήθελαν να έχουν λεπτομερή γνώση του ανθρωπίνου σώματος, λόγω του ότι τα περισσότερα ανατομικά δεδομένα προερχόταν από νεκροτομές ζώων, διότι η επικράτηση του χριστιανισμού κατέστησε αδύνατη την νεκροτομή των ανθρώπων λόγω σεβασμού στον νεκρό. Οι τελευταίες νεκροτομές έγιναν στην ελληνιστική από τον Ηρόφιλο και τον Ερασίστρατο και ο πρώτος πιθανώς επί ζώντων . Ο Κέλσος στο έργο του "De Medicina" και ο Πατέρας της Εκκλησίας Τερτυλλιανός αναφέρουν ότι ο Ηρόφιλος ανέταμε πειραματιζόμενος τουλάχιστον 600 ζωντανούς καταδίκους.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Στους υπό εξέταση χρόνους οι καλλιτέχνες προηγήθηκαν των ιατρών ((Leonardo DA Vinci, Michelangelo)(108)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η ανάπτυξη της Ανατομικής πρέπει να αποδοθεί σε δύο κυρίως λόγους α)την άρση της αρνήσεως της εκκλησίας για νεκροτομές όπου υπήρχαν επιστημονικοί λόγοι και β)την καθιέρωση της νεκροτομής για ιατροδικαστικούς λόγους από την πολιτεία(109). Ο αναμορφωτής της ανατομικής θεωρείται ο Ανδρέας Βεσάλιος (Βρυξέλλες1514-Ζάκυνθος1564).Το πραγματικό του όνομα ήταν Andries van Wesel το οποίο εκλατίνισε σε Andreas Vesalius κατά την συνήθεια της εποχής . Ήταν γόνος ιατρικής οικογενείας και ο πατέρας του ήταν φαρμακοποιός στην υπηρεσία αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού και κατόπιν ο Βαλές του στην αυλή των Παρισίων. Φοίτησε στο πανεπιστήμιο του Λέουβεν (1529-1533) αρχικά και αργότερα στο πανεπιστήμιο του Παρισιού (1533-1536) μετά την μετοίκιση της οικογενείας λόγω νέων καθηκόντων του πατρός του . Στο τελευταίο σπούδασε ιατρική έχοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ανατομία. Από πολύ νωρίς τον προσέλκυσε η λάμψη της Ιταλίας, χώρα της Αναγέννησης και της ανατομίας. Πιστεύεται μάλιστα ότι είναι από τους πρώτους που μελέτησαν τα έργα του Ντα Βίντσι, σε μία χρονική στιγμή που η αξία και η συμβολή του τελευταίου δεν είχαν ακόμα αναγνωριστεί. Μετά τις περαιτέρω μελέτες, που έκανε στο πανεπιστήμιο της Πάδουας το 1537, ο Βεζάλιος ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στην ιατρική και διορίσθηκε καθηγητής της χειρουργικής και της ανατομικής. Ήταν ασυνήθιστα φιλόδοξος, αποφασισμένος να μάθει τα μυστικά του ανθρώπινου σώματος, παίρνοντας το ρίσκο να εκτελεί νεκροψίες, βουτηγμένος στο αίμα εν μέσω μολυσμένων ιστών, σε μια εποχή όπου τα γάντια δεν υπήρχαν και η γνώση για τα βακτήρια και τους ιούς ήταν ανύπαρκτη.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Κατά τη διάρκεια των ερευνών του ο Βεζάλιος απέδειξε ότι οι γνώσεις του Γαληνού (129-196), που χρησιμοποιούνταν στις ιατρικές σχολές για περισσότερο από 13 αιώνες, ήταν βασισμένες σε ανατομές ζώων και αδυνατούσαν να συνεισφέρουν στη μελέτη του ανθρωπίνου σώματος (109, 110).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Το 1538 στο βιβλίο του “Tubulae anatomicae” τόλμησε να επισημάνει μερικά από τα λάθη του Γαληνού .Με το έργο αυτό έγινε στόχος κριτικών, παρά επίκεντρο επαίνων. Οι συνάδελφοί του, οπαδοί του Γαληνού, έφτασαν στο σημείο να υποστηρίξουν ότι το ανθρώπινο σώμα είχε αλλάξει από τον καιρό του Γαληνού. Στις επιθέσεις απέναντί του, προς σεβασμό του αλάνθαστου Γαληνού, όπως υποστήριζε, ο άλλοτε διδάσκαλός του στο Παρίσι, ο Sylvius μετέτρεψε το όνομά του από Vesalius σε Vesanius, το οποίο σήμαινε «τρελός» . Στη σφοδρή κριτική προστέθηκαν και οι θεολόγοι, οι οποίοι τον ονόμασαν «Λούθηρο της ανατομίας».</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Το 1543 ο Βεζάλιος έγραψε την επιμελημένη ανατομική εργασία “De Humani Corporis Fabrica” (Στη δομή του ανθρωπίνου σώματος, 7 τόμων), η οποία βασίστηκε στις ανατομές ανθρώπινων πτωμάτων. Εκδόθηκε και τυπώθηκε από τον Johannes Oporinus και την αφιέρωσε στον Κάρολο τον Ε’. Οι όροι ήταν καλά και προσεκτικά διευκρινισμένοι, με πολλές εικόνες και και χαρακτικά , που φιλοτεχνήθηκαν από τον Jan van Calcar, μαθητή του Tiziano Vecellio. Στα σχέδια παρουσιάζεται ο κορμός και τα μέλη ανοικτά, με τους μυς, τα νεύρα, τα αγγεία και τα οστά ορατά, κάνοντας την κατανόηση πιο εύκολη, ενώ σε άλλα εικονογραφούνται μεμονωμένα τα μέρη του σώματος και παράλληλα δηλώνονται με ακρίβεια όλα τα ανατομικά τους στοιχεία. Εκφράζονται ισχυρές αμφιβολίες κατά πόσο ο Jan van Calcar μπορούσε μέσα στον λίγο χρόνο συνεργασίας του με τον Βεσάλιο να πραγματοποιήσει τον τεράστιο όγκο καλλιτεχνικής δουλείας (110).Τα εικονοκλαστικά σημεία στο σύγγραμα του ήταν η αναφορά στην ανατομική του ήπατος στο οποίο περιγράφει δύο λοβούς έναντι πέντε του Γαληνού, η απουσία διπλού χοληδόχου πόρου, η απουσία επικοινωνίας μεταξύ δεξιάς και αριστερά καρδίας, η αναφορά του ότι το στέρνο αποτελείται από τρία οστά αντί για επτά, το ιερόν οστούν από πέντε και ότι η κάτω γνάθος είναι ένα οστούν και όχι δύο.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Το βιβλίο αυτό ήταν για αρκετούς αιώνες το Bestseller της Ιατρικής και κατά τον Sir William Osler τον λαμπρότερο ίσως κλινικό του 19ου αιώνος, ήταν το μεγαλύτερο ιατρικό σύγγραμα που γράφηκε μέχρι τότε (111)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Επειδή η έκταση του βιβλίου ήταν αποτρεπτική για τους φοιτητές τον ίδιο χρόνο δημοσίευσε μια επιτομή του έργου του με τον τίτλο Andrea Vesalii suorum de humani corporis fabrica librorum epitome αφιερωμένο στον προστάτη του,Φίλιππο τον Β’ της Ισπανίας.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Λίγο μετά τη έκδοση του έργου του ο Vesalius κλήθηκε να γίνει αυτοκρατορικός γιατρός στην αυλή του αυτοκράτορα Charles V. Ενημέρωσε τη Βενετική Γερουσία ότι θα άφηνε τη θέση του στην Πάδοβα, πράγμα που ώθησε τον Δούκα Cosimo I των Μεδίκων να του προσφέρει θέση στο διευρυνόμενο πανεπιστήμιο στην Πίζα, την οποία αρνήθηκε. Ο Vesalius ανέλαβε την προσφερόμενη θέση στην αυλή, όπου έπρεπε να συνεργαστεί με άλλους αυλικούς γιατρούς που τον θεωρούσαν υποδεέστερο τους, επειδή προσελήφθη ως χειρούργος και όχι ως γιατρός ακαδημαϊκής μορφώσεως.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Κατά τα επόμενα έντεκα χρόνια ο Vesalius ταξίδεψε με την αυλή, αντιμετωπίζοντας τραυματισμούς που προκλήθηκαν σε μάχη ή τουρνουά, εκτελώντας post mortem εξετάσεις, χορηγώντας φάρμακα και γράφοντας ιδιωτικές επιστολές που αφορούσαν ειδικά ιατρικά ερωτήματα. Μια επιστολή αφορά τη ρίζα της Κίνας, ένα σύντομο κείμενο σχετικά με τις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού στην συφιλίδα του οποίου την αποτελεσματικότητα αμφισβητεί, άλλες αφορούν την υπεράσπιση των ανατομικών του ευρημάτων. Οι κατηγορίες για το επιστημονικό του έργο δυνάμωσαν και κάποιοι ακαδημαϊκοί προέτρεπαν τον Κάρολο να εξετάσει κατά πόσο η δράση του ήταν θρησκευτικά ανεπίληπτος. Όντως ο αυτοκράτωρ παρέπεμψε το θέμα σε ειδικό συμβούλιο στην Σαλαμάνκα το οποίο δικαίωσε τον Βεσάλιο, παρόλα αυτά το εχθρικό πνεύμα εναντίον του παρέμεινε δυνατό. Υπάρχει η φήμη που δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ, ότι είχε κατηγορηθεί ενώπιον της Ιεράς Εξετάσεως για νεκροτομή ζώντος και προς προστασία του ο προστάτης του Βασιλεύς Φίλιππος ο Β’ τον προέτρεψε να μεταβεί Αγίους Τόπους για προσκύνηση και μετάνοια. Όντως το 1564 μετέβη στα Ιεροσόλυμα και απεβίωσε κατά το ταξίδι επιστροφής στην Ζάκυνθο πιθανότατα από τύφο στα 49 του χρόνια και ενώ είχε προσκληθεί από την Ενετική Σύγκλητο να αναλάβει ξανά την παλαιά του έδρα που είχε κενωθεί μετά τον θάνατο του διαδόχου και βοηθού του Fallopius (112).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο Vesalius δεν ήταν ο μόνος μεγάλος ανατόμος της αναγέννησης, είχαν προηγηθεί και έπονται πλείστοι όσοι. Ο Berengarius da Capri χειρουργός και ειδικός σε θέματα συφιλίδος το 1521 δημοσιεύει τα ανατομικά του σχέδια έπειτα από εκατοντάδες νεκροτομές και δίδει ικανοποιητικές περιγραφές των σφηνοειδών κόλπων,της σκωληκοειδούς, της ηπατικής κυκλοφορίας, ενώ δεν κατορθώνει να βρει πόρους στο μεσοκοιλιακό διάφραγμα όπως περιγράφει ο Γαληνός Ακολουθούν ο Eustachius ( 1524-1574) ο Fallopius (1523-1562) ο Fabricius ab Aquapendente (1547-1619) οι οποίοι περιγράφουν με λαμπρή ενάργεια διάφορα ανατομικά μόρια και συντείνουν σε διάφορο βαθμό στην αμφισβήτηση του αλάνθαστου του Γαληνού (113). Ο Charles Estienne ανατόμος και τυπογράφος του 16ου αιώνος περιγράφει λεπτομερειακά την κατασκευή του νωτιαίου σωλήνος μυελού, αλλά δεν καταφέρνει να αποτινάξει τα δεσμά της Γαληνικής Ιατρικής (114)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η εξέλιξη της φυσιολογίας βαίνει παράλληλα με την εξέλιξη της ανατομικής ή καλύτερα ήταν αποτέλεσμα της εξελίξεως της ανατομικής. Συζητώντας ήδη για τον Vinci είδαμε ότι οι γνώσεις για τα αισθητικά νεύρα οδήγησαν στην κατανόηση της φυσιολογίας της οράσεως , της ακοής , της αφής. Αλλά πραγματική πρόοδος στην φυσιολογία ήταν η ανακάλυψη της κυκλοφορίας του αίματος. Κατά τους γαληνιστές το κέντρο της κυκλοφορίας ήταν το ήπαρ που εδέχετο από την άνω και κάτω μεσεντέριο φλέβα τον χυλό τον οποίο αναμείγνυε με αίμα και το προωθούσε μέσω της κάτω κοίλης στην καρδία εκεί το αίμα ήρχετο σε επαφή με το πνεύμα και μέσω των φλεβών έφτανε σε κάθε σημείο του ανθρωπίνου σώματος οι αρτηρίες ήσαν όργανα μεταφοράς αέρος που εισήρχετο στο σώμα μέσω των πνευμόνων και από εκεί στην καρδία, μέσω δε μυστηριωδών οπών του μεσοκοιλιακού διαφράγματος πήγαινε στο αίμα. H ανατομή της καρδίας έδειξε σαφώς ότι η καρδία αποτελείται από τέσσερα διαμερίσματα τα οποία αφορίζονται από βαλβίδες, για την γνώση αυτή και τις φυσιολογικές υποθέσεις πρέπει να χρεωθούν πολλοί ιατροί κυρίως ανατόμοι. Πρώτος δε μεταξύ αυτών ήταν ο Michael Servetus , Ισπανός ιατρός και θεολόγος που στο σύγγραμα του Christianismi restitutio ( Αποκατάσταση του Χριστιανισμού ) το 1553 κάνει λόγο για πνευμονική κυκλοφορία. Η υπόθεση του δεν έτυχε προσοχής ίσως διότι δεν είχε γραφτεί σε ιατρικό σύγγραμμα ή διότι το εναντίον του πνεύμα, ως αιρετικό δεν άφησε να προσεχθούν οι παρατηρήσεις του. Άλλωστε το βιβλίο κάηκε μαζί με τον συγγραφέα του στην Γενεύη το φθινόπωρο του 1553 ως αιρετικό από τους Καλβινιστές (115). Οι ανατομικές παρατηρήσεις του Da Vinci οδηγούν σε παρόμοιες υποθέσεις ποτέ όμως δεν έλαβαν συγκεκριμένη μορφή (116) Περισσότερο ξεκαθαρίζουν τα πράγματα με τις παρατηρήσεις του Realdo Colombo di Cremona και του Andrea Cesalpino που έχουν σαφή γνώση της πνευμονικής και της συστηματικής κυκλοφορίας αλλά θολώνουν τα πράγματα οι προσπάθειες τους να δώσουν ρόλο στο ήπαρ που κατά την Γαληνική άποψη είναι το κέντρο της κυκλοφορίας (117). Έπρεπε να περάσει αρκετός χρόνος ακόμη να έλθει το 1628 για να δημοσιεύσει ο Harvey στην Φρανκφούρτη το Exercitatio anatomica de motu cordis et sanguinis in animalibus που περιέγραφε διεξοδικά την κυκλοφορία του αίματος και να λυθούν όλες οι αμφιβολίες σχετικά με την κυκλοφορία και να αποκαθηλωθεί και στον τομέα αυτό η αυθεντία του Γαληνού. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Παράλληλα με την ανάπτυξη της Ανατομικής βαίνει και η ανάπτυξη της Παθολογικής Ανατομίας όλοι σχεδόν οι αναφερθέντες ανατόμοι κατά την διάρκεια των ανατομών των πτωμάτων προέβαιναν και σε μακροσκοπική παθολογική εξέταση των παρασκευασμάτων και περιέγραφαν ευρήματα των τυχόν υπαρχουσών νοσολογικών καταστάσεων. Αυτό περιγράφεται για τον Βεσάλιο, τον Αράντσιο, τον Κολόμπο. Ο Σάρλ Ετιέν εκτός της ανατομικής στο De dissectione partium corporis humanis, κυρίως περιλαμβάνει παθολογοανατομικές εικόνες νοσημάτων. Το ίδιο γίνεται και με τον Felix Plater καθηγητή στην Βασιλεία που στο βιβλίο του Praxis medica δίδει περιγραφές “λίθου κάτωθεν της γλώσσης”,γιγαντισμού,διογκώσεως του θύμου, εντερικών παρασίτων , κυστικού ήπατος και νεφρού. Επίσης ο Παρέ στην χειρουργική του περιγράφει την παθολογοανατομική εικόνα αρκετών καταστάσεων. Επίσημα όμως η παθολογική ανατομική άρχισε να διδάσκεται όπως αναφέρεται από την γερμανική Nation του πανεπιστημίου της Παδούης από τους Oddi και Bottoni στο τέλος του 16ου αιώνος με νεκροτομές γυναικών που πέθαιναν στο νοσοκομείο για την μελέτη των νοσημάτων από τα οποία οι άρρωστες υπέφεραν.(117) Επίσης η παθολογική ανατομική απασχόλησε και τον Φλωρεντιανό Antonio Bevieni ο οποίος σε βιβλίο του για τις κρυφές αιτίες των νόσων το 1507 προσπαθεί να συνδέσει τα παθολογοανατομικά ευρήματα με τις κλινικές προθανάτιες παρατηρήσεις σε 22 ασθενείς. Γενικά πρέπει να αναφερθεί ότι η ανάπτυξη της ανατομικής είχε και μια ακόμη αγαθή επίδραση επανασυνέδεσε την Χειρουργική με την Ιατρική , διότι σε ακαδημαϊκό επίπεδο ,σχεδόν όλοι οι ανατόμοι δίδασκαν παράλληλα και Χειρουργική. Θα έλεγα ότι έβαλε την χειρουργική στο Πανεπιστήμιο από το παράθυρο. (107)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Καθ όλη την διάρκεια του μεσαίωνος όλη η ιατρική εκπαίδευση στηριζόταν σε από καθέδρας παραδόσεις στις οποίες γινόταν διδασκαλία κειμένων κυρίως του Γαληνού και των Αράβων ιατρών και δευτερευόντως του Ιπποκράτους,ουδεμία δε σύνδεση γινόταν με τον ασθενή και το πρόβλημα του. Σχεδόν όλη η νοσολογική γνώση αφορούσε “Πυρετούς-fevers” και ‘Μάστιγες- plagues”. Το δε πλέον περίεργο όλων ότι ακόμη και στα ιατρικά συμβούλια(consillia) οι έχοντες ακαδημαϊκή εκπαίδευση ιατροί ελαχίστη επαφή είχαν με τον ασθενή, το ιστορικό της νόσου λαμβανόταν και η κλινική εξέταση γινόταν από κάποιο μη διδάκτορα ιατρό και οι διδάκτορες ιατροί εκκαλούντο να αποφασίσουν για την διάγνωση και την ενδεδειγμένη αγωγή με βάση τα κείμενα της υπαρχούσης ιατρικής γραμματείας Την δε αγωγή εφάρμοζαν χειρουργοί, κουρείς -χειρουργοί, φαρμακοποιοί .</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Η αναβίωση του Ιπποκρατικού πνεύματος έστω και ως ουμανιστική αναζήτηση έστεψε και πάλι την ιατρική στην παρατήρηση και την αναγνώριση νέων νοσημάτων και διαχωρισμό τους από τις προαναφερθείσες γενικές κατηγορίες. (117)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Εδώ θα πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μνεία στον Γάλλο αυλικό γιατρό Jean Fernel (1506-1588) που στο τρίτομο βιβλίο του Universale Medicine ξεχωρίζει την ιατρική σε:Φυσιολογία, Παθολογία, και Θεραπευτική ,συστηματοποιεί την γνώση , ακόμη εξατομικεύει διάφορα νοσήματα όπως η ινφλουέντσα ,η σύφιλις την οποία ονομάζει lues venerea και την διαχωρίζει από την βλεννόρροια (μέχρι του 19ου αιώνος η διάκριση των δύο νοσημάτων δεν ήταν γενικά αποδεκτή), η ελκώδης ενδοκαρδίτιδα, η λιθίαση της νεφρικής πυέλου το ιλιακό πάθος (διάτρηση σκωληκοειδούς) και περιγράφει τις παθολογοανατομικές αλλοιώσεις του πνεύμονος σε φυματίωση </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Διάφοροι κλινικοί γιατροί κυρίως Γάλλοι και Ιταλοί περιγράφουν για πρώτη φορά διάφορες νοσολογικές οντότητες που η αναφορά τους μόνον κόπο θα προκαλέσει στον αναγνώστη και δεν είναι στους στόχους του παρόντος.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Το πλέον ουσιώδες κατά την γνώμη μου η αλλαγή του τρόπου διδασκαλίας της κλινικής ιατρικής. Το 1453 ο Montanus στην Πάδουα εισήγαγε την διδασκαλία παρά την κλίνη του ασθενούς(bedside teaching ) που ανανεώθηκε από τους Oddi και Bottoni, το 1578 μεταφέρθηκε από τον Ολλανδό μαθητή τους Heurne στο Leiden, όπου έγινε συρμός από τον μεγάλο κλινικό Herman Boerhaave. Τον 17ο αιώνα ήταν βασικός τρόπος διδασκαλίας στο Εδιμβούργο και από εκεί μεταλαμπαδεύτηκε στην Αμερική. Και το 19ο αιώνα ήταν σχεδόν ο αποκλειστικός τρόπος κλινικής εκπαίδευσης με κύριο υποστηρικτή της τον Sir William Osler.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Επίσης οπαδός της παρά την κλίνη του ασθενούς διδασκαλίας ήταν και ο πλέον καινοτόμος και επαναστάτης ιατρός της Αναγέννησης, ο Γερμανοελβετός Παράκελσος για τον οποίο θα γίνει λόγος πιο κάτω. Έλεγε ότι η ιατρική δεν μαθαίνεται από τα βιβλία,αλλά από την λεπτομερή παρακολούθηση του ασθενούς και συνιστούσε στους νέους γιατρούς να τον παρακολουθήσουν στις παραδόσεις του και στην κλινική του πράξη και σε λιγότερο από δύο χρόνια θα είναι ικανοί να ασκήσουν το ιατρικό επάγγελμα(118)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο Παράκελσος (1493-1541), ή ορθότερα ο Theophrastus Phillippus Aureolus Bombastus von Hohenheim,γεννήθηκε στο Einsiedeln της Ελβετίας στα 1493, ένα χρόνο μετά το πρώτο ταξίδι του Κολόμβου στο νέο κόσμο. Υπήρξε σύγχρονος του Νικόλαου Κοπέρνικου, του Λούθηρου, του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, δηλαδή των ανθρώπων που θεωρούνται πρόδρομοι της ανάδυσης του σύγχρονου κόσμου. Στην πραγματικότητα, ο ρόλος του Παράκελσου γι' αυτή την ανάδυση δεν ήταν μικρότερος από το ρόλο των υπολοίπων. Κατά τη διάρκεια της ζωής του ονομάστηκε από τους σύγχρονους του «Λούθηρος της Ιατρικής». Οι επιστημονικές συζητήσεις του τέλους του 16ου αιώνα επικεντρώνονταν συχνότερα στις καινοτομίες του Παράκελσου, παρά στην ηλιοκεντρική αστρονομία του Κοπέρνικου.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ενώ ήταν ακόμη νέος, ο Παράκελσος συναντήθηκε με πολλές από τις αντικρουόμενες τάσεις της εποχής του. Ο πατέρας του ήταν ιατρός στο Einsiedeln και στις γύρω πόλεις. Το αγόρι έμαθε ασφαλώς κάποιες ιατρικές πρακτικές στο σπίτι, παρατηρώντας τον πατέρα του. Είναι επίσης πιθανό ότι έμαθε κάποια στοιχεία της παραδοσιακής ιατρικής. Επιπλέον, πήρε από τον πατέρα του κάποια στοιχεία αλχημείας. Στις γύρω πόλεις θα πρέπει να παρατήρησε κάποιες μεταλλουργικές τεχνικές, καθώς επίσης και κάποιες παθήσεις που προσέβαλλαν όσους δούλευαν στα ορυχεία. Παραδοσιακά, λέγεται ότι ο Παράκελσος διδάχτηκε από αρκετούς επισκόπους και το μυστικιστή αββά του Sponheim, Johannes Trithemius. Στα δεκατέσσερα, το αγόρι άφησε το σπίτι του για ν' αρχίσει μια αδιάκοπη περιπλάνηση. Πρέπει να επισκέφθηκε αρκετά πανεπιστήμια της Ιταλίας, αλλά δεν υπάρχει ένδειξη ότι πήρε κάποιο πανεπιστημιακό τίτλο. Σαν ενήλικας, μάζεψε πρακτική ιατρική εμπειρία δουλεύοντας ως χειρουργός σε στρατιές μισθοφόρων που μάστιζαν την Ευρώπη, σε μια εποχή ατελείωτων πολέμων. Έγραψε ότι επισκέφθηκε τότε τις περισσότερες χώρες της Κεντρικής, της Βόρειας και της Ανατολικής Ευρώπης. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Μόλις κατά τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια της ζωής του, οι εγγραφές του για τα ταξίδια του γίνονται ευκρινέστερες. Στα 1527, κλήθηκε στη Βασιλεία, για να θεραπεύσει τον περίφημο ανθρωπιστή εκδότη Johannes Frobenius. Στη Βασιλεία, ο Παράκελσος έδωσε επίσης ιατρικές συμβουλές στον Ολλανδό στοχαστή Έρασμο και ήρθε σε επαφή με μερικούς από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της εκκλησιαστικής Μεταρρύθμισης. Έλαβε τον τίτλο του ιατρού της πόλης και του Καθηγητή της Ιατρικής. Αλλά, αν και του επιτράπηκε να διδάξει στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, δεν είχε επίσημη θέση στην τοπική ιατρική σχολή.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Σχεδόν αμέσως, ο Παράκελσος έγινε αντικείμενο διαμάχης. Ήρθε σε σύγκρουση με τους συντηρητικούς ιατρούς του πανεπιστημίου και την ημέρα που ανάβουν οι φωτιές του Αγίου Ιωάννη, έριξε στη φωτιά τον Ιατρικό Κανόνα του Αβικέννα. Λίγες μέρες αργότερα, πέθανε ο ασθενής του Frobenius, και αυτό πυροδότησε μια σειρά δικών που τον ανάγκασε να εγκαταλείψει τη Βασιλεία βιαστικά, αφήνοντας πίσω του ακόμη και τα χειρόγραφά του. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τον βρήκαν να μετακινείται από πόλη σε πόλη. Και πάλι άφηνε συχνά πίσω του τα χειρόγραφά του. Εμφανιζόταν σαν ένας οργισμένος άνθρωπος που ανταγωνιζόταν σκληρά αρκετούς απ' όσους συναντούσε -ακόμη και όσους προσπαθούσαν να τον βοηθήσουν. Κοντά στο τέλος της ζωής του, κλήθηκε στο Salzburg για να θεραπεύσει τον επίσκοπο Ernest του Wittelsbach. Εκεί άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία σαράντα οκτώ ετών.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Την εποχή του θανάτου του, ο Παράκελσος φαίνεται ότι ήταν πολύ γνωστός ως ιατρός, αλλά όχι ως συγγραφέας. Είχε δημοσιεύσει πολλούς πανδέκτες και ορισμένες ιατρικές μελέτες, αλλά μόνο ένα σημαντικό κείμενο, το Grosse Wundartzney (1536), που τον επόμενο χρόνο γνώρισε μια δεύτερη έκδοση. Ήταν από τους λίγους γιατρούς της εποχής που έγραψε στην μητρική του γλώσσα. Κατά την διάρκεια του 17ου και 18ου αιώνα η τάση γενικεύεται. Εδώ εμφανίζεται ως ιατρός που συζητά για τραύματα, έλκη και την θεραπεία τους με καταπλάσματα και βάλσαμα. Ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στα τραύματα από σκόνη πυρίτιδας, απόδειξη του αυξανόμενου ενδιαφέροντος για το θέμα στην πολεμική ατμόσφαιρα του 16ου αιώνα. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Μέχρι το 1570, είχαν εκδοθεί πολλές από τις εργασίες του μαζί με σχόλια των μαθητών του. Σ' αυτές τις εργασίες βρίσκουμε μια μεγάλη πρόκληση στο εκπαιδευτικό κατεστημένο και στις διασυνδέσεις του με τις αρχαίες αυθεντίες. Ο ίδιος την μόνη ιατρική αυθεντία που αποδεχόταν ήταν ο Ιπποκράτης και ιδιαίτερα τα βιβλία του όρκος και νόμος. Μερικοί μαθητές του εξέφραζαν την υπερηφάνειά τους για το γεγονός ότι δεν είχαν φοιτήσει σε πανεπιστήμια, αποφεύγοντας έτσι να αποκτήσουν άχρηστη γνώση. Αυτοί στρέφονταν στη δίτομη θεωρία του, ένας συνδυασμός ιερών κειμένων και προσωπικών παρατηρήσεων και εμπειριών. Εδώ εύρισκαν ιδιαίτερα χρήσιμη τη χημεία εφόσον διαχώριζε το καθαρό από το ακάθαρτο. από αυτό, η χημεία έγινε η βάση για την ερμηνεία των μακροσκοπικών και των μικροσκοπικών φαινομένων. Ακόμη και ο Δημιουργός απεικονιζόταν σαν ένας θείος αλχημιστής, σε σχόλια για το πρώτο κεφάλαιο της Γένεσης. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Το ζωτικό πνεύμα ήταν απαραίτητο τόσο για τον οργανικό, όσο και για τον ανόργανο κόσμο. Στα τέλη του 16ου αιώνα, αυτό το πνεύμα είχε ταυτοποιηθεί ως αέριο νίτρο. Για να υποκαταστήσουν το αρχαίο σύστημα, ο Παράκελσος και οι μαθητές του έψαχναν εντατικά για ένα άλλο παγκόσμιο σύστημα, βασισμένο στην αναλογία μακροκόσμου - μικροκόσμου. Η χημεία έπρεπε να είναι το κλειδί αυτής της νέας φιλοσοφίας που ο άνθρωπος έπρεπε να αποκαλύψει μέσω νέων παρατηρήσεων και της αναζήτησης της θείας υπογραφής. Αυτό ήταν αναπόφευκτο εφόσον η γνώση του μακρόκοσμου οδηγούσε στα μυστήρια του ανθρώπου. Σε όλα αυτά υπήρχε ασφαλώς μια πρακτική πλευρά. Το Grosse Wundartzney ήταν ένα βιβλίο που αναφερόταν τόσο σε ειδικά ιατρικά προβλήματα, όσο και στην παρασκευή εμπλάστρων και καταπλασμάτων που χρησιμοποιούνταν ευρύτατα, ακόμη και μεταξύ εκείνων που απέρριπταν τις κοσμολογικές απόψεις του Παράκελσου. Τα κεφάλαια για τη θεραπεία των τραυμάτων από πυροβολισμό αποκάλυπταν ένα αυξανόμενο πρόβλημα της ιατρικής του 16ου αιώνα. Αλλά ο Παράκελσος ενδιαφερόταν και για άλλα προβλήματα. Στο Von der Bergsucht oder Bergkranckheiten drey Bucher (1533-34) υπάρχει η πρώτη ολοκληρωμένη αναφορά στις νόσους των μεταλλωρύχων. Πράγματι, αυτό ήταν το πρώτο βιβλίο που αφορούσε τις επαγγελματικές ασθένειες. Και στην αναφορά του στη σύφιλη, στα Vom Holtz Guaiaco grundlicher heylung (1529) και Von der Franzosischen Κranckheit Drey Bucher (1530) κατακρίνει τις μεθόδους της εποχής που εφάρμοζε η λαϊκή ιατρική.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η χρήση της χημείας και των χημικών αναλογιών ήταν ιδιαίτερα ενοχλητικές για την ιατρική κοινότητα της εποχής ,μνημειώδης ήταν αντίθεση της Ιατρικής Σχολής των Παρισίων που θεωρεί τα φάρμακα του δηλητήρια και ζητά δίωξη όσων τα συνταγογραφούν. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο ίδιος θεωρεί ότι κάθε όργανο του σώματος δρα σαν αλχημιστικό εργαστήριο που διαχωρίζει το καθαρό από το ακάθαρτο. Έτσι, διατηρείται η υγεία του οργανισμού. Η νόσος προκύπτει όταν η οδηγός δύναμη σε ένα όργανο αποτυγχάνει στο έργο της και συσσωρεύονται τοξικές ουσίες. Για παράδειγμα, αναφέρονται οι ταρταρικές νόσοι, όπου συσσωρεύονται άλατα στους νεφρούς ή στην κύστη ή η φυματίωση των πνευμόνων.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Οι βασικές θέσεις αιτιολογήσεως των νόσων σύμφωνα με τους μαθητές του Παράκελσου διέφεραν από την περί χυμών θεωρία του Γαληνού. Η απόρριψη της ιατρικής των χυμών ήταν μια πραγματική επανάσταση. Το ίδιο ισχύει για τις θεραπευτικές μεθόδους. Οι οπαδοί της ιατρικής του Γαληνού υποστήριζαν ότι τα αντίθετα θεραπεύουν. Δηλαδή, ότι μια νόσος συγκεκριμένης ποιότητας και συγκεκριμένης βαρύτητας μπορούσε να θεραπευτεί με ένα φάρμακο αντίθετης ποιότητας. Οι μαθητές του Παράκελσου στράφηκαν περισσότερο προς την παραδοσιακή ιατρική υποστηρίζοντας ότι ένα δηλητήριο που κυκλοφορεί στον οργανισμό μπορεί να εξουδετερωθεί με ένα παρόμοιο δηλητήριο. Και όταν οι οπαδοί του Γαληνού κατηγορούσαν τους οπαδούς του Παράκελσου σαν στυγνούς δολοφόνους ανθρώπων, εκείνοι απαντούσαν ότι τα φάρμακά τους ήσαν ασφαλή επειδή έχουν τροποποιηθεί χημικά και υπήρχε προσοχή στη χορηγούμενη δόση. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Αυτοί οι μεταρρυθμιστές της ιατρικής όχι μόνο πρότειναν μια νέα θεραπευτική προσέγγιση, αλλά άνοιγαν ταυτόχρονα ένα νέο χώρο ιατρικής σκέψης. Παλαιότερα, ελάχιστα μέταλλα και ανόργανα υλικά χρησιμοποιούνταν στη θεραπευτική, εφόσον ο κύριος όγκος των παραδοσιακών φαρμάκων προερχόταν από ουσίες φυτικής προέλευσης. Αυτή η ασυμμετρία διορθώθηκε με τον Παράκελσο, που διακήρυττε ότι οι νέες και επιθετικές ασθένειες, όπως η σύφιλη, απαιτούν φάρμακα ισχυρότερα από τα παραδοσιακά βότανα. Η χορήγηση ενώσεων των μετάλλων ήταν γι' αυτόν ουσιώδης. (118) Τις χρησιμοποιούσε ως καθαρτικά και εμετικά φάρμακα. Σε μερικές περιπτώσεις, τα φάρμακα αυτά αποδεικνύονταν πράγματι περισσότερο «ισχυρά» από το επιθυμητό και ενδέχεται να φόνευαν τον ασθενή. Όταν εξετάζουμε βιβλία χημείας και φαρμακοποιίας της εποχής, συναντούμε πράγματι ενώσεις του υδραργύρου, του μολύβδου, του αρσενικού και του αντιμονίου που σήμερα θεωρούνται τοξικές και αποφεύγονται.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η χημική ιατρική παρά τον υπερφίαλο και εριστικό χαρακτήρα του ιδρυτού της, ακόμη και το όνομα του Παρά (καλύτερος) από τον Κέλσο είναι ενδεικτικό της προσωπικότητος του,εξαπλώθηκε σε όλη την Κεντρική Ευρώπη και τον 17ο αιώνα ήταν γνωστή έως και την Οθωμανική αυτοκρατορία (119). </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ακόμη θα πρέπει να τονιστεί ότι ήταν πεπεισμένος ότι ο ψυχικά άρρωστος δεν ήταν δαιμονισμένος αλλά πραγματικά άρρωστος που έχει ανάγκη θεραπείας και αγάπης και θεώρησε ως ανάγκη την ανθρώπινη μεταχείριση τους.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η χειρουργική δεν μπορούσε να έχει θεαματική πρόοδο γιατί συνέχισαν να υπάρχουν οι ίδιοι περιορισμοί όπως και τον Μεσαίωνα α) έλλειψη αναλγησίας β) αδυναμία αιμόστασης γ)ο μεγάλος αριθμός λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος λόγω παντελούς ελλείψεως μέτρων ασηψίας-αντισηψίας. Από την άλλη πλευρά η χρήση της πυρίτιδας και των πυροβόλων όπλων δημιούργησαν νέες συνθήκες για την χειρουργική η οποία ήταν επηρεασμένη από την θεωρίες των Αράβων περί καυτηριασμού με καυτό λάδι ή σίδερο και είχε ξεχάσει την πρακτική των Ιπποκρατικών για καθαρισμό των πληγών με κρασί και την περίδεση με καθαρά οθόνια καθώς την απολίνωση των μεγάλων αγγείων με σκοπό την αιμόσταση που είχε εισηγηθεί ο Γαληνός και οι μαθητές του. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Την χειρουργική ασκούσαν κυρίως απαίδευτα άτομα στην καλύτερη περίπτωση κουρείς-χειρουργοί που από τον 15ο αιώνα και μετά ήταν οργανωμένοι σε συντεχνίες που εγγυούντο την επάρκεια των μελών τους(32)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η νέα χειρουργική ξεπήδησε από τους χειρουργούς των βασιλικών αυλών που παρατηρώντας τις εκατοντάδες των τραυματιών των πολυετών πολέμων κέρδιζαν σε εμπειρίες αν και εφόσον είχαν ανοικτό το όμμα και κριτική σκέψη. Έτερος παράγων ήταν η ανάπτυξη της ανατομικής που επέτρεψε στους ανατόμους να ασχοληθούν επιστημονικά με την άσκηση της χειρουργικής, ας μην ξεχνάμε ότι όλα τα ιερά τέρατα της ανατομικής ήταν παράλληλα και επιτυχημένοι χειρουργοί. Αυτή η σχέση επανασυνέδεσε την χειρουργική με την ακαδημαϊκή κοινότητα .Από τους χειρουργούς των βασιλικών αυλών και τους στρατιωτικούς χειρουργούς πρέπει να αναφερθούμε στον Ambroise Pare και τον Παράκελσο. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο Ambroise Paré (1510 - 1590) ήταν Γάλλος χειρούργος-κουρέας που υπηρέτησε τους βασιλείς, Ερρίκο Β, Φραγκίσκο Β, Κάρολο ΙΧ και Ερρίκο Γ '. Θεωρείται ένας από τους πατέρες της χειρουργικής , της σύγχρονης ιατροδικαστικής , πρωτοπόρος στις χειρουργικές τεχνικές και στην ιατρική του πολέμου, ειδικά στη θεραπεία των τραυμάτων Ήταν επίσης ανατόμος και εφεύρε διάφορα χειρουργικά εργαλεία. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Στις προσωπικές του σημειώσεις σχετικά με τη φροντίδα των τραυματιών την εκστρατεία Piémont (1537-1538), ο Paré έγραψε: “Je le pansai, Dieu le guérit “ , (“Εγώ τον περιέδεσα (φρόντισα την πληγή του), και ο Θεός τον θεράπευσε”). Αυτό υποδηλώνει την φιλοσοφία της ιατρικής πρακτικής του .Εθεωρείτο φίλος των Ουγενότων και μόλις που γλύτωσε την ζωή την νύκτα του Αγίου Βαρθολομαίου λόγω της προστασίας της βασιλικής αυλής. Κάποιοι ιστορικοί θεωρούν την ρήση του εντελώς διφορούμενη θα μπορούσε να θεωρηθεί ως στάση πιστού καθολικού που πιστεύει στην θαυματουργική θεραπεία ,αλλά και ως στάση διαμαρτυρομένου που κάνει σωστά την δουλειά του και η θεραπεία είναι αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς μέσα στα πλαίσια της θείας προνοίας και της φυσικής τάξεως των πραγμάτων(120) </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Γεννήθηκε στο Bourge Horsent της Βορειοδυτικής Γαλλίας και ασκήθηκε στο Παρίσι κοντά στον Κουρέα -χειρουργό αδελφό του και στο Hôtel-Dieu το αρχαιότερο Νοσοκομείο των Παρισίων. Ο Paré ήταν συστηματικός παρατηρητής των συμβαινόντων στην εργασία του και δεν επέτρεπε στις επικρατούσες δοξασίες να αντικαταστήσουν τα αποδεικτικά στοιχεία. Στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο, “Ταξίδια σε διαφορετικούς τόπους”, ο Paré εξιστορεί πως εξ ανάγκης λόγω ελλείψεως ελαίου για καυτηριασμό έκανε την πρώτη συγκριτική δοκιμή (121). Συγκρίθηκε μια ομάδα ασθενών που αντιμετωπίστηκαν με παραδοσιακό τρόπο δηλαδή με το βραστό λάδι από πεύκο και καυτηρίαση και μια άλλη που αντιμετωπίστηκε με αλοιφή από κρόκο αυγού, έλαιο από τριαντάφυλλα και τερεβινθίνη που έμειναν στην πληγή για όλη τη νύχτα. Ο Paré παρατήρησε ότι οι στρατιώτες που υποβλήθηκαν σε θεραπεία με το βραστό λάδι πόνεσαν περισσότερο, ήταν σε αγωνία , ενώ εκείνοι που έλαβαν θεραπεία με την αλοιφή αντέδρασαν καλύτερα είχαν λιγότερο πόνο και άγχος, ταχύτερη επούλωση και λιγότερες διαπυήσεις μάλλον λόγω των αντισηπτικών ιδιοτήτων της τερεβινθίνης. Θεώρησε ότι η καυτηρίαση μειονεκτούσε έναντι της μεθόδου του και την απέφυγε στη συνέχεια . Ωστόσο, τέτοιες θεραπείες δεν χρησιμοποιούνταν ευρύτατα μέχρι πολλά χρόνια αργότερα,ακόμη και μετά την δημοσίευση του πρώτου βιβλίου του “Η μέθοδος θεραπείας τραυμάτων που προκλήθηκαν από αρκεβούζιο και άλλα πυροβόλα όπλα” το 1545 (121)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ακόμη κατάργησε τον καυτηριασμό με πυρωμένο σίδερο ως αιμόσταση κατά τον ακρωτηριασμό και επανέφερε την περίδεση των μεγάλων αγγείων που είχε προτείνει ο Γαληνός . Μάλιστα πρότεινε τεχνική που ονόμασε Bec de Corbeau (περίδεση εν είδει ράμφους κόρακος). Στο ακρωτηριασμό περιέγραψε πρώτος τον πόνο του άκρου φαντάσματος και θεωρούσε ότι ο πόνος ξεκινά από τον εγκέφαλο και όχι το κομμένο άκρο. Πρότεινε δε και νευροχειρουργικές επεμβάσεις,κυρίως κρανιοανατρήσεις (122) </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ασχολήθηκε με πλείστους κλάδους της χειρουργικής όπως την μαιευτική, ορθοπεδική (123) </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Εφεύρε χειρουργικά εργαλεία, και προσθετικά μέλη και γενικά θα μπορούσε κανείς να πει ότι ήταν ως χειρουργός αιώνες μπροστά από την εποχή του(124) </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ένα ιστορικό ανέκδοτο της εποχής του αναφέρει ότι 1567 προέβη σε πειραματισμό επί ανθρώπου για να μελετήσει την αποτελεσματικότητα του γενικού αντιδότου “Bezoar stone”. Ένας αυλικός μάγειρος είχε καταδικαστεί σε θάνατο δι’ απαγχονισμού διότι συνελήφθη να κλέβει τα ασημικά του παλατιού , του επροτάθη να πάρει δηλητήριο και ακολούθως θα του εχορήγητο το γενικό αντίδοτο Bezoar stone, αν επιβίωνε θα του χαριζόταν η ζωή. Όπως σωστά είχε προβλέψει ο Παρέ το αντίδοτο δεν ήταν δραστικό και ο μάγειρος πέθανε επτά ώρες μετά την χορήγηση δηλητηρίου και αντιδότου.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Επίσης ασχολήθηκε με την Ιατροδικαστική και είχε γενικά ενδιαφέροντα,παρόλο που δεν ανταποκρινόταν στο σχήμα του Homo Universalis που ήταν το ιδανικό της εποχής. Υπήρξε πολυγραφότατος, έγραψε στην Γαλλική και όχι την Λατινική που ήταν του συρμού τότε διότι μέχρι του τέλους της ζωής του δεν κατόρθωσε να την μάθει (125) </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο Παράκελσος είχε 10ετή εμπειρία ως χειρουργός μισθοφορικών στρατευμάτων, έχει αμφιβολίες κατά πόσο οι χειρουργικές μέθοδοι των Αράβων (Καυτηριασμοί κλπ) ήσαν ορθές και καυτηριάζει την χρήση κοπριάς αγελάδας, φτερών κλπ που χρησιμοποιούσε η λαϊκή ιατρική και προτείνει καθαριότητα και καλή διατροφή για να μπορέσει η φύση να ασκήσει τις θεραπευτικές της ιδιότητες. Κατακρίνει δε τους γιατρούς που θεωρούν την διαπύηση ως απαραίτητη προϋπόθεση για την επούλωση των τραυμάτων. Εισάγει δε την χρήση του λαυδάνου ως αναλγησίας (126)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Διαπρεπείς χειρουργοί της ίδιας εποχής είναι ο ,Laurent Joubert (1529-1582) χειρουργός του Ερρίκου του Γ’, ο Ελβετός Félix Würtz , και ο Hans von Gersdorf (1455-1529)(127) </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Τα λοιμώδη νοσήματα συνέχισαν να είναι το συχνότερο αίτιο θανάτου στην υπό εξέταση εποχή. Δύο είναι τα χαρακτηριστικά της περιόδου η λεπτομερειακή περιγραφή ενός εκάστου με αποτέλεσμα τον σαφή διαχωρισμό μεταξύ τους , και η ανακάλυψη της μολυσματικότητας, δηλαδή της μεταδόσεως τους από ασθενή σε ασθενή. Η λεπτομερής παρατήρηση οδήγησε στην αναγνώριση του εξανθηματικού πυρετού, της συφιλίδος, της οστρακιάς, του ρευματικού πυρετού, της νόσου του αγγλικού ιδρώτος, της ινφλουέντσας, της ευλογιάς, του κοκκύτου ( 117,127) </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Παράλληλα με την παρατήρηση κάποιοι ιδιαίτερα προσεκτικοί και φωτισμένοι γιατροί άρχισαν να υποψιάζονται την μεταδοτικότητα. Ίσως ο πρώτος που είχε σαφή υπόνοια για την μεταδοτικότητα των λοιμωδών ήταν ο Girolamo Fracastoro (1484-1553) Ιταλός γιατρός, ποιητής,φυσικός, γεωλόγος και αστρονόμος από την Βερόνα της Ιταλίας. Στο έμμετρο βιβλίο του Syphilis sive Morbus Gallicus( Σύφιλις ή Γαλλική νόσος 1530) περιγράφει την σύφιλη την ονομαζομένη έως τότε Γαλλικό πάθος ή Νόσο της Νεαπόλεως διότι έλαβε επιδημικό χαρακτήρα μετά την επιτυχή πολιορκία της Νεαπόλεως το 1495. Αναγνωρίζει τα στάδια της και τους τρόπους μολύνσεως. Και την ονομάζει σύφιλη , από τον μυθικό βοσκό Σύφιλο που εμφανίζει την νόσο ως τιμωρία για την ύβρη έναντι του Απόλλωνος. Αμφιβάλλει κατά πόσον η νόσος εισήχθη από τον Νέο Κόσμο από τους Ισπανούς, διότι ἐξεδηλώθη ταυτοχρόνως σε πολλά μέρη και διότι η εμφάνιση της είχε προλεχθεί από τους αστρολόγους (διόλου επιστημονικό επιχείρημα) .Ασχολείται με την θεραπεία της και υιοθετεί τον υδράργυρο και το γουικάκιο. (128)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ασχολήθηκε έντονα με μελέτη των επιδημικών ασθενειών και, ενώ βρισκόταν στην υπηρεσία του Πάπα Παύλου ΙΙΙ στο Συμβούλιο του Τρεντ (1545-63), συνέστησε απομάκρυνση του συμβουλίου στην Μπολόνια επισημαίνοντας τον κίνδυνο της πανώλους στο Trent. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο Fracastoro περιέγραψε τις ιδέες του για τις επιδημικές ασθένειες στο De contagione et contagiosis morbis (1546, 'Μόλυνση και μολυσματικές νόσοι'), δηλώνοντας ότι το καθεμία προκαλείται από ένα διαφορετικό είδος ταχέως πολλαπλασιαζομένου λεπτού σπέρματος και ότι αυτά τα σπέρματα μεταφέρονται από τη μολυσματική πηγή στο μολυνόμενο με τρεις τρόπους: με άμεση επαφή. από μεταφορείς- ἐναύσματα ( fomites), όπως τα λερωμένα ρούχα και τα λευκά είδη, και μέσω του αέρα. Αν και οι “μικροοργανισμοί” είχαν αναφερθεί ως πιθανή αιτία ασθένειας από τον Ρωμαίο μελετητή Marcus Varro στον 1ο αιώνα π.Χ., ο Fracastoro ήταν ο πρώτος που με επιστημονικό τρόπο ασχολήθηκε με την επιδημιολογία των λοιμωδών νόσων. Η θεωρία του Fracastoro επαινέθηκε ευρέως κατά τη διάρκεια των χρόνων του , αλλά γρήγορα ξεχάστηκε και έπεσε σε γενική αδιαφορία μέχρις το19ου αιώνος που η ανάπτυξη της μικροβιολογίας από τον Γάλλο χημικό Louis Pasteur και τον Γερμανό γιατρό Robert Koch τον δικαίωσε πλήρως και έκανε την επιδημιολογία καινούργια επιστήμη (129,130) </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Παρόλο που η Ιατρική δεν έπαυσε να ασκείται από διάφορους αγύρτες,μάγους, κουρείς, αστρολόγους, το φαινόμενο στους υπό εξέταση χρόνους περιορίζεται αρκετά, τούτο κατά την γνώμη μου οφείλεται στην βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου της κοινωνίας. Αυτό είναι αποτέλεσμα της διαχύσεως της γνώσεως πού επέφερε ο ουμανισμός Του οποίου η ανάπτυξη πρέπει να θεωρηθεί ως αποτέλεσμα των οικονομικών συνθηκών και της τυπογραφίας και σε κάποιο βαθμό της μεταναστεύσεως βυζαντινών λογίων στη δύση.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Με την αύξηση του αριθμού των πανεπιστημίων παρατηρείται παράλληλος αύξηση του αριθμού των διδακτόρων ιατρών σε όλη την Δυτική Ευρώπη. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι η πολιτεία προσπάθησε να τιθασεύσει τον έλεγχο της εκκλησίας στην ιατρική εκπαίδευση με πρωτοστάτη την Βενετία που εκτός των καθολικών χορηγούσε διδακτορικά διπλώματα σε όλους τους φοιτητές των πανεπιστημίων της. Οι καθολικοί ελάμβαναν το Doctores bullati και οι μη καθολικοί το Doctores academici promoti, ο Χάρβεϊ ως αγγλικανός πήρε τέτοιο δίπλωμα. Το 1616 για να αποφύγει τον εκκλησιαστικό εναγκαλισμό δημιούργησε το Βενετικό κολλέγιο που χορηγούσε διπλώματα “Βενετική ἐντολῇ”</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> Η απασχόληση τους εκτός της ιδιωτικής ασκήσεως, κύρια ήταν ο διορισμός τους σε ακαδημαϊκές θέσεις ή ο διορισμός τους σε θέσεις αυλικών γιατρών και για τις ολιγαρχικές πολιτείες τις Ιταλίας ως ιατρών της πόλεως ή του άρχοντος. Η οικονομική τους θέση ήταν καλή έως πολύ καλή και η εκτίμηση στο πρόσωπο τους απεριόριστος. Σε πολλά κείμενα της εποχής αναφέρεται ότι χωρίς να είναι ευγενείς, η κοινωνία τους αποδίδει παρόμοιες τιμές, οι δε ευγενείς τους θεωρούν φίλους και τους κάνουν ομοτράπεζους τους.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Εκτός των κειμένων, η απεικόνιση τους από την τέχνη δείχνει, την υψηλή θέση που τους τοποθετεί η κοινωνία. Τούτο δεν πρέπει να θεωρηθεί τυχαίο διότι οι περισσότεροι πλην των καθαρών ιατρικών τους ενδιαφερόντων είχαν ευρύτερα ενδιαφέροντα, λογοτεχνία κλασσική και σύγχρονος, τέχνη, πολιτική, θεολογία, αστρονομία, φυσική , χημεία, φιλοσοφία. (117)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Σκοτεινό σημείο της περιόδου που συζητούμε, η απόλυτη βεβαιότητα καταξιωμένων ιατρών ( Παρέ, Χάξλεϊ) ότι υπάρχει μαγεία και μαγγανεία. Κάτι τέτοιο δέχεται άλλωστε και η επίσημη πολιτεία και όπως αναφέρει ο Χάξλεϊ έχει δεχτεί επανειλημμένα εντολή να εξετάσει γυναίκες για να διαπιστώσει αν ήταν μάγισσες, για να οδηγηθούν σε δίκη. Η μαγεία ήταν αποδεκτή τόσο από την καθολική όσο και τις εκκλησίες των διαμαρτυρομένων. Το εγχειρίδιο το οποίο κυκλοφόρησε το 1486 ο δομινικανός μοναχός και ιεροεξεταστής Heinrich Kramer και ο θεολόγος Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Κολωνίας Iacobus Sprenger με τίτλο Malleus Maleficarum περιλαμβάνει τρόπους διαπιστώσεως και περιγραφής της μαγείας ως και τους τρόπους με τους οποίους θα εκμαίευτο η ομολογία των εξεταζομένων. Υπήρξε συστηματοποίηση των εφαρμοζόμενων βασανιστηρίων και σχεδόν πάντοτε το αποτέλεσμα ήταν ο θάνατος στην πυρά (131).Το βιβλίο πραγματοποίησε πολλές εκδόσεις και ήταν δεύτερο σε πωλήσεις μετά την Αγία Γραφή. Αποδοκιμάστηκε τόσο από τις εκκλησίες των διαμαρτυρομένων, όπως και την καθολική εκκλησία, ο δε Heinrich Kramer δικάστηκε από εκκλησιαστικό δικαστήριο το1490. Ασχέτως τούτου, παρά τις απαγορεύσεις συνέχισε να κυκλοφορεί μέχρι του τέλους του 17ου αιώνος</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Προς τα τέλη της υπό εξέταση εποχής άρχισε να απασχολεί τους ιατρούς και η ιατρική ηθική. To κύριο θέμα ήταν η υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Οι εκκλησίες των προτεσταντών δε κατόρθωσαν να καταλήξουν σε θέσεις ομοφωνίας και πολλές από αυτές συγχωρούσαν την πράξη όταν αφορούσε ψυχικώς ασθενή άτομα (132).Αντίθετα η Καθολική Εκκλησία που είχε κωδικοποιήσει την Θεολογία της μετά την σύνοδο του Trent ( Αγία Γραφή, παπικές βούλες, αναγνωρισμένα κείμενα πατέρων της εκκλησίας, αποφάσεις συνόδων) ουδέποτε έδωσε συγχώρεση στους αυτόχειρες ή τους πιθανούς βοηθούς τους (133) .</span><span style="font-family: arial;"><br /><br /><br /></span><span style="font-family: arial; text-align: center;"><b>Σύγχρονη εποχή</b></span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">19ος, 20ος και 21ος αιών.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο 19ος είναι ο αιώνας κοσμογονικών αλλαγών τόσο από απόψεως κοινωνικής ,όσο και απόψεως, όσο και από επιστημονικής. Από κοινωνικής απόψεως είναι ο αιώνας της βιομηχανικής επαναστάσεως, της ταχείας οικονομικής αναπτύξεως ,της αποικιοκρατίας, της επεκτάσεως ,αλλά και της ήττας των αρχών της Γαλλικής επαναστάσεως, των τοπικών πολεμικών συγκρούσεων. Η τεχνολογία κάνει άλματα με την ανακάλυψη νέων συγκοινωνιακών μέσων (σιδηρόδρομος, αυτοκίνητο) αλλά βελτιώνει και τα παλαιότερα (πλοία)με την ανακάλυψη της ατμομηχανής. Ο ηλεκτρισμός και η εφαρμογή του δημιουργούν νέες συνθήκες για την ανθρώπινη ζωή και την οικονομία. Η ανακάλυψη της νιτρογλυκερίνης από τον Nobel αλλάξει την μορφή του πολέμου ,αλλά και τις οικοδομικές και τις κατασκευαστικές εργασίες των δημοσίων έργων. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η επιστήμη γνωρίζει αλματώδη άνοδο ιδιαίτερα στη φυσική, η γεωλογία, η αστρολογία, η βιολογία.(134) Η ιατρική άρχισε να αναπτύσσεται στο δεύτερο ήμισυ του αιώνα και η ανάπτυξη οφείλεται στην ανάπτυξη άλλων επιστημών όπως η βιολογία, η χημεία, φυσική . Φαίνεται ότι η ιατρική από τα τέλη του 19αιώνος η ιατρική από τέχνη γίνεται επιστήμη (135)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Δύο ήταν οι ανακαλύψεις που έφεραν την ουσιαστική επανάσταση στην ιατρική α) η ανακάλυψη των μικροβίων από τον Louis Pasteur και β)η ανακάλυψη της δημιουργίας των ειδών μέσω φυσικής επιλογής από τον Charles Robert Darwin.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο εικοστός αιώνας έχει να παρουσιάσει δύο παγκοσμίους πολέμους, μια επανάσταση, την Ρωσική ,χωρισμό του υπάρχοντος κόσμου σε δύο στρατόπεδα μετά το 2ο Παγκόσμιο πόλεμο, συνέχιση της εξελικτικής ανάπτυξης επιστήμης και τεχνολογίας, αγώνα των υπερδυνάμεων για κατάκτηση του διαστήματος υποχώρηση του θρησκευτικού αισθήματος, βελτίωση της ζωής όλων των ανθρώπων που ανήκουν στον πολιτισμένο κόσμο. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο 21ος χαρακτηρίζεται από την επιβάρυνση του περιβάλλοντος, ψηφιακή επανάσταση και την εποχή της πληροφορίας, που είναι άγνωστο πόσο θα επηρεάσουν την ανθρώπινη ζωή, θετικά ή αρνητικά; </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η θεωρία της εξελίξεως των ειδών, η οποία πρέπει να θεωρηθεί ως αληθής, κατά γνώμη των βιολόγων (137) και κατά τον Χάξλεϊ υπήρξε «αδιαμφισβήτητα η πιο σημαντική ανακάλυψη στον τομέα της βιολογίας»(138), ο δε εισηγητής της Darwin που έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις σπουδαιότερες μορφές της ανθρώπινης ιστορίας(139).έφερε διάσταση και μάλιστα έντονη μεταξύ Χριστιανικής Θρησκείας και επιστήμης. Διότι είναι πασιφανές ότι η θεωρία της φυσικής επιλογής αμφισβητεί ευθέως το αφήγημα της γενέσεως και επομένως τον Θεό, ως δημιουργό. Γεγονός που είναι πηγή εντόνων διενέξεων μεταξύ θεολόγων και επιστημόνων. Η πρώτη μεγάλη αντιπαράθεση ακολούθησε επτά μήνες μετά την έκδοση των παρατηρήσεων του Darwin “Η Καταγωγή των ειδών” μεταξύ του επισκόπου της Οξφόρδης Samuel Wilberforce, και του Γάλλου γιατρού Thomas Henry Huxley (1825–1895) τον οποίο αποκαλούσαν ειρωνικά του “το μπουλντόγκ του Δαρβίνου” για την αφοσίωση του στην εξελικτική θεωρία. Ως ήταν αναμενόμενο η αντιπαράθεση δεν κατέληξε σε κάποια σύγκλιση αλλά διαπίστωσε το χάσμα θεολογίας και επιστήμης. Εν κατακλείδι έδειξε τις δύο τάσεις της κοινωνίας εκείνη που επικροτούσε την θρησκεία και εκείνη που επικροτούσε την επιστήμη. Αν και η εξελικτική θεωρία δεν είχε επίδραση στην κλινική ιατρική οι περισσότεροι των ιατρών την υιοθέτησαν και έγιναν συνήγοροι του εξελικτικού νατουραλισμού , ο οποίος δεν είχε καμιά πιθανότητα να αφήσει κανένα ρόλο για το Θεό στη φύση. Από τους πρώτους γιατρούς του υιοθέτησαν το εξελικτικό νατουραλισμό ήταν ο ήδη αναφερθείς Thomas Henry Huxley και ο διαπρεπής Γάλλος χειρουργός και ανθρωπολόγος Pierre Paul Broca. Προς το τέλος το19ου αιώνος πλείστοι όσοι γιατροί ακολούθησαν την εξελικτική θεωρία και σιγά σιγά διερράγη ο δεσμός θρησκείας και επιστήμης, με αποτέλεσμα η ιατρική να καταστεί περισσότερο επαγγελματική, και έτσι να χάσει εντελώς το όποιο χαρακτήρα τέχνης είχε μέχρι τότε και να γίνει επιστήμη(136). </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ένα ακόμη σημείο αντιπαραθέσεως των προτεσταντικών εκκλησιών με την επιστήμη είναι αυτή καθεαυτή η Αγία Γραφή. Η Αγία Γραφή κατά την άποψη όλων των Χριστιανών είναι θεόπνευστο αποκαλυπτικό κείμενο που το έδωσε ο ίδιος ο Θεός στον άνθρωπο ως οδηγό ζωής, γράφτηκε από προφήτες και αποστόλους υπό την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος. Ήδη όμως από τις αρχές του 18ου αιώνος υπό την επήρεια της κουλτούρας της αναγεννήσεως προτεστάντες θεολόγοι άρχισαν την αντιμετωπίζουν και να την αναλύουν όπως κάθε κλασικό κείμενο και εύρισκαν αρκετά πράγματα υπερφυσικά ιδιαίτερα όσον αφορά τους προφήτες και τα θαύματα. Έτσι άρχισε η μελέτη της Γραφής με κριτικό πνεύμα. Στις αρχές του 19ου έως το τέλος του 19ου η κριτική ανάλυση των κειμένων της Γραφής άρχισε να γίνεται στα πανεπιστήμια από καθηγητές σπουδαγμένους στην Γερμανία Αυτό ήταν το κίνημα ονομάστηκε ““higher criticism,” και αφορούσε τις ΗΠΑ. Οι απόψεις τους δεν συζητήθηκαν καν από τους συντηρητικούς προτεστάντες, ενώ οι προοδευτικοί (φιλελεύθεροι) προσπάθησαν να εναρμονίσουν την πίστη κρατώντας μόνον όσα δεν αντιστρατεύονται στα ευρήματα της επιστήμης. Για τους φιλελευθέρους η θρησκευτική εμπειρία περισσότερον από τα αναγραφόμενα στην Γραφή πρέπει να είναι η βάση για τον επαναπροσδιορισμό της πίστεως και των ηθικών αρχών.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Θεωρούν ακόμη τα στοιχεία της βιβλικής ηθικής απαρχαιωμένα και ακατάλληλα για την σύγχρονη κοινωνία. Θα έλεγε κανείς ότι ο Αμερικανικός Προτεσταντισμός χαρακτηρίζεται από θεολογικό και ηθικό πλουραλισμό με ένα εύρος θέσεων που αντικατοπτρίζουν παρεκκλίνουσα ηθική προοπτική, μερικές των οποίων ελάχιστα σχετίζονται με με βιβλικές νόρμες.(136)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Αν αυτά προστεθούν στη εξελικτική θεωρία νομίζω ότι εξηγείται πλήρως η αντίθεση θρησκείας και ιατρικής. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Εκείνο που είναι ιδιαίτερα εμφανές κατά το υπό εξέταση χρονικό διάστημα είναι η υποχώρηση των προτεσταντικών ομάδων που γνωρίσαμε κατά την πρώιμο σύγχρονη εποχή και η εμφάνιση άλλων που έχουν χαλαρή θεολογική σχέση με τις ομάδες που προαναφέρθηκαν και μερικές φορές είναι μείγματα χριστιανικών αντιλήψεων και φιλοσοφικών συστημάτων ή άλλων μονοθεϊστικών ή μη θρησκειών. Ευνόητο είναι ότι δε θα ασχοληθούμε με τις χωριστές εκκλησίες προτεσταντικές εκκλησίες διότι κάτι τέτοιο δεν είναι σκοπός μας, ούτε θα εξετάσουμε το εάν και κατά πόσο κάθε ολιγομελής επηρέασε την άσκηση της ιατρικής. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Απλώς θα αναφερθούμε σε ισχυρές προτεσταντικές ομάδες που είχαν επήρεια στην άσκηση της ιατρικής είτε θεωρώντας ως παντελώς άχρηστη για την σωματική υγεία του ασθενούς, ή για την ψυχή του. Θα έλεγα ότι θα αναφερθώ σε ισχυρές από απόψεως αριθμού μελών ομάδες που ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά τους είναι η πίστη τους στην θαυματουργική ίαση. Έτσι ομάδες με μεγάλο αριθμό μελών δημιουργήθηκαν κατά τον 19ο αιώνα όπως οι πεντακοσιανοί, οι αντεβενιστές οι Μεθοδιστές, οι ευαγγελιστές, οι ευσεβιστές, οικουμενιστές, οι μάρτυρες Ιεχωβά, οι Μορμόνοι, οι Χαρισματικοί κλπ. Κάποιες από αυτές η σχέση τους με την ιατρική δεν θα έλεγε κανείς ότι είναι η καλύτερη δυνατή ,περιφρονούν παντελώς την ιατρική(πεντακοσιανοί , αντεβενιστές, Μορμόνοι, Μεθοδιστές) πιστεύοντας ότι δεν υπάρχει ανάγκη ιατρικής διότι ο Χριστός με τον σταυρικό θάνατο του κατάργησε την νόσο και εκείνο που χρειάζεται είναι η προσευχή η οποία θεραπεύει με θαυματουργικό ή φυσικό τρόπο τον ασθενή. Μετά από προσωπικές εμπειρίες των ιδρυτών τους ή υψηλοβάθμων στελεχών τους η τάση αυτή υποχώρησε προοδευτικά και σήμερα όλοι σχεδόν την νόσο,την θεωρούν αρμοδιότητα της ιατρικής( 140,141) εκτός κάποιων ολιγαρίθμων σεκτών (142) </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Πρέπει να τονιστεί ότι στην υπό εξέταση παρουσιάζει πολύ σημαντικές αλλαγές στη νοσοκομειακή (143)νοσηλεία των σωματικών και των ψυχικών νοσημάτων.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Τα νοσοκομεία τον 4ο μΧ αιώνα δημιουργήθηκαν για την βοήθεια των ενδεών. Λόγω των μικρών δυνατοτήτων της ιατρικής είχαν περιοριστεί στην φροντίδα του ασθενούς και την ανακούφιση των συμπτωμάτων και λιγότερο στην θεραπεία της νόσου. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Το τελευταίο τρίτο του 19ου αιώνος και μετά, η ιατρική με τις προόδους που κατέγραψε , κατάφερε να έχει ασφαλέστερη διάγνωση και αποτελεσματικότερη θεραπευτική αγωγή,τα δε νοσοκομεία από 1870 κατέστησαν κέντρα επιστημονικής έρευνας και εκπαιδεύσεως στις ΗΠΑ. Μέχρι τότε η αγωγή στο σπίτι ήταν προτιμότερη. Η πρόοδος όμως κατέστησε αναγκαία την αλλαγή της δομής των υπαρχόντων και τη δημιουργία νέων προσαρμοσμένων στις νέες συνθήκες , ώστε να μην αποτελούν μόνο κέντρα θεραπείας απόρων,αλλά να είναι κατάλληλα κέντρα για την αντιμετώπιση των βαρέως πασχόντων. Η επαγγελματικοποίηση της νοσηλείας και η εισαγωγή αντισηπτικών στη χειρουργική βοήθησε στην εμφανή βελτίωση της καθαριότητας των νοσοκομείων και την αύξηση του αριθμού και του μεγέθους τους Έτσι από 178 νοσοκομεία το 1873 με 50000 κλίνες (συμπεριλαμβανομένων και των ψυχιατρικών) αυξήθηκαν σε 4,359 με 421065 κλίνες το 1910 και 6991με 1,186,262 κλίνες το 1939.(136,143)Παρομοία είναι η κατάσταση και στη Δυτική Ευρώπη με μικροδιαφορές εξαρτώμενες από το μέγεθος της οικονομίας και τις κοινωνικές ανάγκες. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Η σημαντικότερη ίσως αλλαγή, ήταν η αλλαγή του ιδιοκτησιακού και του διαχειριστικού μοντέλου από νοσοκομεία φιλανθρωπικού χαρακτήρα μετατρέπονται σε επιχειρήσεις με τους διαχειριστές και τους γιατρούς να το επάνω χέρι .Έτσι μειώνεται ο συμπονετικός και ο πνευματικός (spiritual) χαρακτήρας που είχαν ιστορικά. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Τύχη του ψυχιατρικού ασθενούς τους προηγούμενους ήταν ελαφρώς καλύτερη από εκείνη του εγκληματία μιας και ο δαιμονισμένος εθεωρείτο ως εν δυνάμει εγκληματίας και οι συνθήκες νοσηλείας μέχρι την επικράτηση της Γαλλικής Επαναστάσεως ήταν κακές ως χείριστες. Το πρώτο διάσημο ψυχιατρικό νοσοκομείο ήταν το Bethlem Royal Hospital που άρχισε να λειτουργεί ως νοσοκομείο το1337 ενώ 20 χρόνια αργότερα δέχτηκε τον πρώτο ψυχιατρικό ασθενή. Η διασημότης του οφείλετο στην απάνθρωπη συμπεριφορά του έναντι των εγκλείστων ψυχιατρικών ασθενών(δέσιμο με αλυσίδες,παρατεταμένη απομόνωση, μικρές μερίδες τροφής,βίαιη συμπεριφορά του προσωπικού που ήταν αριθμητικά λίγο, ανεπαρκής ένδυση και υπόδηση, κακές συνθήκες υγιεινής. Απασχόλησε πολλάκις την κοινή γνώμη για δίφορα οικονομικά σκάνδαλα,όπως και το κοινοβούλιο. Το κοινοβούλιο διαπίστωσε ότι η κατάσταση όντως είναι κακή από κάθε άποψη . Ψήφισε νόμο για Χορήγηση 10,000 λιρών Για την βελτίωση των υποδομών και της ζωής των τροφίμων. Το συμβούλιο αποφάσισε την μεταφορά του ιδρύματος σε άλλη περιοχή και την κατασκευή πολυτελούς οικοδομής η οποία θεωρήθηκε αρχιτεκτονικό κόσμημα, δυστυχώς όμως σύντομα εγκαταλείφθηκε για λόγους στατικής. Η δε ζωή των ασθενών συνέχισε να είναι κακή. Βέβαια η κατάσταση μοναδική, παρόμοιες καταστάσεις παρατηρούνταν σποραδικά και σε ιδρύματα της Ευρώπης και της Αμερικής( 144).</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Το 1793 ο Philippe Pinel(1745-1826)κατέστη πολιτικά υπόπτος ότανζήτησε από το Επαναστατικό Συμβούλιο του Παρισιού την άδεια να απελευθερώσει μερικούς ψυχασθενεί από τις αλυσίδες τους στο Bicetre Hospital (145) .Στο βιβλίο του Traité medicophilosophique sur l’alienation mentale συνιστουσε πιο ανθρώπινη συμπεριφορά και αποφυγή της βίας στον ψυχικά άρρωστο. Τον ακολούθησαν δύο Quaker φιλάνθρωποι ο William Tuke,έμπορος τσαγιού και ο Dr Edward Long Fox. Οι οποίοι καθένας χωριστά ή εν συνενοήση μετά τον θάνατο κουακέρου στο York County Asylum ο πρώτος άνοιξε το άσυλο York Retreat το 1796 και ο δεύτερος μετάφερε το άσυλο του σε άλλη θέση στο Brislington το 1804 και αύξησε τη δυναμικότητα του σε 84 κλίνες .Το δεύτερο θεωρήθηκε μοντέλο ψυχιατρικής θεραπείας ( ενθάρρυνε τους ασθενείς να έχουν χρήσιμες δραστηριότητες στον κήπους και την αυλή και απέφευγε κάθε μορφή βίας) Πιθανολογείται ότι ο Fox είχε επηρεαστεί από τον Pinet τον οποίο είχε συναντήσει επανειλημμένα στο Παρίσι. Οι προσπάθειες των Tuke και Fox διέγειραν την κοινή γνώμη που απαίτησε αλλαγή των συνθηκών και στα δημόσια ψυχιατρεία. Μάλιστα επιτροπή της Βουλής των Κοινοτήτων που δημιουργήθηκε για την μελέτη του θέματος, συνέστησε απαγόρευση του αλυσοδέματος και σε περίπτωση κινδύνου ζωής τόσο του ιδίου του ασθενούς ή των άλλων την βραχυχρόνια νοσηλεία σε μονήρη θάλαμο υπό συχνή παρακολούθηση.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">Ο θόρυβος που έγινε περιόρισε την αντίληψη ότι η ψυχική νόσος είναι θεϊκή τιμωρία για ανήθικη ζωή και πολλοί διανοούμενοι προώθησαν την ιδέα ότι είναι αποτέλεσμα φυσικών αιτίων τα οποία δεν ήταν μέχρι τη στιγμή εκείνη δυστυχώς δεν ήταν γνωστά. Στην λαϊκή συνείδηση όμως συνέχισε να θεωρείται αποτέλεσμα ηθικών παρεκτροπών, αλλά και φυσικών παραγόντων ως ο αυνανισμός, η χρήση ευφραντικών ουσιών περιλαμβανομένου και του οινοπνεύματος (144,136). Εδώ θα ήθελα να μου επιτρέψετε μια παρέκβαση για να αναφέρω μια προσωπική μαρτυρία Το πρώτο ψυχιατρικό ίδρυμα που άνοιξε στην Ελλάδα ήταν το “Δρομοκαΐτειο” το 1887. μέχρι τότε ο ψυχικά άρρωστος ήταν βάρος για την οικογένεια που δεν ήξερε πως να τον βοηθήσει κι αν ήταν ακίνδυνος τα πράγματα ήταν σχετικά εύκολα κάθε χωριό ήθελε τον τρελό του. Όταν τα πράγματα δυσκόλευαν η καταφυγή ήταν τα μοναστήρια όπου δεχόταν ψυχιατρικούς ασθενείς, πρώτο που γινόταν ήταν το δέσιμο με αλυσίδες που ήταν περασμένες με κρίκους στα τοιχώματα ή στο δάπεδο της εκκλησίας ή του παρεκκλησίου του μοναστηριού και μετά ο δυστυχής υφίστατο πλείστες όσες ταλαιπωρίες (νηστεία παρατεταμένη μέχρι λιμού, καθημερινή λειτουργία και μετάληψη αν δε την αρνείτο ή την έφτυνε όπως φαίνεται ήταν συχνό ο σωφρονισμός περιλάμβανε στέρηση τροφής και γενναίο ξυλοδαρμό ή φάλαγγα) Πώς τα έχω πληροφορηθεί αυτά που αναφέρω θα σας εξηγήσω πάραυτα. Σε ηλικία οκτώ ετών ξεναγήθηκα στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά στο Στείρι μαζί με τους γονείς μου. Στο υπόγειο που είναι ο Ναός της Αγίας Βαρβάρας μου έκαναν εντύπωση ότι σχεδόν όλοι οι άγιοι δεν είχαν μάτια και κάτι τεράστιοι σιδερένιοι κρίκοι ήταν παλουκωμένοι στους πλαϊνούς τοίχους. Ρώτησα και για τα δύο,ο ξεναγός καλόγερος μου απάντησε ότι τα μάτια τα βγάλανε οι αγαρηνοί, την άλλη μου ερώτηση λες και δεν την άκουσε . Χρόνια μετά δευτεροετής φοιτητής έμαθα από συνάδελφο που δεν ζει σήμερα ότι η εκκλησία είχε χρησιμοποιηθεί ως ψυχιατρείο μέχρι του πρώτου παγκοσμίου και για την χρησιμότητα των κρίκων. Επειδή ο αείμνηστος ήταν πολύ σοβαρό πρόσωπο δεν είχα κανένα λόγο να αμφισβητήσω τα λεγόμενα του.</span><span style="font-family: arial;"><br /><br /></span><span style="font-family: arial;"><b><i>Βιβλιογραφία</i></b></span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">1. Durant Will Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού ( Μεταφ Ανδρέας Φραγκιάς),Αφοί Συρόπουλοι, Τόπος δεν αναφέρεται,τόμος Α , 1969 σελ 91-92</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">2.Amundsen D W . Medicine, society, and faith in the ancient and medieval worlds, Baltimore and London, Johns Hopkins University Press, 1996 2–5.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 3.Ferngren Gary: Medicine and Religion: A Historical Introduction, Johns Hopkins University Press, Baltimore 2014.p 1-14</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 4.James P. Allen. The Art of Medicine in Ancient Egypt, Metropolitan Museum of Art, New York,2005.</span><br /><span style="font-family: arial;">5.Walker A A: Neolithic Surgery Archive, 1997,vol ,50 No 5.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">6.Παλαιά Διαθήκη,Λευτικό. 1-7</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">7.Παλαιά Διαθήκη,Λευτικό.11-15</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">8. Παλαιά διαθήκη Σοφία Σειράχ.30:14-17, 37:30-31</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">9.. Newmyer S. T “Talmudic Medicine and Greco-Roman Science: Crosscurrents and Resistance,” in Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt II.37, 3 (1996): 2904.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">10.Retief PF, Cilliers L,Hippocrates: facts and fiction Acta Theologica 2006 ;22 ,(Suppl 7)1-13</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">11.Edelstein L. Τhe Hippocratic Physician. In: O. & C.H. Temkin (ed.). Ancient Medicine. Baltimore: John Hopkins University Press 1987</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">12. Γ Κ Πουρναρόπουλου, Ιπποκράτους Άπαντα. Αθήναι(βιβλιοθήκη Παπύρου) 1937-41, 9-24.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">13.Δ Λυπουρλής, Ιπποκράτης ,Ιατρική θεωρία και πράξη,Ιατρικά θέματα,2η έκδοση Ζήτρος Θεσσαλονίκη, 2001: 11-60</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">14.Δ Λυπουρλής, Ιπποκράτης ,Ιατρική Δεοντολογία, Νοσολογία ,Ζήτρος Θεσσαλονίκη, 2001: 11-35</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">15.Λαμέρας Κ. Γαληνός Περί κράσεων , Άπαντα Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων Πάπυρος 1975; 3-22.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">(16)Κουτρούμπας Δ. Η Φαρμακολογία του Γαληνού. Διδακτορική Διατριβή. Αθήνα ː Ε.Κ.Π.Α. 2010, 289</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">17.Γαληνός https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B1%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CF%8C%CF%82 Επίσκεψη 7-6-2023</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">18.Koutroumpas DC, Koletsi-Kounari H. Galen on dental anatomy and physiology. J. Hist. Dent. 2012;60:37-49.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">19.Retief PF, Cilliers L Medical practice in Graeco-Roman antiquity. Curationis 29, 2006: 34-40</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">20 Nutton V The Perils of Patriotism. Pliny and Roman Medicine. In: From Democedes to Harvey: Studies in the History of Medicine. London: Variorum Reprints1988, 37- 48.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">21. Gary Ferngren: Medicine and Religion: A Historical Introduction, Johns Hopkins University Press, Baltimore 2014 p 55-72</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">22.Retief PF, Cilliers L. The Evolution of hospitals from Antiquity to The Renaissance. Acta Theologica 2005; Supplementum 7: 213 -232</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">23. Coloumella: On Agriculture. Loeb Classical Library Vol. III. Transl. E.S. Forster. Cambridge, MA: Harvard University Press 1955 XI.1.8; XII.3.8</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">24 Pedanius Dioscourides https://en.wikipedia.org/wiki/Pedanius_Dioscorides επίσκεψη την 1/6/2023</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">25.Bauer Petrovska, Biljana. "Historical review of medicinal plants' usage". Pharmacognosy Reviews. 2012;6 (11): 1–5</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">26.Gary Ferngren: Medicine and Religion: A Historical Introduction, Johns Hopkins University Press, Baltimore 2014,73- 92</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">27.Holzner J. Παύλος και οι φιλόσοφοι των Αθηνών το 50μΧ . Ακτίνες 1947;67:172-179.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">28 Σωτήριος Σ. Δεσπότης: Ο Απόστολος Παύλος στην Αθήνα,Αθήνα. Εκδόσεις «Άθως» ;2009 :σελ 184-186.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">29..Ackerknecht H A. A Short History of Medicine.,The Johns Hopkins University Press, Baltimore 1982,p79-93.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">30.Wassermann Geneeskunde in die Bybel. Pretoria: Van Schaik 1997:107-111</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">31.Amundsen DW. Medicine and faith in early Christianity. Bull. Hist. of Med. 1982;56: 326-350.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">32. Ν Γαλανάκης. Η Άσκηση Ιατρικής τον Μεσαίωνα, Εταιρεία Διάδοσης του Ιπποκρατείου Πνεύματος,Αθήνα ,2018;14: 34 -51.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">33 Μεγάλου Βασιλείου. Περί των φαρμάκων της Ιατρικής https://alopsis.gr/%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CF%86%CE%B1%CF%81%CE%BC%CE%AC%CE%BA%CF%89%CE%BD-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B9%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82-%CE%BC%CE%AD%CE%B3%CE%B1%CF%82-%CE%B2/ 1/9/2021, Επίσκεψη 30/1/2023.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">34.Ιερομόναχος Αντίπας Αγιορειτης,Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και η τιμή προς τους ιατρούς https://orthodoxia.info/news/o-agios-ioannis-o-chrysostomos-tim/ 23/11/2021, Επίσκεψη 30/1/2023</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">35.Retief PF, Cilliers L The influence of Christianity on medicine from Graeco-Roman times up to the Renaissance. Acta Theologica 2006;22,(Suppl 7),259-277.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">36.Spapiro KA, Spapiro E. The powerful placebo: From ancient priest to modern physician. Johns Hopkins University Press. Baltimore,1997</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">37.Peregrine Horden, “The Death of Ascetics: Sickness and Monasticism in the Early Byzantine Middle East,” reprinted in his Hospitals and Healing from Antiquity to the Later Middle Ages .Aldershot, UK, 2008., essay X, 41–52.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">38 Adolf Harnack, The Mission and Expansion of Christianity in the First Three Centuries, trans. and ed. James Moffat, 3 vols. New York, 1904; 1:195n1</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">39.Retief F P & Celliers L. Epidemics of the Roman Empire, 27 BC-AD 467. S.A. Med. Journ,2000; 90:267-272.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">40. Stark R, The Rise of Christianity: A Sociologist Reconsiders History, Princeton University Press, Princeton NJ; 1996:74–91,</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">41.Miller ST. Η γέννησις του νοσοκομείου στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Μετάφραση Ν Κελέρμενος, Ιερά Μητρόπολις Θηβών και Λεβαδείας,, The Hohns Hopkins University Press, xvi-xLiii, 1998. και 3-13</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">42.Andrew Todd Crislip, From Monastery to Hospital: Christian Monasticism and the Transformation of Health Care in Late Antiquity Ann Arbor, MI, 2005: 101–2.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">43.Allan N. Hospice to hospital in the Near East: an instance of continuity and change in late antiquity. Bull. Hist. Med.1990; 64:447-450.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">44 Gary Ferngren: Medicine and Religion: A Historical Introduction, Johns Hopkins University Press, Baltimore 2014:(93-118)</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">45. Murray, Al . «Should the Middle Ages Be Abolished?». Essays in Medieval Studies 2004; 21: 1–22.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">46.Mount T. Medieval Medicine, its Mysteries and Science. Amberley Publishing Gloucester 2016: p152-170.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">47.Castiglinii A. Ιστορία της Ιατρικής, Μινώταυρος 1961,τόμος Α,σελ285-308</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">48.Voigts Linda. "Anglo-Saxon Plant Remedies and the Anglo-Saxons. The University of Chicago Press, 1979. p. 251 -265</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">49.Ackerknecht H A. A Short History of Medicine.,The Johns Hopkins University Press, Baltimore 1982,p79-93.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">50.Castiglinii A. Ιστορία της Ιατρικής, Μινώταυρος 1961,τόμος Α,σελ285-308</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">51.Sweet, V . "Hildebrand of Bingen and the Greening of Medieval Medicine". Bulletin of the History of Medicine.1999; 73 : 381–403.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 52.Faith W. Medieval Medicine: A Reader. Toronto: University of Toronto Press.2010. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">53.Castiglinii A. Ιστορία της Ιατρικής, Μινώταυρος 1961,τόμος Α,σελ-311-385</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 54 Conrad L, Neve M , Nutton V, Porter R , Wear A . The Western Medical Tradition 800 BC to AD 1800. Cambridge University Press, New York, 1995, p16–25 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">55.Durant W. Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού, Η Οικονομική Επανάστασις 1066-1300. Ε Συρόπουλοι και Κουμουντουρέας , Αθήνα 1958, τόμος 4ος,σελ720-761</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">56.Luis H. Toledo-Pereyra, Galen's Contribution to Surgery Journal of the History of Medicine and Allied Sciences, 1973 , XXVIII, 357–375, </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">57.Mustain JK ,A rural medical practitioner in fifteenth-century England. Bull Hist Med1972 ;46:469-76</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">58.Mount T. Medieval Medicine, its Mysteries and Science. Chapter 3 Amberley Publishing Gloucester 2016p51-71 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">59 Minkowski, W L. Women Healers of the Middle Ages: Selected Aspects of Their History. Amer J Pub Health.1992;82 : 288–295</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">60. Greilsammer, M. The Midwife, the Priest, and the Physician: The Subjugation of Midwives in the Low Countries at the End of the Middle Ages. The Journal of Medieval and Renaissance Studies. 1991;.21: 285–329.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">61.Mount T. Medieval Medicine, its Mysteries and Science. Chapter 4 Amberley Publishing Gloucester 201 σελ71-87</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">62.http://www.greekmedicin.net/diagnosis/Pulse_Diagnosis.html. Επίσκεψη στις 2/3/2023</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">63.Anegeletti LR,Cavarra B. Critical and historical approach To Theophilus’ De Urinis. Urineas blood’s percolation made by the kidney and uroscopy in middle ages. 1994; 14 :282-89</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">64.Diamandopoulos AA, Goudas CP..The Late Greco-Roman and Byzantine contribution to the evolution of laboratory examinations of bodily excrement. Part 1: Urine, sperm, menses, and stools. Clin Chem Lab Med,2003;41:963-69</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">65.Talbot CH. Medicine in Medieval England. London, Oldbourne, 1967 p131</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">66.Green, M (). "Women's Medical Practice and Health Care in Medieval Europe". Signs. 1989; 14: 434–473.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">67.Mount T. Medieval Medicine, its Mysteries and Science. Chapter 7 Amberley Publishing Gloucester 2016 p 126-51</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">68.Wyman AL. The surgeoness : the female practitioner of surgery 1400-1800. Med Hist 1984;28:22-41 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">69Lipinska M. Les femmes et le progres des sciences medicales. Paris (France): Masson; 1930 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">70.Wirtfeld AD The history of women in surgery. Can J Surg;2009:317-20 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">71Monica H. Green, ed. and trans. The ‘Trotula’: A Medieval Compendium of Women’s Medicine Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2001. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 72. Schreiber W &Mathys FK Infectio: Infectious diseases in the History of Medicine, Basle .Editiones “Roche”1987 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">73. JFC HecKer.. The epidemics of the middle ages( translated by BG Babicton),London, George Woodfall &Son MDCCXLIV προσπέλαση από Darligton Memorial Library, University of Pittsburgh</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">74. Procopius, History of the Wars, 7 Vols., trans. H. B. Dewing, Loeb Library of the Greek and Roman Classics, Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1914, Vol. I, pp. 451–73.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 75 Wiechmann I, Grupe G. Detection of Yersinia pestis DNA in two early medieval skeletal finds from Aschheim (Upper Bavaria, 6th century A.D.)" Am J Phys Anthropol 2005 ;126 : 48–55 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 76. Brodman E. Medieval Epidemics. Bull Med Libr Assoc. 1953 ; 41: 265–272. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 77.Mount T. Medieval Medicine, its Mysteries and Science. Chapter 1 Amberley Publishing Gloucester 2016 p 29-30 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">78. Bασιλείου Σπανδάγου Η Ιατρική του Βυζαντίου http://vizant naistorika.blogspot.gr/2016/07/blog-post_5.html Επίσκεψη 29-1-2018 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">79. Καλόφωνος ΓΘ. Ασθένεια και σωματικότητα στο πρώιμο Βυζάντιο. Τα θαύματα του Αγίου Αρτεμίου. Αρχαιολογία &Τέχνες 2007, 103:42-49 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 80. Κολάκης Ι. Άγιες θεραπεύτριες στο Βυζάντιο. Κοινωνικό φύλο και θεραπεία. Το παράδειγμα της Ειρήνης Χρυσοβαλάντου στα αγιολογικά κείμενα. Αρχαιολογία & Τέχνες 2007, 103:34-41 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 81.. Αγγελίδη ΧΓ. Καταγώγια, νοσοκομεία και ξενώνες. Η διαδρομή της περίθαλψης στο Βυζάντιο. Αρχαιολογία & Τέχνες 2007,103:14–19.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 81. Miller ST. Η γέννησις του νοσοκομείου στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ιερά Μητρόπολις Θηβών και Λεβαδείας,, The Hohns Hopkins University Press 40-63, 1998</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 82. οππ σελ 16-37</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 83Μουζάλη Αφένδρα. Περίθαλψη ασθενών στο Βυζάντιο Αρχαιολογία και Τέχνες, 2001; 81:102-108 2007;103:10-13</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 84. Τράκα Ν. Η βυζαντινή Ιατρική. Αρχαιολογία & Τέχνες 2007, 103:6-9 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 85. Pentogalos G.E. &. Lascaratos J.G , A surgical operation performed on siamese twins during the tenth century in Byzantium, Bull Hist Med 1984;58: 99-102. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">86.Nunn N,Qian N. The Columbian Exchange :A history of diseases, food and ideas. Journal of Economic Perspectives 2010;2: 163-188</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">87.Αναγέννηση. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, εκδοτικός οργανισμός Πάπυρος, Αμαρούσιο Αττικής 1996, τόμος 8ος,σελ 160-204</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">88.Brucker, G. Renaissance Florence. University of California Press. Oakland Ca 1983 p. 8</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 89, Τριακονταετής Πόλεμος, Από Βικιπαιδεία https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B5%CF%84%CE%AE%CF%82_%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82# Επίσκεψη 20/6/2023</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">90.Benedict, Philip. The Saint Bartholomew's Massacres in the Provinces. The Historical Journal, 1978; 21: 205–225.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">91 E. Harris Harbison, “The Protestant Reformation,” in Christianity and History. Princeton University Press, Princeton, NJ, 1964:141–56.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;"> 92.Brecht, Martin. Martin Luther. tr. James L. Schaaf, Philadelphia: Fortress Press, 1985–93, 1:112–27.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">93.E. B. Davis and M. P. Winship, “Early-Modern Protestantism,” in The History of Science and Religion in the Western Tradition: An Encyclopedia, ed. G. B. Ferngren; New York, 2000: 281–87.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">94.Gary Ferngren: Medicine and Religion: A Historical Introduction, Johns Hopkins University Press, Baltimore 2014: 136 -164</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">95.E. L. Eisenstein, The Printing Press as an Agent of Change: Communications and Cultural Transformations in Early-Modern Europe (Cambridge, 1979; 2:636–82.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">96.Keith Thomas, Religion and the Decline of Magic New York, 1971:124–25;</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">97.Colin Brown, Miracles and the Critical Mind Grand Rapids, MI, 1984:13–18.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">98.J. Sidlow Baxter, Divine Healing of the Body Grand Rapids, MI, 1979:77–89.. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">99C. Lindberg, “The Lutheran Tradition,” in Caring and Curing: Health and Medicine in the Western Religious Traditions, ed. Ronald L. Numbers and Darrel W. Amundsen1986; reprint, Baltimore, 1997, quotations from 178;</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">100.J. H. Smylie, “The Reformed Tradition,” in Caring and Curing: Health and Medicine in the Western Religious Traditions, ed. Ronald L. Numbers and Darrel W. Amundsen 1986; reprint, Baltimore, 1997, 208–12.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">101.Roger French, Medicine before Science: The Rational and Learned Doctor from the Middle Ages to the Enlightenment Cambridge:147–48.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">102 Ole Peter Grell, “The Protestant Imperative of Christian Care and Neighborly Love,” in Health Care and Poor Relief in Protestant Europe, 1500–1700, ed. Grell and Cunningham, London;1997: 43–65.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">103.Natalie Zemon Davis, “Poor Relief, Humanism and Heresy,” in Society and Culture in Early Modern France Stanford, 1975; 17–64.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">104.John Henderson, “Healing the Body and Saving the Soul: Hospitals in Renaissance Florence,” Renaissance Studies 15 (2001): 216</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">105.Agnew, John. "Deus Vult: The Geopolitics of Catholic Church". Geopolitics. 2010;15: 39–61.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">106.D. Gentilcore, Healers and Healing in Early Modern Europe Manchester, UK, 1998;125–55.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">107. Νέαρχος Γαλανάκης. Ιατρική της Αναγεννήσεως στο Ιατρική Φροντίδα του Ασθενούς από τη Χρήση των Βοτάνων και τη Θεραπευτική του Ιπποκράτη στη Σύγχρονη Φαρμακευτική Αγωγή. ΕΔΙΠ , Αθήνα 2019;15:80-98.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">108.Sterpetti VΑ Anatomy and physiology by Leonardo: The hidden revolution? Surgery 2016;159:675-87</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">109.O'Malley, Charles Donald. Andreas Vesalius of Brussels, 1514–1564. Berkeley : University of California Press, 1964. pp. 21–27.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">110.Andreas Vesalius https://en.wikipedia.org/wiki/Andreas_Vesalius επίσκεψη στις 26/1/2022</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">111.Jones CD. Renaissance Medicine. Laboratory Medicine, 1980; 11:756-59</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">112.Κατσαρού Ε, Μπανκώβ Τ, Ποταμίτης Ν. Ο Ανατόμος της Αναγέννησης και η Ζάκυνθος. Ιατρικά χρονικά Βορειοδυτικής Ελλάδος 2011, Τόμος 7 σελ.58-62</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">113.Ackerknecht H A. A Short History of Medicine, The Johns Hopkins University Press, Baltimore 1982; 94-111</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">114.Markatos K, Chytas D, Korres D, Laios K, Androutsos G, Chronopoulos E. Charles Estienne (1504e1564): His Life, Work, and Contribution to Anatomy and the First Description of the Canal in the Spinal Cord World Neurosurg. 2017; 100:186-189</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">115 A Bosmia, K Watanabe, M M. Shoja, M Loukas, R. S Tubbs. Michael Servetus (1511–1553): Physician and heretic who described the pulmonary circulation. International Journal of Cardiology 2013; 167:318–321</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">116. Shoja MM, Agutter P S ,Loukas M, Benninger B, Shokouhi G, Namdar H, Ghabili K, et als. Leonardo da Vinci's studies of the heart.Internat J Cardiol 2013; 167:1126–113</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">117. Castiglinii A. Ιστορία της Ιατρικής, Μινώταυρος,Αθήνα, 1961,τόμος Α,σελ386-468</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">118.Debus AG. The chemical dream of the Renaissance, Heffer , Cambridge,1968</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">119.Debus AG. History With a Purpose: The Fate of Paracelsus, Pharmacy in History 1984; 26: 83-96 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">120. Ferngren, Gary B. Medicine and Religion: A Historical Introduction 2014. JHUP. Kindle Edition. p144 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">121.Ambroise Paré, "A Surgeon in the Field," in The Portable Renaissance Reader, James Bruce Ross and Mary Martin McLaughlin, eds. New York, Viking Penguin, 1981: 558–563.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">122.Deep BΑ, Anil N. "Ambroise Paré and 16th century neurosurgery". British Journal of Neurosurgery. 2011;25: 193–196. </span><span style="font-family: arial;"><br /></span><span style="font-family: arial; text-align: center;">123.K Markatos, M Karamanou, G Tsourouflis, G Androutsos, A F. Mavrogenis. Αmbroise Paré (1510–1590): on the diagnosis and treatment of shoulder dislocations. International Orthopedics, 2018; 42:215–218</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">124.Shen JT, Weinstein M, Barkey A, Yeo C, Cowan S: Ambroise Pare´ (1510 to 1590): A Surgeon Centuries Ahead of His Time. American Surgeon, 2014;80:536-38</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">125.Daynes -Diallo S. A touch of France: Theory and practice: European Renaissance medicine. Medicographia, 2011;33:334-343</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">126.Paracelsus https://en.wikipedia.org/wiki/Paracelsus επίσκεψη στις 14/7/2023</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">127.Mount T. Medieval Medicine, its Mysteries and Science. Amberley Publishing, Gloucester 2016:11-33</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">128.Stratman-Thomas KW. Girolamo Fracastoro and Syphilis. California and Western Medicine. 1930; 33:739-42</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">129.Girolamo Fracastoro, https://en.wikipedia.org/wiki/Girolamo_Fracastoro</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">130.Nutton V, "The Reception of Fracastoro's Theory of Contagion: The Seed That Fell among Thorns?," Osiris 1990;6: 196-234. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">131.Burton, Dan; Grandy, David . Magic, mystery, and science: the occult in Western civilization. Bloomington, Ind: Indiana University Press.2004</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">132.A. R. Jonsen, A Short History of Medical Ethics. New York, Oxford University Press; 2008 (reprint): 57–67.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">133.J. M. Gustafson, Protestant and Roman Catholic Ethics: Prospects for Rapprochement. Chicago, The University of Chicago Press;1978: 126–37</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">134.Τα παγκόσμια πρωτοσέλιδα του 19ου αιώνα(28/2/2015). https://www.newsbeast.gr/weekend/arthro/793031/ta-pagosmia-protoselida-tou-19ou-aiona. Επίσκεψη15/8/2003</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">135.Πνευματικά και καλλιτεχνικά ρεύματα από την περίοδο του ρομαντισμού ως τις αρχές του 21ου αιώνα http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/5307/Istoria_G-Lykeiou_html-apli/index7_1.html Επίσκεψη 15/8/2023</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">136.Ferngren, Gary B.. Medicine and Religion: A Historical Introduction, Baltimore, MD, John Hopkins University Press; 2014:165-200 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">137.Coyne, Jerry A. Why Evolution is True, Viking, 2009;8–11 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">138. Huxley J. Les pages immortalbes de Darwin choisies et expiliqees per Julian Huxley, Paris, Editions Correa, 1939;7-8</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">139. Michael H. Hart. The 100 A Ranking of the Most Influential Persons in History Carol Pub. Group 1992 </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">140. R. Ostrander, The Life of Prayer in a World of Science: Protestants, Prayer, and American Culture 1870–1930, New York,1999 ;17,</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">141.H. D. Curtis, Faith in the Great Physician: Suffering and Divine Healing in American Culture, 1860–1900. Baltimore, 2007</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">142.J. S. Haller Jr., Sectarian Reformers in American Medicine, 1800–1910. Brooklyn, NY, 2011: 56–57.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">143. P. Starr, The Social Transformation of American Medicine. New York, 1982: 145–79. </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">144.Mary Lindeman, Medicine and Society in Early Modern Europe, Cambridge University Press, New York, 2010:188–92.</span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">145 F. F. Cartwright, A Social History of Medicine. Longman, London, 1977 151–54.</span><br /><span style="font-family: arial;"><br /><br /></span><span style="font-family: arial; text-align: center;"> </span><br /><span style="font-family: arial; text-align: center;">. </span><br /><span style="font-family: arial;"><br /><br /><br /></span><span style="font-family: arial; text-align: center;"> </span><br /><p class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><br /></p>
<p class="western" style="text-align: right;"></p><p class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><br /></p><span style="font-family: Arial, serif;"><i></i></span><p></p>Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-55523926216036687642018-05-17T08:45:00.002+02:002018-05-17T08:47:22.093+02:00<div class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="el-GR"><b>Η
ιστορία της χειρουργικής ασηψίας και
αντισηψίας και η χειρουργική πρόοδος</b></span></span></span></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<br />
<div align="left" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="el-GR"><u>Εισαγωγή</u></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR">Πανθομολογούμενο
γεγονός είναι η αλματώδης ανάπτυξη της
χειρουργικής τους δύο προηγούμενους
αιώνες. Η εμφανισθείσα πρόοδος στηρίχθηκε
ουσιαστικά σε τρεις πυλώνες την
αναλγησία-αναισθησία, την αιμόσταση
και την </span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><b>χειρουργική
ασηψία </b></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">(1,2). Οι
δύο πρώτοι πυλώνες δεν πρόκειται να μας
απασχολήσουν εδώ.</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Οι
όροι χειρουργική ασηψία και αντισηψία
είναι σχετικά σύγχρονοι και ουσιαστικά
δημιουργήθηκαν το δεύτερο ήμισυ του
19ου αιώνος και είναι στενά συνυφασμένοι
με την ανακάλυψη των μικροβίων ως αιτιών
των λοιμώξεων. Οι ιατροί και οι χειρουργοί
των προηγουμένων αιώνων είχαν να
αντιμετωπίουν ιδιαίτερα υψηλή θνητότητα
εξ αιτίας των λοιμώξεων του χειρουργικού
τραύματος,αλλά είχαν παντελή άγνοια
του τρόπου προκλήσεως των λοιμώξεων.
Ο Ιπποκράτης και οι μεταϊπποκρατικοι
γιατροί θεωρούσαν την λοίμωξη αποτέλεσμα
ανισορροπίας των χυμών και την συσχέτισαν
με την είσοδο ψυχρού αέρος σε περιοχές
που δεν έπρεπε να εισέλθει. Εντελώς
εμπειρικά λοιπόν και χωρίς καμιά
περαιτέρω γνώση εφάρμοζαν την περίδεση
των χειρουργικών αλλά και πολεμικών ή
άλλων τραυμάτων με καθαρά επιδέσματα
και των καθαρισμό τους με βρασμένο νερό
ή κρασί. Ακολούθως δε τα φρόντιζαν με
διάφορα φάρμακα και αλοιφές άλλοτε
άλλης αποτελεσματικότητας(3). Οι Άραβες
γιατροί είχαν πειστεί και μεταλαμπάδευσαν
και στην δύση την ιδέα της ευεργετικής
επίδρασης της διαπυήσεως στην θεραπευτική
των τραυμάτων,που ήταν αποτέλεσμα των
διδασκαλιών του Γαληνού (αρκετοί
υποστηρίζουν ότι οι θεωρίες αυτές είναι
ψευδεπίγραφες) ((3). Επίσης οι Άραβες
διέδωσαν τον καυτηριασμό ως χειρουργική
μέθοδο με αποτέλεσμα την αύξηση του
αριθμού των λοιμώξεων του χειρουργικού
τραύματος. ΟΙ δύο αυτές τακτικές επηρέασαν
την χειρουργική καθ όλη την διάρκεια
του μεσαίωνος, άρχισαν να υποχωρούν
σταδιακά κατά την αναγέννηση και
εξαφανίστηκαν με την εφαρμογή της
χειρουργικής ασηψίας (2) Εδώ θα δούμε
πώς καθιερώθηκε η χειρουργική ασηψία
και πως βοήθησε στην ανάπτυξη και την
πρόοδο της χειρουργικής</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="font-weight: normal; line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="el-GR"><u><span style="font-weight: normal;">Περίοδος
πριν την εισαγωγή της χειρουργικής
ασηψίας</span></u></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="font-weight: normal; line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Πριν
αρχίζουμε την περιγραφή της καταστάσεως
προ της εφαρμογής στην χειρουργική της
αντισηψίας- ασηψίας σκόπιμο είναι να
οριστούν με σαφήνεια οι όροι</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<i><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><u><span style="font-weight: normal;">Ασηψία
</span></u></span></span></span></i><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">είναι
η διαδικασία με την οποία επιτυγχάνεται
η απουσία παθογόνων μικροοργανισμών
από μια επιφάνεια ή ένα αντικείμενο.
σχεδόν ταυτόσημη είναι έννοια της</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><i><u><span style="font-weight: normal;">
αποστείρωσης </span></u></i></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">
,εδώ οι διεργασίες αποσκοπούν σε ολοσχερή
εξαφάνιση από μια επιφάνεια ή αντικείμενο
όλων των μικροοργανισμών και των σπόρων
τους(4)</span></span></span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="text-decoration: none;"> </span><i><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="text-decoration: none;">Αντισηψία
</span></span></i><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;">είναι
η αναστολή ανάπτυξης παθογόνων
μικροοργανισμών με τη χρήση αντισηπτικών
ουσιών (ιωδιούχα , χλωριούχα, αλκοόλες
, αλδεϋδες ,φαινόλες, σαπωνίνες κλπ). Η
</span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><i><u>χειρουργική
ασηψία </u></i></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;">είναι
το σύνολο των διεργασιών που οδηγούν
απουσία μικροβίων στο σημείο του
χειρουργικού τραύματος.</span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Μέχρι
τα μέσα του 19ου αιώνα η χειρουργική ήταν
περιορισμένη και επικίνδυνη διότι κάθε
επέμβαση είχε τον κίνδυνο του θανάτου
λόγω σηπτικών επιπλοκών(ερυσίπελας,
μετεγχειρητική γάγγραινα, σηψαιμία,
σηπτικό </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">shock).
</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Ο
παρισινός χειρουργός </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">JF
Malgaigne </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">είναι
απογοητευμένος από την την υψηλή
θνητότητα των ακρωτηριασμών πού
παρατηρείται το 1842 σε εννέα παρισινά
νοσοκομεία και αγγίζει το 52%, στους δε
ακρωτηριασμούς του μηρού το 62% (5). Στην
Μεγάλη Βρετανία και ειδικά στην περιοχή
του Εδιμβούργου παραιτείται παρόμοια
θνητότητα, </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">48,6%</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">(6).</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<a href="https://www.blogger.com/null" name="__DdeLink__49_771911698"></a>
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Ο
μεγάλος Βρετανός χειρουργός </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">Sir
James Paget </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">αποκαλύπτει
αναφέροντας μάλιστα ένα ευτράπελο
ιστορικό επεισόδιο την τάση των χειρουργών
να αποκρύπτουν την θνητότητα των ασθενών
τους από χειρουργικές λοιμώξεις.
Περιγράφει μια επίσκεψη του θανόντος
το 1842 </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">sir
Astley Cooper, </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">σε
φημισμένο παρισινό χειρουργό που
εθεωρείτο ειδικός στους ακρωτηριασμούς
του ώμου και αναφέρει ότι όταν η συζήτηση
έφτασε στο φλέγον για την εποχή θέμα
της θνητότητας από την επέμβαση ο
Παρισινός χειρουργός υπερήφανος είπε
ότι δεν πέθανε ποτέ κανείς από τους
αρρώστους του. Επακολούθησε επίσκεψη
στο νεκροτομείο όπου ο </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">sir
Astley </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">είδε
ένα νεκρό με πρόσφατο ακρωτηριασμό
ώμου. Ο δε Παρισινός χειρουργός απέδωσε
τον θάνατο του ασθενούς σε πνευμονία.
Και ο </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">Sir
James Paget </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">γράφει
ότι πρέπει είμαστε προσεχτικοί σε θέματα
επιστημονικής ανεντιμότητας. Ο ίδιος
λέει ότι σε τρεις συνήθεις τον καιρό
εκείνο επεμβάσεις κήλη, τραχειοτομή
και τρυπανισμό έχει ποσοστά θνησιμότητας
50% , >50% και 100% αντίστοιχα (7) Αυτή και
μόνον η παραδοχή του </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">
Paget </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">
δείχνει το μέγεθος του προβλήματος.</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Η
ιδέα της “νοσοκομειακής προσκτώμενης
ασθένειας” για τον χειρουργημένο ασθενή
, αν και ασαφής, περιλάμβανε πέντε
νοσολογικές οντότητες, οι οποίες κατά
την συγκεκριμένη χρονική στιγμή ήταν
:το ερυσίπελας, ο τέτανος, η πυαιμία, η
σηψαιμία και η γάγγραινα. Εμείς πρέπει
να θυμηθούμε ότι οι γιατροί πίστευαν
ότι η πυαιμία προκαλείται από το πύο
που ξεχειλίζει από το μολυσμένο τραύμα
στα αγγεία με επακόλουθο την ξαφνική
εμφάνιση της νόσου με ρίγη και υψηλό
πυρετό. Στις περιπτώσεις δε που
εκτελέστηκαν νεκροψίες βρέθηκαν
διάσπαρτα μεταστατικά αποστήματα σε
αρκετά εσωτερικά όργανα.</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Κατά
τα τέλη του δέκατου όγδοου αιώνα,τα
νοσοκομεία στις μεγάλες ευρωπαϊκές
πόλεις, μεταξύ των οποίων το Λονδίνο, η
Βιέννη και το Παρίσι, ήταν αθροίσματα
νοσηλευτικών θαλάμων, όπου η υψηλή
συγκέντρωση των ασθενών δημιουργούσε
κακές υγειονομικές συνθήκες με συνέπεια
την αύξηση της περιχειρουργικής
θνησιμότητας </span></span></span></span>
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Τα
εργαλεία και το επιδεσμικό υλικό ήταν
άθλιας ποιότητας και δεν υποβαλλόταν
σε καμιά καθαριότητα ή αντισηψία . (8) Η
ενδυμασία της χειρουργικής ομάδας
ήταν όμοια εκείνης του περιπάτου, αν μη
και υποδεεστέρα, διότι οι λεκέδες από
το αίμα ήταν σημείο αυξημένης εμπειρίας
του φέροντος και ως εκ τούτου οι χειρουργοί
δύσκολα την αποχωρίζονταν.</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Η
χειρουργική αίθουσα ήταν τελείως
ακατάλληλη για τον σκοπό που προοριζόταν.
Αναφέρεται ότι ο Theodor Billroth χειρουργούσε
σε αίθουσα που το πρωί χρησιμοποιείτο
ως νεκροτομείο (9)</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Ένα
ακόμη ενδιαφέρον γεγονός είναι η αυξημένη
νοσηρότητα και θνησιμότητα που είχαν
οι πλέον έμπειροι χειρουργοί έναντι
ολιγότερο εμπείρων. Τούτο πρέπει να
αποδοθεί στην βαρύτητα των επεμβάσεων
στις οποίες προέβαιναν οι έμπειροι.
(10)</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Δεν
πρέπει λοιπόν να προκαλεί εντύπωση η
διατύπωση του διαπρεπούς Σκοτσέζου
χειρουργού και εισηγητού της αναισθησίας
James Young Simpson (1811-1870): “Ο κείμενος επί της
χειρουργικής τραπέζης διατρέχει
μεγαλύτερο κίνδυνο για την ζωή του από
εκείνο του Βρετανού στρατιώτου στην
μάχη του Βατερλό” ,ονομάζει δε όλη την
κατάσταση που επικρατούσε στα χειρουργικά
τμήματα από απόψεως λοιμώξεων</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">
ως </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">hospitalism</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">(11)</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Το
μέγεθος του προβλήματος οδηγεί το
</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">University
College Hospital </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">του
Λονδίνου να περιορίσει τον αριθμό των
εκτελουμένων χειρουργικών επεμβάσεων
σε 200 περίπου ετησίως και αυτές κυρίως
αφορούσαν φροντίδα του τραύματος. ( 12)</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Πολύς
λοιπόν ο προβληματισμός και μεγάλη η
αγωνία των γιατρών και των αρχών για
επίλυση του προβλήματος. Δεν είχαν
αξιολογήσει στο δέοντα βαθμό τις θεωρίες
του </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">Fracastoro
</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">για
τις μολύνσεις και τις μολυσματικές
νόσους, τις οποίες απέδιδε στα πρώτα
σπέρματα (</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">13).
</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Δεν
μ</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">πόρεσε</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">
όμως να τα δει και να να τα απεικονίσει,
γιατί το μικροσκόπιο δεν είχε εφευρεθεί
ακόμη.</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Αρκετοί
επιστήμονες διαφόρων κατευθύνσεων
ακόμη και πριν αναπτυχθεί η μικροβιακή
θεωρία πρότειναν τροποποιήσεις στην
οργάνωση των νοσοκομείων με σκοπό να
τα βελτιώσουν από άποψη συνθηκών
υγιεινής. Εδώ πρέπει να αναφερθούν τα
ονόματα κάποιων πρωτοπόρων ,</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">John
Pringle, Jacques Tenon, Florence Nightingale.(14)</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">H
</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">μεγάλη
όμως αλλαγή ήλθε το δεύτερο ήμισυ του
19ου αιώνα μετά τις παρατηρήσεις του
Ούγγρου μαιευτήρα </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">Ignaz
Phillip Semmelweiss </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">πάνω
στην φυσική ιστορία της επιλοχείου
λοιμώξεως που οδήγησε στην πρώτη εφαρμογή
της εγχειρητικής αντισηψίας(14).</span></span></span></span></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="el-GR"><u><span style="font-weight: normal;">Περίοδος
μετά την εισαγωγή της χειρουργικής
ασηψίας</span></u></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Ο
</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">Ignaz
Phillip Semmelweiss </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">(</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">1818 –
1865</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">)</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">(</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">15)
</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">παρατήρησε
το 1846 -7 ότι η θνησιμότητα από επιλόχειο
λοίμωξη στο Α' Μαιευτικό τμήμα του
Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Βιέννης
ήταν τριπλάσια εκείνης του Β' Μαιευτικού
τμήματος (10% έναντι 3,75%.) Οι διαφορές
μεταξύ των δύο τμημάτων ήταν α) το
προσωπικό και β) η υπερσυμφόρηση του β
μαιευτικού τμήματος. Το προσωπικό του
Α’ μαιευτικού ήταν γιατροί και φοιτητές
ιατρικής που ερχόταν στο τμήμα μετά την
ενασχόληση τους με νεκροτομές και μετά
από ένα “κοινωνικό” πλύσιμο των χεριών
με σαπουνόνερο άρχιζαν την εξέταση
επιτόκων και λεχωίδων, αντίθετα στο β
τμήμα υπηρετούσαν γιατροί και
εκπαιδευόμενες μαίες που δεν είχαν
ουδεμία σχέση με το παθολογοανατομείο
(16) Ο </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">Semmelweiss
</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">συσχέτισε</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">
την υψηλή νοσηρότητα και θνητότητα από
επιλόχειο λοίμωξη με κάτι πού υπήρχε
στα χέρια των γιατρών και των φοιτητών,σε
αυτό συνέτεινε και ο Θάνατος του φίλου
του καθηγητού Ιατροδικαστικής Jakob
Kolletschka ο οποίος πέθανε τον Μάρτιο του
1847 μετά από ατυχηματικό τραυματισμό
του από φοιτητή με το νυστέρι του κατά
την διάρκεια νεκροτομής σε πτώμα θανούσης
από επιλόχεια λοίμωξη με κλινική εικόνα
παρόμοια με εκείνη της επιλόχειας
λοίμωξης και παθολογοανατομικά ταυτόσημα
με εκείνα του επιλοχείου πυρετού.(15,16)
</span></span></span></span>
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Επέβαλε
σχολαστικό πλύσιμο των χεριών και
ακολούθως εμβάπτιση των χεριών σε
διάλυμα χλωρίνης , στην τεχνική του
πρόσθεσε και απολύμανση οθονίων και
γενικά σε οτιδήποτε ερχόταν σε επαφή
με τον γεννητικό σωλήνα των επιτόκων
και των λεχωίδων. Τα ποσοστά θανάτων
από επιλόχειο λοίμωξη στο Α’ μαιευτικό
τμήμα για το δίμηνο Απριλίου είχαν
μειωθεί δραματικά (κατά 90%) και το
Δεκέμβριο ήταν 1%. Ο Ferdinand von Hebra (1816-1880),
διευθυντής της εφημερίδας της Ιατρικής
Εταιρείας της Βιέννης στο τεύχος του
Δεκεμβρίου σχολιάζοντας τα αποτελέσματα
του Semmelweiss γράφει ότι πρέπει όποιος θα
έρθει σε επαφή με τα γεννητικά όργανα
επιτόκου να λαμβάνει μέριμνα για
αντισηψία των χεριών του με υδατικό
διάλυμα χλωρίνης (17 ,18). </span></span></span></span>
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Η
έννοια της </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><i><u><span style="font-weight: normal;">χειρουργικής
ασηψίας </span></u></i></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">δημιουργήθηκε
ήδη, αλλά για την καθιέρωση έπρεπε να
σπάσουν καθιερωμένες τεχνικές και
επιστημονικές προκαταλήψεις. Υπήρξαν
αρκετές αντιρρήσεις όχι εντελώς
αδικαιολόγητες, διότι δεν υπήρχε επαρκής
πειραματική επιβεβαίωση και ότι τα
επιδημιολογικά δεδομένα δεν ήταν ικανά
για την στήριξη τόσο μεγάλων αλλαγών
κατά την γνώμη των αντιδρώντων πάντοτε
(15)</span></span></span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="text-decoration: none;"> <span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Παρόμοια
αντίδραση υπήρξε και στα ευρήματα του
</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Oliver
Wendell Holmes </span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">στην
άλλη πλευρά του Ατλαντικού το 1843. Ο
</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Holmes
</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">σε
αντίθεση με τον Semmelweiss δεν επέμενε αλλα
αρκέστηκε στην δουλειά του, την ποίηση
και την θέση του ως ακυρωτικός δικαστής(2).</span></span></span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="text-decoration: none;"> <span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Η
ζωή του Semmelweiss κάθε άλλο παρά ανέφελη
ήταν, απολύθηκε από την θέση του το 1848
μάλλον για πολιτικούς λόγους, γνώρισε
λυσσαλέο πόλεμο από τους επιστημονικούς
του αντιπάλους, εμφάνισε σταδιακά αλλαγή
της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς
μετά την έκδοση του βιβλίου του για την
επιλόχεια λοίμωξη ,το 1861, και την όχι
καλή υποδοχή του από τη επιστημονική
κοινότητα. Τελικά το 1865 λόγω άνοιας
νοσηλεύτηκε σε άσυλο στην Βιέννη, όπου
μετά από ξυλοδαρμό του από τους φύλακες
και τραυματισμό ανέπτυξε λοίμωξη μαλακών
μορίων και πυαιμία. Πέθανε δε 14 ημέρες
μετά την εισαγωγή του(15)</span></span></span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Η
αναγνώριση της σημασίας των απόψεων
του </span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Semmelweiss
</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">ήρθε
μετά τον θάνατο του, περίμενε τα
αποτελέσματα των ερευνών του </span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Louis
Pasteur </span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">που
για πρώτη φορά πέραν πάσης αμφιβολίας
απέδειξε οι τα μεταδοτικά νοσήματα
οφείλονται στην δράση συγκεκριμένων
μικροβίων και της εφαρμογής της
αντισηπτικής ασηψίας του </span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Lister
(12)</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">.
Θα ήταν ίσως παράληψη αν δεν αναφερόταν
ο μαιευτήρας της Α’ μαιευτικής κλινικής
του νοσοκομείου της Βιέννης Carl Mayrhofer,
και συνεργάτης του κύριου αντιπάλου
του Semmelweiss</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">και
διαδόχου στη θέση του,Carl Braun, και μετά
την αποχώρηση του </span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Klein
,</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">
καθηγητή μαιευτικής και διευθυντή της
Α μαιευτικής κλινικής. Οι εργασίες του
Carl Mayrhofer αρκετά χρόνια μετά τον θάνατο
του </span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Semmelweiss
</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">κατέληξαν
σε συμπεράσματα που τον δικαίωναν,
χωρίς όμως ποτέ να τον κατονομάζουν,
ίσως ήταν ο φόβος του καθηγητού και
προϊσταμένου!! (15) Παγκοίνως ο Semmelweiss
θεωρείται ως ιδρυτής του Ελέγχου των
λοιμώξεων -</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Infection
control-</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">
ίσως είναι η μεγαλύτερη τιμή για το ότι
προσέφερε στην ανθρωπότητα (19) </span></span></span></span></span></span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 150%;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Δύο
χρόνια μετά τον θάνατο του Semmelweiss το
1867 ο </span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Lister
</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">με
δύο ανακοινώσεις του στα πλέον έγκυρα
περιοδικά στο </span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">British
Medical Journal </span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">και
το </span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Lancet
</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">προτείνει
ένα σύστημα αντισηπτικής χειρουργικής
ασηψίας ((12, 20).Η πρόταση του στηρίζεται
στις παρατηρήσεις του Παστέρ πάνω στο
ρόλο των μικροβίων στη ζύμωση και την
σήψη αλλά και τις δικές πάνω στην δράση
του βρασμού στην σήψη των ούρων(21) Η όλη
φιλοσοφία της χειρουργικής αντισηψίας
είναι ο αποκλεισμός της εισόδου των
μικροβίων στο σημείο της χειρουργικής
τομής. Από τις μελέτες του Παστέρ τρεις
ήταν οι τρόποι που μπορεί να διατηρήσει
κανείς ένα περιβάλλον ελεύθερο μικροβίων
1) η διήθηση 2)η θερμότητα (βρασμός) 3)
χημικά προϊόντα (αντισηπτικά). Από τα
τρία το μόνο που μπορούσε να εφαρμοστεί
με ιστούς ήταν τα αντισηπτικά .Τον
προβλημάτισε η επιλογή και κατέληξε
στο φαινολικό παράγωγο το καρβοξικό
οξύ. Το καρβοξικό οξύ χρησιμοποιείτο
για την απολύμανση των λυμάτων για
οικονομικούς και περιβαλλοντικούς
λόγους. Στην αρχή δεν είχε την
αποτελεσματικότητα που επιθυμούσε λόγω
χαμηλής πυκνότητος . Αλλάζοντας την
πυκνότητα σε 5-10% επέτυχε τους σκοπούς
του. Το χρησιμοποιούσε για την
προεγχειρητική απολύμανση του
δέρματος,αποστείρωση ραμμάτων,εργαλείων,
επιδεσμικού υλικού,απολύμανση χεριών
της χειρουργικής ομάδας και άφηνε
κομπρέσες στο σημείο της τομής ή του
τραύματος (12,22) Την δεκαετία του 80
προσέθεσε αντλία που διοχέτευε ατμούς
καρβοξικού οξέος για την αποφυγή
αερογενών λοιμώξεων . Σίγουρο είναι
ότι κανείς δεν φορούσε ειδική στολή,μάσκες
και γάντια. </span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Δεν
υπάρχουν πληροφορίες για υγιεινή των
χώρων του χειρουργείου. Μέχρι την
αποχώρηση του από την χειρουργική δράση
το 1896, ο ίδιος ουδέποτε φόρεσε στολή
χειρουργείου.</span></span></span></span></span></span></div>
<div class="western" style="line-height: 150%;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Οι
ιδέες του δύσκολα έγιναν αποδεχτές στην
χώρα του σε αντίθεση με την άλλη Ευρώπη
και ιδιαίτερα στην Γερμανία και Αυστρία
και σε μικρότερο βαθμό την Γαλλία. Ένας
από εκείνους που είχαν τις πιο έντονες
αντιδράσεις ήταν ο εισηγητής της
αναισθησίας </span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">James
</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Simpson
(23). Στην Βρετανία εκείνο που τον στήριξε
ήταν η μεγάλη αφοσίωση των συνεργατών
και μαθητών του, ιδιαίτερα κατά τον
πρώτο καιρό της θητείας του στο Λονδίνο
που η πολεμική στην αντισηψία ήταν
έντονη. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να
γίνει στα ονόματα του Marcus Beck(24) και του
Watson Cheyne((12) που του ήταν άκρως αφοσιωμένοι.
Ιδιαίτερα σκληρή κριτική του ασκήθηκε
στο ψεκασμό με καρβοξυλικό οξύ της
χειρουργικής αιθούσης το 1881 στο Διεθνές
Ιατρικό συνέδριο του Λονδίνου. Το 1889
στο Διεθνές Συνέδριο του Βερολίνου για
την εισαγωγή της μεθόδου.(25)</span></span></span></span></span></span></div>
<div class="western" style="line-height: 150%;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Η
αναγνώριση τόσο στο εξωτερικό όσο και
στο εσωτερικό ήταν σημαντική ,η δε
βασίλισσα Βικτωρία του έδωσε τον τίτλο
του βαρονέτου.(26)</span></span></span></span></span></span></div>
<div class="western" style="line-height: 150%;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Η
αναγνώριση της συνεισφοράς του ήταν
πάνδημος. Το 1909, στη μακρινή Καλιφόρνια
ο πρόεδρος της Ιατρικής Εταιρείας W. W.
BECKETT, μιλώντας για χειρουργική ασηψία
χωρίζει την άσκηση της χειρουργικής σε
περίοδο προ του </span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Lister
</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">και
μετά τον Lister (27) . Και όχι άδικα αρκετοί
τον αποκαλούν πατέρα της σύγχρονης
χειρουργικής.(28).</span></span></span></span></span></span></div>
<div class="western" style="line-height: 150%;">
<a href="https://www.blogger.com/null" name="firstHeading1"></a>
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Η
χειρουργική αντισηψία παρά τα θεαματικά
της αποτελέσματα δεν επρόκειτο να
μακροημερεύσει λόγω της υψηλής τοξικότητας
των φαινολικών παραγώγων στους ιστούς.
Αντικαταστάθηκε από την χειρουργική
ασηψία κατά την διάρκεια της δεκαετίας
του 80 (2,29).Πρωτεργάτες οι Γερμανοί Ernst
von Bergmann,Curt Schimmelbusch((30,31) και ο Γάλλος Octave
Terrillon, οι δύο πρώτοι εισήγαγαν την δια
του ατμού αποστείρωση εργαλείων και
επιδεσμικού υλικού, καθώς και την ειδική
φορεσιά χειρουργείου. Ο τρίτος με βιβλίο
του και τις τροποποιήσεις που πρότεινε
στο βιβλίο του </span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">“</span></span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><i><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Leçons
de clinique chirurgicale à la Salpêtrière</span></span></i></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">”
συνέτεινε στην προώθηση των ιδεών της
χειρουργικής ασηψίας στον Γαλλόφωνο
κόσμο. Αποτέλεσμα αυτής της εργώδους
προσπάθειας ήταν η μείωση των χειρουργικών
λοιμώξεων σε ποσοστά κάτω της μονάδος
σε καθαρές επεμβάσεις, η αλματώδης
αύξηση του αριθμού των χειρουργικών
έως 400% για την Ανατολική ακτή των ΗΠΑ
για την δεκαετία των 90, έναντι της
προηγουμένης 10ετίας (14),καθώς και η
προσπέλαση περιοχών που μέχρι τότε
θεωρούνταν ταμπού, κοιλιά , εγκέφαλος
, σπόνδυλοι , θώρακας κλπ (2) Η εισαγωγή
της ασηψίας οδήγησε στην αλλαγή της
αρχιτεκτονικής σουίτας ήδη από τις
αρχές του 20ου αιώνα(32). Οι βελτιώσεις
των τεχνικών χειρουργικής ασηψίας είναι
συνεχείς χωρίς όμως να λαμβάνουν τον
χαρακτήρα επαναστάσεως. (γάντια, μάσκες
κλπ) (1) Δεν νομίζω λοιπόν ότι η πρόοδος
είναι πρόδηλος</span></span></span></span></span></span></div>
<div class="western">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Εκείνο
που δεν κατόρθωσα να διαπιστώσω τί έγινε
στο θέμα της χειρουργικής ασηψίας από
τις αρχές του 19ου αιώνα έως το εικοστό
στην χώρα μας. Ο Λασκαράτος αναφέρει
ένα βιβλίο του Ανδρέα Αναγνωστάκη (3)
που αναφέρεται στην ασηψία “παρά τοις
Αρχαίοις Έλλησι” Από ότι με πληροφόρησαν
χειρουργοί παλαιοτέρων γενεών η εισαγωγή
της ασηψίας-αντισηψίας μάλλον πρέπει
να χρεωθεί στο Πανεπιστήμιο το πότε και
από ποιους είναι άγνωστο Τυχαία άκουσα
τα ονόματα δύο χειρουργών των καθηγητών
Γεράσιμου Φωκά, Μαρίνου Γερουλάνου το
θεωρώ πιθανό λόγω της εργασίας τους σε
θέσεις υψηλής ευθύνης σε χώρες που είχαν
ήδη υιοθετήσει την χειρουργική ασηψία
(Γαλλία και Γερμανία αντίστοιχα </span></span></span></span></span></span>
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Η
χειρουργική μάλλον δεν είναι ικανοποιημένη
από τα επιτεύγματα της στον τομέα της
προλήψεως των λοιμώξεων και προσπαθεί
συνεχώς για το καλύτερο προτείνοντας
την προφυλακτική προεγχειρητική
αντιμικροβιακή αγωγή και τροποποιήσεις
κατεστημένων τεχνικών ασηψίας (33)</span></span></span></span></span><span lang="el-GR">-</span></span></div>
<br />
<div align="left" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="el-GR"><u>Βιβλιογραφία</u></span></span></span></div>
<ol>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Castiglioni
A. </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;">Ιστορία
της Ιατρικής . Μινώταυρος, Αθήνα, 1961
τόμος 2ος σελ:860-68 </span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Ackerknect
H</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;">
</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">E.
A Short History of Medicine, The Hopkins University Press, Baltimore
and London 1992, p 132-144 and 186-193</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;">Ι
Λασκαράτος. Σταθμοί της Ιστορίας των
Χειρουργικών Λοιμώξεων στο Χειρουργικές
Λοιμώξεις εκδ Δ Βώρος. Παρισιάνος
Αθήνα 2002,σελ5-26</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span style="text-decoration: none;">Ν
Γαλανάκης Αντισηπτικά φάρμακα στο
Λοιμώξεις και Αντιμικροβιακή
Χημειοθεραπεία εκδ Ελένη Γιαμαρέλλου
και συν Π Χ Πασχαλίδης Αθήνα 2009
σελ273-79</span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="fr-FR"><span style="text-decoration: none;">Malgainge
J F.Etudes stastiques sur les results des grandes operations dans
hopitaux de Paris. Arch gen med, Paris 1842, 3s,13:398; 14:</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">50</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Peacock
TB. Statistical Tables of the Royal Infirmary of Edinburgh; being an
appendix to the report of the Managers for the Year 1843. p19
Edinburgh; Neill 1843</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Paget
J. The Address in surgery. Br Med J, 1862, 2;157</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Von
Bruun e Fahrni R. Il trattamento delle ferite e la tecnica
chirurgica attorno alla meta` dell’ottocento. Rivista Ciba
1950;24:770 </span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Von
Bruun e Fahrni R. Joseph Lister e il trattamento antisettico delle
ferite. Rivista Ciba 1950;24:779 </span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Sabbatani
S Catena F, Neri,F et al The Bolognese surgeon Giuseppe Ruggi: how
and why the aseptic surgery was introduced in Bologna in the middle
half of the XIX century. Journ Surg Res 201 4; 192: 555 -563 </span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Simpson
J. Our existing system of hospitalism, its effect on the results of
surgical operations. Edin Med J 1869;14:816—830. 1870; 1084—1115;
15: 523—532 </span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Newsom
S.W.B. Pioneers in infection control—Joseph Lister. Journal Hosp
Infect 2003; 55: 246–253 </span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Fragastoro
G.De contgione et contagiosis morbis et curatione. Venice; 1546</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Wangensteen
OW. Has medical history importance for surgeons?. Surg Gyn Obstet.
1975; 140:434-442</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="text-decoration: none;"> <span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US">Carter
K.C. </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Ignaz
Semmelweiss, Carl Mayrhofer, and the rise of germ theory.</span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">
Medical History, 1985; 29: 33-53.</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<a href="https://www.blogger.com/null" name="firstHeading"></a>
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Ignaz
Semmelweis. </span></span></span></span></span><span style="color: navy;"><span lang="zxx"><u><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ignaz_Semmelweis"><span style="font-family: "arial" , serif;">https://en.wikipedia.org/wiki/Ignaz_Semmelweis</span></a></u></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">επίσκεψη
στις 11-5-2018</span></span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Helmut
Wyklicky, and Manfred Skopec.Ignaz </span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Philipp</span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">
Semmelweis,The </span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Prophet</span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">
of Bacteriology,Infect Control 1983; 4:367-370</span></span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Hebra,
Ferdinand, "Höchst wichtige Erfahrungen über die Aetiologie
der an Gebäranstalten epidemischen Puerperalfieber",
Zeitschrift der k.k. Gesellschaft der Ärzte zu Wien, 1847; 4 :
242–244</span></span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">M
</span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Best</span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">,
D Neuhauser. Ignaz </span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Semmelweis</span></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">
and the birth of infection control Qual Saf Health Care
2004;13:233–234</span></span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Godlee
RJ. Lord Lister. London: Macmillan; 1917 </span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Benn
Jessney. Joseph Lister (1827–1912): a pioneer of antiseptic
surgery remembered a century after his death. Journal of Medical
Biography 2012; 20: 107–110</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Baron
Joseph Lister FRCS </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;"><b>The
Classic</b></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;"><b>:</b></span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">
On the Antiseptic Principle in the Practice of Surgery Clin Orthop
Relat Res 2010; 468:2012–2016 </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;">Το
άρθρο του Lister στο Br Med J. 1867;ii:246.</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;">Simpson
J. Carbolic acid and its compounds in surgery. Lancet
1867;ii:546—549</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="text-decoration: none;"> <span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR">Αlex
Sakula </span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;">Marcus
Beck Library: who was Marcus </span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;">Beck</span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;">?Journal
of the Royal Society of Medicine Volume 1985 ;78 :1047-9</span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;">Lister
J. An address on the present position of antiseptic surgery. BMJ
1890;ii:377—379. [CP ii: 332—339.].</span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;">Joseph
ListerJ https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Lister#cite_note-18 Ml
Επίσκεψη στις 14-5-1918</span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;">W.
W. BECKETT, ANTISEPSIS AND ASEPSIS IN SURGERY, CALIFORNIA STATE
JOURNAL OF MEDICINE, I909;Vol. VII:196 -199</span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Pitt
D, Aubin . «Joseph Lister: father of modern surgery». Can Journ
Surg 2012; 55 : E8–E9</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Schlich,
T. . "Asepsis and Bacteriology: A Realignment of Surgery and
Laboratory Science". Medical History. 2012;56 : 308–33</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Curt
Schimmelbusch. </span></span></span></span><span style="color: navy;"><span lang="zxx"><u><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Curt_Schimmelbusch">https://en.wikipedia.org/wiki/Curt_Schimmelbusch</a></u></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">
</span></span></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;">επίσκεψη
στις 15-5-2018.</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;">Ernst
von Bergmann. </span></span></span></span><span style="color: navy;"><span lang="zxx"><u><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ernst_von_Bergmann">https://en.wikipedia.org/wiki/Ernst_von_Bergmann</a></u></span></span><span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;">
επίσκεψη στις 15-5-2018.</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="text-decoration: none;">Clemons
BJ. The first modern operating room in America. AORN J.2000; 71:
164-8, 170</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "arial" , serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="text-decoration: none;">Maki
DG. Lister Revisited: Surgical Antisepsis and Asepsis N Eng Journ
Med 1976; 294: 1286-7</span></span></span></span></div>
</li>
</ol>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-weight: normal; line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-weight: normal; line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-weight: normal; line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-weight: normal; line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-weight: normal; line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-weight: normal; line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-weight: normal; line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
</div>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-weight: normal; line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
</div>
Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-14807800721123771442018-02-03T12:51:00.001+02:002018-02-03T12:51:17.005+02:00
<div align="center" class="western" style="line-height: 150%; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><b>Η άσκηση της
Ιατρικής τον Μεσαίωνα</b></span></div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><b>Ειισαγωγή
</b></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">:Η
ιατρική όπως όλες οι επιστήμες κατά την
αρχική φάση του μεσαίωνα ακολουθεί μια
γενική πτώση αποτέλεσμα της καταπτώσεως
της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας(1). Είναι
επηρεασμένη από την κλασσική παράδοση
του καταρρέοντος ρωμαϊκού κράτους ,τις
συνήθειες και δοξασίες των εισβολέων
βαρβάρων και την χριστιανική Θρησκεία
. Θα μπορούσε για λόγους καλύτερης
καλύψεως του θέματος να διακριθεί στην
Ιατρική των Χριστιανικών Κοινωνιών της
Δυτικής Ευρώπης , την Βυζαντινή Ιατρική
και την Αραβική Ιατρική. Βέβαιο είναι
ότι ο ορθολογιστικός χαρακτήρας των
κλασσικών χρόνων υποχωρεί και η Ιατρική
ποδηγετείται από την θρησκευτική πίστη,
γεγονός που την κάνει περισσότερο
ανθρωπιστική αλλά λιγότερο ελεύθερη,
της περιορίζει τις δυνατότητες
επιστημονικής διερευνησεως των πραγμάτων
και την οδηγεί στον σχολαστικισμό(2,</span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">3</span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">)Στην</span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">αρχική
περίοδο η ιατρική του Μεσαίωνος </span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">(dark
ages)</span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">
ασκείται και διδάσκεται στα μοναστήρια
Μετά τον 11ο αιώνα μετά την πρώτη ανάπτυξη
των ιατρικών σχολών γίνεται πλέον λαϊκή
και επηρεάζεται από την αραβική Ιατρική
σε μεγάλο βαθμό. Ο ύστερος μεσαίωνας
χαρακτηρίζεται από προοδευτική απεξάρτηση
από τον εκκλησιαστικό κλοιό και θα έλεγε
κανείς ότι είναι προάγγελος της
επερχόμενης αναγέννησης(4,5). Στην ίδια
εποχή προοδευτικά η ιατρική παύει να
ελέγχεται από την εκκλησία και ξαναμπαίνει
στον έλεγχο του κράτους ,το οποίο θεσπίζει
κανόνες για τον τρόπο εκπαίδευσης,
ασκήσεως και αδειοδοτήσεως των ιατρών
. Παρόλα αυτά υπάρχουν αρκετά παράδοξα
τα οποία χρήζουν διερευνήσεως,όπως η
σύγχυση που υπάρχει μεταξύ ιατρικής
και αστρολογίας (6) Δεν θα εξετασθεί
καθόλου η αραβική ιατρική διότι αποτελεί
θέμα ιδιαιτέρας εισηγήσεως. Αντίθετα
θα εξετασθεί ενδελεχώς η βυζαντινή
ιατρική και θα γίνει προσπάθεια συγκρίσεως
με τα στην Χριστιανική δύση κρατούντα
(6,7).</span></span></span>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><b>Κύριο μέρος</b></span></div>
<div align="center" class="western" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><b>Μεσαιωνική
Ιατρική . </b></span>
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Ο
μεσαίων είναι μια περίοδος της Ευρωπαϊκής
Ιστορίας η οποία ακολουθεί την πτώση
της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας,
διαρκεί 10 περίπου αιώνες και χαρακτηρίζεται
από τις εισβολές βαρβαρικών φύλων. Οι
εισβολές αυτές οδήγησαν στην οικονομική
και κοινωνική κατάρρευση των κατακτημένων
περιοχών, μείωση του πληθυσμού λόγω
των σφαγών και των επακολουθούντων
λιμών .υπήρξε δε ως αναφέρεται από το
σύνολον των ιστορικών που ασχολούνται
με την εποχή πλήρης διάλυση της διοικητικής
δομής του κράτους και των υφισταμένων
υποδομών. (8) Ο μεσαίωνας δεν άρχισε
ταυτόχρονα σε όλη την Ευρώπη πχ ο
βυζαντινός μεσαίωνας αρχίζει μετά τον
θάνατο του Ιουστινιανού Ο μεσαίωνας
για λόγους μεθοδολογικούς αλλά και
πρακτικούς διακρίνεται σε τρεις
υποπεριόδους, </span></span></span></span>τον Πρώιμο,
τον Ώριμο ή Μέσο, και τον Ύστερο
Μεσαίωνα(9). <span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
Αποτέλεσμα των προαναφερθεισών βλαπτικών
καταστάσεων είναι η πολιτισμική
οπισθοδρόμηση πού αφορά τις τέχνες ,
την φιλοσοφία και και επιστήμες.(10).
Τούτο δεν άφησε ανεπηρέαστο την ιατρική
τόσο ως πράξη, όσον και ως επιστήμη (2) .
Από τον 9ο αιώνα και μετά η Ευρώπη
ανακάμπτει και ο ο ώριμος και ύστερος
μεσαίωνας εμφανίζουν πρόοδο σχεδόν σε
όλους τους τομείς </span></span></span></span>
</div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Επειδή η διαμόρφωση
και η άσκηση της ιατρικής σε διάφορες
περιοχές του τότε γνωστού κόσμου είχε
άλλη έκφανση και υφίστατο άλλες επιρροές
για λόγους καλυτέρας συνεννοήσεως θα
την διακρίνομε σε</span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">α)Ιατρική
των χριστιανικών λαών της Δυτικής
Ευρώπης </span></span></span></span>
</div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">β) Βυζαντινή Ιατρική
και </span>
</div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">γ)Αραβική Ιατρική.
Με την Αραβική Ιατρική δεν θα ασχοληθούμε
εδώ ,διότι αποτελεί θέμα άλλης εισηγήσεως</span></div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><b>Ιατρική των Λαών
της Δυτικής Ευρώπης</b></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><i><b>Γενικότητες </b></i></span>
</div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Κατά τους πρώτους
αιώνες του μεσαίωνα (μετά την πτώση της
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ) η ιατρική ήταν
μείγμα τριών επιρροών α) των Ελληνορωμαϊκών
ιατρικών κειμένων που είχαν διασωθεί
στα μοναστήρια ή σε ιδιωτικές βιβλιοθήκες
β) των παγανιστικών συνηθειών και
δοξασιών των κατακτητών γ) των χριστιανικών
αντιλήψεων για την ανθρώπινη ζωή και
την υγεία. Από όλα σημαντικότερο ήταν
κατά την γνώμη του γράφοντος ήταν το
τρίτο. </span>
</div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Ο Θεός ως δημιουργός
δίδει την ζωή στον άνθρωπο αλλά είναι
και εκείνος που δίδει και την νόσο ως
τιμωρία για την αμαρτία του. Κατά την
χριστιανική άποψη η νόσος μπορεί ακόμη
να είναι έργο του σατανά με κατάληψη
του νοσούντος ,τούτο ήταν η κύρια εξήγηση
της ψυχικής νόσου, Νόσος θα μπορούσε
ακόμη να ήταν αποτέλεσμα μαγικών
επιδράσεων. Κατά τους πρώτους χριστιανικούς
αιώνες αμφισβητήθηκε εντόνως η αξία
της ιατρικής ως επιστήμης ακόμη και από
διακεκριμένους θεολόγους ως Γρηγόριος
ο Ναζιανζηνός Ακόμη και τον έκτο μ Χ
αιώνα διαπρεπείς θεολόγοι ως ο Παπάς
Γρηγόριος ο 1ος και ο Άγιος Γρηγόριος
της Τουρ δίδουν πολύ μεγαλύτερη σημασία
στην σωτηρία της ψυχής και όχι στην
κατάσταση του σώματος.(1). Έτσι η θεραπευτική
αντιμετώπιση της νόσου στηριζόταν στην
μετάνοια , την νηστεία , την προσευχή,
την παρακολούθηση λειτουργιών, τα ιερά
προσκυνήματα , τους εξορκισμούς. Μια
περαιτέρω εξειδίκευση των πραγμάτων
ήταν η δημιουργία στην λαϊκή συνείδηση
αγίων προστατών -θεραπευτών ορισμένων
οργάνων του ανθρωπίνου σώματος ή νόσων
πχ Η Αγία Παρασκευή των οφθαλμών κοκ
Κατά την άποψη των ιερωμένων των πρώτων
χριστιανικών αιώνων οι χριστιανοί δεν
έχουν ανάγκη ιατρικής βοηθείας διότι
έχουν την βοήθεια του Χριστού και
προσπαθούσαν να θεραπεύσουν ασθενείς
με επίθεση των χειρών τους επί των
κεφαλών των ασθενών μια ταχτική που
αργότερα εφαρμόστηκε και από τους
βασιλείς, όπως ο Καρλομάγνος και άλλοι
βασιλείς ή καρδινάλιοι κατά την υπό
εξέταση περίοδο. </span>
</div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<a href="https://www.blogger.com/null" name="result_box"></a>
<span style="font-size: small;">Η πίστη της ύστερης
αρχαιότητας ότι το φεγγάρι και οι
πλανήτες διαδραματίζουν σημαντικό
ρόλο στην καλή υγεία συνεχίζεται τον
Μεσαίωνα. Πιστεύουν ότι το ανθρώπινο
σώμα και οι πλανήτες αποτελούνται από
τα ίδια τέσσερα στοιχεία (γη, φωτιά, αέρα
και νερό). Για να λειτουργήσει σωστά το
σώμα, και τα τέσσερα στοιχεία έπρεπε να
είναι αρμονικά χωρίς ανισορροπίες.
Πιστεύεται ότι το φεγγάρι είχε τη
μεγαλύτερη επιρροή στα υγρά στη γη και
ότι το φεγγάρι είχε την ικανότητα να
επηρεάζει θετικά ή αρνητικά τα τέσσερα
στοιχεία (Χυμούς) του σώματος. Το ποια
θέση έχει το φεγγάρι και οι πλανήτες,
θεωρήθηκε σημαντική κατά τη διάγνωση
και τη λήψη απόφασης για την πορεία της
θεραπείας. Οι γιατροί χρειάζονται να
γνωρίζουν πότε πρέπει να θεραπεύουν
έναν ασθενή και πότε όχι, και αυτό
καθορίζεται από την θέση των πλανητών.
Ο λεγόμενος Ζωδιακός Χάρτης καθορίζει
πότε πρέπει να γίνει αφαίμαξη καθώς
και η σχέση της σελήνης και των πλανητών
με αυτόν. Τα ιατρικά διαγράμματα
ενημέρωναν τους γιατρούς τι να μην
κάνουν για τους ανθρώπους που γεννήθηκαν
κάτω από ένα συγκεκριμένο σημάδι της
αστρολογίας(Ζώδιο) . (11, 17)(Πίνακας )1.</span></div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Η συσχέτιση της
Ιατρικής με την αστρολογία φαίνεται να
αυξάνει προϊούσης της επιστημονικής
γνώσεως. Τόση μεγάλη ήταν η πίστη στην
ορθότητα των αστρολογικών παρατηρήσεων
ώστε να γίνει δίκη εναντίον τριών
χειρουργών στο Λονδίνο το 1424, διότι δεν
έδρασαν ιατρικά την κατάλληλη αστρολογικά
ημέρα Βέβαια το δικαστήριο δεν επείσθη
για την ευθύνη τους και τους απήλλαξε
κάθε υποχρεώσεως έναντι του ενάγοντος
πλην όμως η δίκη αυτή καταβαράθρωσε το
επαγγελματικό τους κύρος(12).</span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">To
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">πλέον
βασικό όμως είναι ότι η επικράτησις του
χριστιανισμού αυξάνει τα φιλάλληλα
αισθήματα και καλλιεργεί την διάθεση
προσφοράς στον έχοντα ανάγκη συνάνθρωπο.
Έτσι δημιουργούνται πολλά ιδρύματα
φιλανθρωπίας τόσο στην ανατολική όσο
και στην δυτική αυτοκρατορία. Κάποια
από αυτά έχουν ως στόχο την ανακούφιση
νοσούντων συνανθρώπων. Θα έλεγε κανείς
ότι ο Χριστιανισμός δημιούργησε ένα
νέο τύπο γιατρού , ο οποίος προσπαθεί
να συνδυάσει την επικρατούσα επιστημονική
άποψη με την πίστη στο Θεό και τις νέες
αξίες και ιδανικά. Σε αυτό βοήθησαν οι
απόψεις των μεγάλων θεολόγων του 3ου
και 4ου αιώνος, Ωριγένους, Ιερού
Αυγουστίνου και Κλήμεντος του Αλεξανδρέως
οι οποίοι μελέτησαν τη φυσική φιλοσοφία
και κράτησαν σημαντικές πτυχές της
κοσμικής ελληνικής φιλοσοφίας που
ευθυγραμμίζονταν με τη χριστιανική
σκέψη. Πίστευαν δε και δίδασκαν ότι η
πίστη που υποστηρίζεται από την υγιή
φιλοσοφία είναι πολύ ανώτερη από την
απλή πίστη (13).</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Γερμανικές
και άλλες βαρβαρικές ιατρικές δοξασίες,
που θεωρούσαν την νόσο αποτέλεσμα
μαγείας ή επήρειας κακών πνευμάτων και
απαιτούσαν για την θεραπεία της αιματηρές
θυσίες και επωδούς με επίκληση φυσικών
δυνάμεων γρήγορα έχασαν την δημοφιλία
τους., ιδιαίτερα από την στιγμή που οι
αρχηγοί των εισβολέων υιοθέτησαν τον
τρόπο σκέψης και τις συνήθειες των
κατακτημένων(2). Ο Θεοδώριχος, κατακτητής
της Ιταλίας, μάλιστα τιμά τους γιατρούς
και επικυρώνει τις ρωμαϊκές διαδικασίες
των χορηγήσεως αδείας ιατρικού
επαγγέλματος όπως και ο Καρλομάγνος
αργότερα. Οι επωδοί ποτέ δεν έπαψαν να
χρησιμοποιούνται στην Ιατρική απλώς
οι χριστιανοί απευθύνονταν σε αγίους
και όχι σε φυσικά φαινόμενα </span></span></span></span>
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><i><b>Μοναστηριακή
Ιατρική </b></i></span>
</div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Το καλύτερο λίκνο
για την άσκηση της χριστιανικής Ιατρικής
απέβησαν τα μοναστήρια. Οι μοναχοί είχαν
την δυνατότητα να έρχονται σε επαφή με
την την ελληνορωμαϊκή ιατρική γραμματεία
και έτσι να είναι ενήμεροι της πείρας
και των θεωριών των παλαιοτέρων μέσω
των βιβλιοθηκών των μοναστηριών (με το
σχετικό εμπόδιο της ελληνικής γλώσσας
την οποία οι περισσότεροι αγνοούσαν ή
δεν γνώριζαν επαρκώς ) και είχαν την
αφοσίωση που χρειάζεται να υπηρετείς
τον πάσχοντα, καθήκον που πήγαζε από
την θρησκευτική τους πίστη.</span></div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<a href="https://www.blogger.com/null" name="result_box1"></a>
<span style="font-size: small;">Τα μοναστήρια
αναπτύχθηκαν όχι μόνο ως κέντρα
πνευματικής άσκησης αλλά και ως κέντρα
διανοητικής μάθησης και ιατρικής
πρακτικής. Οι τοποθεσίες των μοναστηριών
ήταν απομονωμένες και είχαν σχεδιαστεί
για να είναι αυτάρκεις, πράγμα που
απαιτούσε από τους μοναχούς να παράγουν
τα δικά τους τρόφιμα και να φροντίζουν
τους άρρωστους. Τους. χρόνους πριν από
την ανάπτυξη των νοσοκομείων, άνθρωποι
από τις γύρω πόλεις προσήρχοντο στα
μοναστήρια για βοήθεια στην αρρώστια
τους.</span></div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Ένας συνδυασμός
πνευματικών και φυσικών μέσων εφαρμοζετο
για τη θεραπεία των ασθενών. Τα φυτικά
φάρμακα, γνωστά ως βότανα μαζί με προσευχή
και άλλα θρησκευτικά τελετουργικά
χρησιμοποιήθηκαν στη θεραπεία από τους
μοναχούς και τις μοναχές των μοναστηριών.
Τα βότανα θεωρήθηκαν από τους μοναχούς
και τις μοναχές ,ως μια από τις δημιουργίες
του Θεού (φυσική βοήθεια) που συνέβαλε
στην θεραπεία του άρρωστου ατόμου μαζί
με την πνευματική βοήθεια. Τα παλαιότερα
βοτανολογικά λατινικά κείμενα
μεταφράστηκαν και επεκτάθηκαν στα
μοναστήρια. Οι μοναχοί και οι μοναχές
αναδιοργάνωσαν τα παλαιότερα κείμενα
ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν πιο
αποτελεσματικά, προσθέτοντας έναν
πίνακα περιεχομένων για παράδειγμα,
για να βοηθήσουν στην ταχύτερη εύρεση
πληροφοριών . Όχι μόνο αναδιοργάνωσαν
τα υπάρχοντα κείμενα, αλλά πρόσθεσαν ή
εξάλειψαν πληροφορίες. Τα νέα βότανα
που ανακαλύφθηκαν ως χρήσιμα ή συγκεκριμένα
βότανα που ήταν γνωστά σε μια συγκεκριμένη
γεωγραφική περιοχή προστέθηκαν. Βότανα
που αποδείχθηκαν αναποτελεσματικά
απαλείφθηκαν. Επίσης τροποποιήθηκαν
τα υπάρχοντα σχέδια ώστε ο αναγνώστης
να μπορεί να αναγνωρίσει αποτελεσματικά
το βότανο. Οι βοτανολογίες που
μεταφράστηκαν ή τροποποιήθηκαν στα
μοναστήρια ήταν μερικά από τα πρώτα
ιατρικά κείμενα που παρήχθησαν και
χρησιμοποιήθηκαν στην ιατρική πρακτική
κατά τον Μεσαίωνα ( 14) Τα περισσότερα
μοναστήρια ανέπτυξαν πλήρως ενημερωμένους
βοτανικούς κήπους από τους οποίους
έπαιρναν τα απαραίτητα για την θεραπεία
των ασθενών τους βότανα.</span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Πολλά
είναι τα μοναστήρια που ήταν ιατρικά
κέντρα, με εξέχον μεταξύ αυτών το </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Monte
Cassino</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
που εξελίχτηκε το κύριο κέντρο
μοναστηριακής Ιατρικής τόσο από
εκπαιδευτικής απόψεως όσο και από
απόψεως ιατρικής πράξης </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">.
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Ήταν
δημιούργημα του Αγίου Βενέδικτου του
ιδρυτού του τάγματος των Βενεδικτίνων
που κυρία τους απασχόληση είναι η
φροντίδα των ασθενών. Οι Βενεδικτίνοι
επέκτειναν την δράση τους και σε άλλες
χώρες δημιουργώντας παρόμοια κέντρα.
Ξέρουμε ότι η βιβλιοθήκη του είχε αρκετά
βιβλία των Ελληνορωμαϊκών χρόνιων όπως
συνόψεις έργων του Γαληνού ,του Ορειβάσιου
, και του Αλεξάνδρου του Τραλλινού,
δωρεά του Ρωμαίου συγκλητικού
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Cassiodorus(480-567)</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">(1)
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Μοναστικά
ιατρικά κέντρα υπήρξαν σε όλη σχεδόν
την Ευρώπη, Ιταλία , Ισπανία, Γαλλία
,Αγγλία Ιρλανδία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον
έχει το Ιρλανδικό ιατρικό κέντρο του
νησιού </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Esmerald
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Isle,
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">μοναχοί
του οποίου έχοντες πολύ καλή γνώση της
ελληνικής δημιούργησαν πολλές αποικίες
-σχολές στην άλλη Ευρώπη.(2) </span></span></span></span>
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Το
σίγουρο είναι ότι δεν πρέπει να
υπερεκτιμάται ο ρόλος της μοναστηριακής
ιατρικής διότι δεν προσέφερε καινούργιες
γνώσεις , στηρίχθηκε κυρίως σε
συντετμημένες περιλήψεις ιατρικών
κειμένων, αλλά ήταν άκρως πρακτική με
μοναδικό της μέλημα την θεραπεία του
πάσχοντος συνανθρώπου..Έκανε αρκετές
προόδους στο θέμα της βοτανολογίας όπως
είδαμε πιο πάνω,αλλά δεν ασχολήθηκε
σχεδόν καθόλου με την διερεύνηση τις
αιτίας των νοσημάτων εκτός ελαχίστων
εξαιρέσεων ( η Αγία </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Hildergard
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">του
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Bingen)(15)
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">με
την οποία θα ασχοληθούμε και πάλιν.
Έμεινε σταθερή την θεωρία του Ιπποκράτους
και του Γαληνού ότι η νόσος ήταν
αποτέλεσμα δυσκρασίας των χυμών (16)
Ποιοι ήταν οι χυμοί και για τις σχέσεις
τους με άλλες φυσικές καταστάσεις
φαίνεται στον πίνακα 2.Η θεωρία των χυμών
ήταν εργαλείο ιατρικής σκέψης μέχρι
και τον 18ο αιώνα.(2) </span></span></span></span>
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Δεν
πρέπει να ακόμη να παροράται το γεγονός
ότι η Ιατρική δεν ήταν το κύριο έργο των
μοναχών αλλά η ενασχόληση τους με το
πνευματικό τους έργο. Επιβεβαίωση
τούτου είναι η εξέταση του καταλόγου
του 9ου αιώνα της βιβλιοθήκης του
μοναστηριού στη </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Saint
Gall </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">της
Ελβετίας που μέσα στις χιλιάδες θεολογικά
βιβλία υπάρχουν μόνο έξι ιατρικά</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Παράλληλα με την
μοναστηριακή Ιατρική υπήρχε και λαϊκή
Ιατρική η οποία είχε πολλούς και
διαφορετικούς υπηρέτες, επιστήμονες
ιατρούς, μάγους ,αγύρτες, απατεώνες,
κουρείς κλπ .Οι επιστήμονες ιατροί
Εβραίοι ως επί το πλείστον απευθύνοντο
στους ευγενείς και τον ανώτατο κλήρο,
ενώ οι άλλες κατηγορίες στις λαϊκές
τάξεις.</span></div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Οι μοναχοί δεν
είχαν καμιά επαφή με την χειρουργική
διότι η εκκλησία απαγόρευε στους
κληρικούς το να χύσουν το αίμα ζώντων
οργανισμών και έτσι η χειρουργική
ασκείτο από χειρουργούς διαφόρων βαθμών
εκπαιδεύσεως,, εμπειρικούς,. κουρείς(18)
κλπ. </span>
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Η
μοναστηριακή ιατρική μετά το 10ο αρχίζει
σιγά σιγά να υποχωρεί προς όφελος της
λαϊκής Ιατρικής,διότι εξέτρεπε τους
μοναχούς από τα κύρια καθήκοντα τους
(προσευχή, λατρεία του Θεού), και της
αντιδράσεως των άλλων μοναστικών
ταγμάτων (δομινικανοί, φραγκισκανοί).
Το 1130 η σύνοδος του </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">C</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">lermont</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">απαγορεύει
την την άσκηση ιατρικής σε κληρικούς
παρά ταύτα ο κατώτερος κλήρος συνεχίζει
να την ασκεί διότι είναι προσοδοφόρος
και προσδίδει κύρος. Η υποχώρηση πρέπει
να αποδοθεί στην ανάπτυξη των πανεπιστημίων
και την εμφάνιση της Αραβικής Ιατρικής
(1,2 17)</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><i><b>Λαϊκή Ιατρική</b></i></span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Η
Λαϊκή Ιατρική όπως έχει αναφερθεί ήδη
δεν έπαυσε ποτέ να ασκείται στην
Χριστιανική Δύση αλλά μετά τον 10ο αιώνα
αρχίζει προοδευτικά η ανάπτυξη της
(4,18.) Τούτο πρέπει να αποδοθεί στην αλλαγή
στάσεως του κοινού σε θέματα εκπαιδεύσεως
ιδιαίτερα μετά την δημιουργία των
καθεδρικών σχολών με την απόφαση του
Καρλομάγνου και των Ιταλικών πόλεων
Κρατών, αλλά και στην επελθούσα οικονομική
επανάσταση του 10-13ου αιώνος, η οποία
έδωσε την ευκαιρία στους λαούς της
δυτικής Ευρώπης σε σχετικά εύκολη
πρόσβαση στην εκπαίδευση</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><i><b>.
</b></i></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Θα
έλεγε κανείς ότι ο έρωτας στην κλασσική
παιδεία αναθερμάνθηκε Η οικονομική
άνοδος βοήθησε και στην ανάπτυξη των
πρώτων Πανεπιστημίων ως και των
συντεχνιών, και των δύο ο ρόλος ήταν
ουσιαστικός στην ανάπτυξη της λαϊκής
μεσαιωνικής ιατρικής.(19) </span></span></span></span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Η
δε επαφή με την προηγμένη Αραβική
ιατρική ήταν ένα ακόμη βασικής σημασίας
βήμα στην δημιουργία αυτού που λέμε
μεσαιωνική ιατρική του ώριμου και
ύστερου μεσαίωνα. (2) Η αραβική ιατρική
,ενώ ως βασικό της κορμό είχε την Ιατρική
των κλασσικών και ελληνιστικών χρόνων,
με εξέχουσα την παρουσία του Γαληνού
(20),είχε πραγματοποιήσει προόδους στην
περιγραφή νοσημάτων που ενώ προϋπήρχαν,
συγχέονταν με άλλα πχ ευλογιά, ανεμοβλογιά
,ιλαρά και τη χειρουργική ενώ είχε
παράλληλα άφθονα στοιχεία εμπειρισμού
. Έγινε γνωστή μέσω μεταφράσεων στη
λατινική , ο πλέον δραστήριος στον τομέα
αυτό υπήρξε ο Κωνσταντίνος ο Αφρικανός
, ο οποίος όμως δεν ήταν καθόλου εκλεκτικός
στα έργα που μετέφραζε, με δεύτερο τον
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Gerald
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">της
Κρεμόνας .Επηρέασε πολύ την άσκηση της
ιατρικής δίδοντας της ένα εμπειρικό
χαρακτήρα. Παρόλα αυτά δεν την έκανε
πειραματική. Αλλά ο κανόνας του χίλια
βιβλία είναι προτιμότερα από χίλια
πειράματα συνέχισε να είναι ισχυρός.
<br />
Η ίδρυση των Πανεπιστημίων σε
συνδυασμό με τις αποφάσεις της συνόδου
του </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">C</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">lermont
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">περιόρισε
την επιρροή του κλήρου σε θέματα ιατρικής
εκπαιδεύσεως και πρακτικής, αν και η
εκκλησία συνέχισε να έχει τον τελευταίο
λόγο, ακόμη και για τα πανεπιστήμια που
όλο το διδακτικό τους προσωπικό ήταν
λαϊκοί, ως πχ του Σαλέρνο του οποίου οι
απόφοιτοι έπαιρναν τα διαπιστευτήρια
της αποφοιτήσεως τους στον καθεδρικό
ναό από τα χέρια του επισκόπου</span></span></span></span></div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;">Στην υπό εξέταση
περίοδο επικρατούν δύο τάσεις η εμπειρική
που έχει ως πατρώνο της την αραβική
ιατρική και αφετηρία τα πανεπιστήμια
του Σαλέρνο και του Μονπελιέ. Και η
σχολαστική που ξεκινά από τα άλλα
πανεπιστήμια και έχει την ευλογία της
εκκλησίας. Ο χαρακτήρας της σχολαστικής
ιατρικής προσδιορίζεται από την προσήλωση
της στα κείμενα ελληνορωμαϊκής γραμματείας
και επηρεάζει την ιατρική έως τον 16ο
αιώνα. Ακόμη και στην φάση που υιοθετεί
το πείραμα παραμένει σχολαστική .
Περιγράφεται μάθημα ανατομικής στο
πανεπιστήμιο της Μπολόνια , όπου ο ιατρός
-διδάσκαλος ενδεδυμένος την ρεντιγκότα
του, χωρίς να παρακολουθεί τα τεκταινόμενα
αναλύει τον Γαληνό ενώ η νεκροτομή
γίνεται από κατώτερου βαθμού χειρουργό,
έτσι καταλήγουμε στο να διδάσκεται ότι
το ήπαρ έχει πέντε λοβούς(4)</span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><i><b>Οι
ασκούντες την ιατρική.</b></i></span></span></div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;">Όπως έχει ήδη
αναφερθεί ο κλήρος μετά τον 12ο αιώνα
δεν έχει ενασχόληση με την ιατρική και
η Ιατρική ασκείται από α)επιστήμονες
ιατρούς β) εκπαιδευμένους χειρουργούς
γ) κουρείς χειρουργούς δ )μαίες ε)
φαρμακοποιούς</span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Α)
επιστήμονες ιατροί. Ήταν καλά εκπαιδευμένοι
συνήθως απόφοιτοι κάποιου Πανεπιστημιακού
ιδρύματος και είχαν 8ετή ή 9ετή εκπαίδευση
σε δύο κύκλους σπουδών.</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Οι
ιατροί αυτής της κατηγορίας ήσαν
πιστοποιημένοι με βάση το νόμο . Ο πρώτος
νόμος εκδόθηκε από τον Ρογήρο τον ΙΙ
Βασιλιά της Νάπολης και Σικελίας .
Νεότερος νόμος από τον Φρειδερίκο τον
ΙΙ Βασιλιά της Σικελίας, Αυτοκράτορα
της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και
βασιλιά της Ιερουσαλήμ το 1224 ρύθμισε
τα της ασκήσεως του Ιατρικού επαγγέλματος
, του επαγγέλματος του Φαρμακοποιού ,
και την προστασία της δημόσιας υγείας.
Παρομοίου περιεχομένου νόμοι ετέθησαν
σε ισχύ το1283 στην Ισπανία και το 1347 στην
Γερμανία(1)Η νομοθεσία του Φρειδερίκου
περιόρισε δραστικά το ρόλο της εκκλησίας
στην Ιατρική. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί
ότι ο αριθμός των επιστημόνων γιατρών
ήταν μικρός, στο Παρίσι του 1289 υπήρχαν
μόνο έξι γιατροί και το1396 μόνο 31 ,δηλαδή
ένας γιατρός ανά 8500 κατοίκους. Στο </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">York
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">της
Ἀγγλίας </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">την</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">ίδια
εποχή υπάρχει μόνο ένα γιατρός ενώ
στην ύπαιθρο χώρα ελλείπουν παντελώς
και η ιατρική ασκείται από κουρείς
χειρουργούς (21) Η κοινωνική τους θέση
είναι αντιστρόφως ανάλογος του αριθμού
τους και βρίσκονται στην κορυφή της
Ιατρικής πυραμίδας (1,22)</span></span></span></span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Β)Εκπαιδευμένοι
χειρουργοί . Συναντούμε δυο κατηγορίες1)
εκείνους που είχαν κλασσική μόρφωση
αλλά δεν κατόρθωσαν να τελειώσουν τις
ιατρικές σπουδές τους είχαν όμως μεγάλο
χρόνο μαθητείας κοντά σε χειρουργούς.
Τους συναντάμε στην Αγγλία και είναι
μέλη του κολεγίου Ιατρών και Χειρουργών
το οποίο εγγυάται την επαγγελματική
επάρκεια τους (22) και 2) τους γιατρούς
που έχουν πλήρη ακαδημαϊκά προσόντα
αλλά παράλληλα ασκούν και χειρουργική
ως τέτοιους αναφέρομε τον </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Hugh</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">της</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
Lucca,</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">τον
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Saliceto
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">της</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
Bologna </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">και
τον</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
Lanfranc </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">της</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
Milan. </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Όλοι
διδάσκουν ιατρική, αμφισβητούν τον
υποβοηθητικό ρόλο του πύου και
χρησιμοποιούν το νυστέρι αντί τον
καυτηριασμό(1,2)</span></span></span></span></div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;">Γ) Χειρουργοί
-κουρείς Είναι χαμηλοτέρου μορφωτικού
επιπέδου σε σύγκριση με τις προαναφερθείσες
κατηγορίες. Έχουν μεγάλη μαθητεία κοντά
σε χειρουργούς ή χειρουργούς-κουρείς
και είναι ικανοί να εκτελέσουν τις
συνήθεις επεμβάσεις . Την επάρκεια τους
την εγγυάται η συντεχνία τους ή το
κολέγιο στο οποίο ανήκουν. (22) Είναι
ιεραρχικά κατώτεροι από τις προαναφερθείσες
ομάδες, αμείβονται λιγότερο και συνήθως
ασχολούνται με τις κατώτερες κοινωνικά
τάξεις </span>
</div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;">Δ) Φαρμακοποιοί
Πωλούν φάρμακα εκτελώντας συνταγές
γιατρών ή χειρουργών. Παράλληλα
ασχολούνται και το εμπόριο ειδών
μπακαλικής. Πωλούν και συνιστούν φάρμακα
χωρίς συνταγή. Είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς
διότι οι υπηρεσίες τους έχουν μικρότερο
κόστος. Για την εκμάθηση του επαγγέλματος
απαιτείται μακρόχρονη μαθητεία. Την
επάρκεια τους την εγγυάται η συντεχνία
τους(22) </span>
</div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;">Ε)Μαίες Πρόκειται
για γυναίκες τις περισσότερες φορές
εντελώς αγράμματες που η γνώση τους
είναι εντελώς εμπειρική και την αποκτούν
παρακολουθώντας τοκετούς στο φιλικό
και οικογενειακό περιβάλλον, εξαίρεση
αποτελεί η Τρότουλα καθηγήτρια του
Σαλέρνο . Δεν υπάρχει υποχρεωτική
μαθητεία κοντά σε άλλη μαία ,ούτε
συντεχνιακή οργάνωση(23) Προς το τέλος
του μεσαίωνα αρχίζει η θεσμοθέτηση
κανόνων για την άσκηση της μαιευτικής.
Αποσκοπούσε στην αποφυγή της ενασχόλησης
των μαιών με την μαγεία και όχι την
καλύτερη γνώση του αντικειμένου(24)</span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><i><b>Η
διάγνωση</b></i></span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">H
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">διαγνωστική
προσπέλαση του ασθενούς στην υπό εξέταση
εποχή ελάχιστα διαφέρει από εκείνη των
κλασσικών χρόνων. Η λήψη του Ιστορικού,
η επισκόπηση , η ψηλάφηση και η επίκρουση
είναι τα κύρια εργαλεία για την
διάγνωση(25) Δεν υπάρχει η ακρόαση διότι
το στηθοσκόπιο</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
δεν είχε εφευρεθεί (</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Rene
Theophile Hyacinnthe</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Laennec
1816).</span></span></span></span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Η
βασική αξιολόγηση των ευρημάτων
στηρίζεται στην Ιπποκρατική συλλογή
,στα γραπτά του Γαληνού και τις συμπληρώσεις
και τροποποιήσεις του Ορειβασίου ,του
Αετίου του Αμιδηνού, του Αλεξάνδρου
του Τραλειανού και του Παύλου του
Αιγινήτου που δια των Αράβων έγιναν
γνωστές στην Δύση. </span></span></span></span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Ένα
από τα κύρια διαγνωστικά εργαλεία ήταν
η μελέτη του σφυγμού. Ο φυσιολογικός
σφυγμός του κάθε ατόμου εξαρτιόταν από
την ιδιοσυγκρασία του. Έτσι περιγράφεται
οφιοειδής σφυγμός για την μελαγχολική
ιδιοσυγκρασία, εν είδει άλματος βατράχου
γα την χολερική ιδιοσυγκρασία, εν είδει
κολυμβήσεως κύκνου για την φλεγματική
ιδιοσυγκρασία. </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">O
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">σφυγμός
των πληθωρικών ατόμων είναι συνδυασμός
των σφυγμών χολερικής και φλεγματικής
ιδιοσυγκρασίας και προσομοιάζει με την
παιχνιδιάρικη κολύμβηση του δελφινιού.
Αλλαγή του είδους του σφυγμού υποδηλώνει
παθολογική κατάσταση(26) Στα έργα του
Γαληνού περιγράφεται σφυγμός εν είδει
βήματος γκιζέλλας,άγνωστο παραμένει
τι σήμαινε αυτό για τον γιατρό της
Δυτικής Ευρώπης.... </span></span></span></span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Από
τον καιρό του Ιπποκράτη η επισκόπηση
των προσφάτων ούρων εθεωρείτο σπουδαίας
διαγνωστικής αξίας Ο πρωτοσπαθάριος
του Ηρακλείτου Θεόφιλος γράφει το </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">De
Urinis</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
και συστηματοποιεί την ουροσκόπηση</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
(27) H </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">ουροσκόπηση
μέσω των Αράβων έρχεται στη Δύση και η
φιάλη της γίνεται σήμα των γιατρών,
όπως αργότερα το στηθοσκόπιο. Προς
διευκόλυνση των γιατρών δημιουργούνται
ουροσκοπικοί χάρτες που δεν έχουν μόνο
διαγνωστική αλλά και προγνωστική αξία
(25) Επίσης την ίδια εποχή αναπτύσσεται
στο Βυζάντιο η επισκόπηση και των λοιπών
απεκκρίσεων και έρχεται στην δύση δια
της ιδίας οδού(28) </span></span></span></span>
</div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;">Επίσης χρησιμοποιείται
διαγνωστικά η επισκόπηση του αίματος
της αφαίμαξης</span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><i><b>Θεωρία
και Θεραπεία</b></i></span></div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;">Η θεωρητική
θεμελίωση της Ιατρικής φαίνεται στον
πίνακα 2 και στηρίζεται στην ύπαρξη των
χυμών στους ζώντες οργανισμούς δηλαδή
την μέλαινα και κιτρίνη χολή, το αίμα
και το φλέγμα(29). Η υγεία είναι αποτέλεσμα
της ισορροπίας των χυμών στο συγκεκριμένο
άτομο. Κάθε άτομο έχει την δική μου
ισορροπία στην οποία πάντοτε υπερτερεί
ένας χυμός οδηγώντας σε τέσσερες
ιδιοσυγκρασίες (κράσεις) , την χολερική,
την μελαγχολική , την φλεγματική και
την πληθωρική . Η ρήξη της ισορροπίας
(δυσκρασία) προκαλεί την νόσο. Καθήκον
του ιατρού είναι να αποκαθιστά την
ισορροπία(ευκρασία) και σε αυτό αποσκοπεί
η χορηγουμένη αγωγή. Προσπαθεί να το
κατορθώσει με διαιτητικά μέσα(τροφή,
άσκηση, λουτρά), φάρμακα και αφαιμάξεις.
Για τον μεσαιωνικό γιατρό, κληρικό ή
λαϊκό πλέον των φυσικών μέσων αναγκαία
είναι και η θεϊκή βοήθεια -παρέμβαση.</span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Από
τις φυσικές θεραπευτικές παρεμβάσεις
η πλέον δημοφιλής είναι αφαίμαξη. Τόσο
εδραιωμένη είναι η πίστη στην
αποτελεσματικότητα της που η δημοφιλία
της διαρκεί μέχρι το 19ο αιώνα. Ας δούμε
τι γράφει για αυτήν ένα ιατρικό μεσαιωνικό
εγχειρίδιο του 13ου αιώνος , αγνώστου
συγγραφέως. “ Η αφαίμαξη καθαρίζει το
μυαλό, ενισχύει την μνήμη, καθαρίζει τα
έντερα,οξύνει την ακοή, βελτιώνει την
πέψη,δημιουργεί μουσική φωνή, διώχνει
την αϋπνία, διώχνει το άγχος,, τρέφει τι
αίμα και το καθαρίζει από δηλητηριώδεις
ουσίες,δίδει μακροζωία, θεραπεύει τον
πυρετό και διάφορες νόσους, και κάνει
τα ούρα διαυγή και καθαρά” </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">(30).
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Για
να είναι επιτυχής έπρεπε αναλόγως του
πάσχοντος οργάνου να γίνει από την
κατάλληλη περιοχή και την κατάλληλη
εποχή από απόψεως ζωδιακού κύκλου
(Πίνακας 1). Προς υποβοήθηση των γιατρών
υπάρχουν οι κατάλληλοι χάρτες, φλεβικοί
και ζωδιακοί χάρτες. Γίνεται με τρεις
τρόπους φλεβοτομή, βεντούζες και
βδέλλες.(25) <br />
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><i><b>Γυναίκες
στην ιατρική</b></i></span></span></div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;">Οι γυναίκες κατά
τον μεσαίωνα όπως και σε όλες τις εποχής
μη εξαιρουμένης και της εποχής μας έχουν
κύριο ρόλο στην περίθαλψη των ασθενών
ασχέτως κοινωνικής και οικονομικής
καταστάσεως, ως σύζυγοι , θυγατέρες και
αδελφές ή ως υπηρετικό προσωπικό. Στην
Γερμανία μάλιστα των χρόνων του πρώιμου
μεσαίωνος εκτός του ρόλου της θεραπαινίδος
έχουν και εκείνο του θεραπευτοῦ έχοντας
αποθηκεύσει τα κατάλληλα για την
περίσταση βότανα, εφαρμόζοντας μικρά
χειρουργική, και προβαίνουσες στις
κατάλληλες για την περίσταση μαγικές
και άλλες τελετουργικές πράξεις ,πάντα
μέσα στα πλαίσια της οικογενειακής ζωής
(2) Πουθενά όμως δεν αναφέρεται επαγγελματική
τους ενασχόληση με την ιατρική. </span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Η
είσοδος στα Πανεπιστήμια ήταν απαγορευμένη
μέχρι τον 19ο αιώνα με την εξαίρεση της
Ιταλίας. Η μόνη δραστηριότητα που τους
επιτρέπεται είναι εκείνη της μαίας
(31). Αυτό ήταν υποχρεωτικό από τα πράγματα
διότι η παρουσία ανδρών στον τοκετό
δεν ήταν κοινωνικά ανεκτή και σε κάποιες
χώρες απαγορευμένη (23) οι δε αυθεντίες
όπως ο χειρουργός </span></span></span></span>Guy de
<span style="font-size: x-small;">Chauliac</span> την
θεωρούν γυναικεία υπόθεση (31)Σε όλες
τις άλλες καταστάσεις η ενασχόληση των
γυναικών με την ιατρική ή χειρουργική
θεωρείται στην καλύτερη των περιπτώσεων
αγυρτεία και στην χειρότερη μαγεία (32)
Από στοιχεία του Κολεγίου των Κουρέων
– χειρουργών <span lang="el-GR">(της Αγγλίας)</span>
φαίνεται ότι τους επιτρέπεται η μαθητεία
και η άσκηση με την επιτήρηση του Δασκάλου
τους <span lang="en-US">(Master)</span><span lang="el-GR">(33)</span><span lang="en-US">.
</span><span lang="el-GR">Δεν είναι γνωστό πόσες
έγιναν τελικά δεκτές στο κολλέγιο και
αν άσκησαν άλλους </span> χειρουργούς. Η
άσκηση ιατρικής από γυναίκες φαίνεται
ότι ήταν οικογενειακή υπόθεση, ασκούν
το επάγγελμα του χειρουργού μαζί με
συζύγους ,γονείς ή αδελφούς (32) <span lang="el-GR">Στο
Παρίσι τους απαγορεύεται</span> η άσκηση
της χειρουργικής εκτός αν τους το
επιτρέψει ειδική επιτροπή (34) Στην
Αγγλία αντίθετα ενώ η άσκηση χειρουργικής
ήταν απαγορευμένη στις γυναίκες
επιτρεπόταν στις χήρες η συνέχιση του
επαγγέλματος του συζύγου . Το 1540 ο
κώδικας ασκήσεως επαγγέλματος απαγόρευσε
παντελώς την άσκηση χειρουργικής σε
γυναίκες παρόλα αυτά η άσκηση του
επαγγέλματος δεν έπαυσε ποτέ(35)</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
Δύο ονόματα
γυναικών ιατρών έχουν μείνει στην
ιστορία για την συνεισφορά στην ιατρική
η <span lang="en-US">Hildgard </span><span lang="el-GR">του
</span><span lang="en-US">Bingen, </span><span lang="el-GR">και η
</span><span lang="en-US"> Trotula </span><span lang="el-GR">του</span><span lang="en-US">
Salerno,</span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<a href="https://www.blogger.com/null" name="result_box3"></a><a href="https://www.blogger.com/null" name="result_box4"></a>
<span lang="el-GR">Η πρώτη ήταν ηγουμένη του
μοναστηρίου του </span><span lang="en-US">Bingen,
</span><span lang="el-GR">(1098-1179)</span><span lang="en-US">
</span><span lang="el-GR">πολυσύνθετη προσωπικότητα
που κατά τις εξομολογήσεις της έβλεπε
οράματα , θεολόγος, ποιήτρια,δραματουργός,
μουσικός προσπάθησε να κατανοήσει την
λειτουργία του ανθρωπίνου σώματος, την
σχέση του με το θείο, την νόσο,την ψυχή.
Πίστευε όπως και όλοι σχεδόν οι άνθρωποι
της εποχής της ότι η νόσος ήταν ή τιμωρία
του Θεού ή έργο του διαβόλου. Οι δε
εκδηλώσεις της οφείλονται σε χημική
δυσκρασία (15). Ο θεραπευτής λοιπόν
σκόπευε στην ενδυνάμωση του πάσχοντος
στην προσβολή του διαβόλου και των
βοηθών του. Ως πλέον κατάλληλο μέσο
θεωρεί τα φάρμακα ( βότανα) και δημιουργεί
στο μοναστήρι της ένα κατά το δυνατό
πλήρη βοτανικό κήπο, συλλέγει βότανα
και αγοράζει εκείνα που λείπουν από την
περιοχή της Τα δύο έργα της που έχουν
σχέση με την Ιατρική είναι το </span><span lang="el-GR"><i>Causae
et Curae</i></span><span lang="el-GR"> και το </span><span lang="el-GR"><i>Physica</i></span><span lang="el-GR">
Στο </span><span lang="el-GR"><i>Physica </i></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;">περιγράφει
σε εννέα βιβλία τις επιστημονικές και
φαρμακευτικές ιδιότητες διαφόρων φυτών,
λίθων, ψαριών, ερπετών και ζώων. Το
</span></span><span lang="el-GR"><i>Causae et Curae ε</i></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;">ίναι
μια εξερεύνηση του ανθρώπινου σώματος,
σε συνδυασμό με τις διασυνδέσεις του
με τον υπόλοιπο φυσικό κόσμο καθώς και
τις αιτίες και τις θεραπείες των διαφόρων
ασθενειών (15). Παρά το ότι είναι μοναχή
και έχει ορκισθεί αγνότητα ασχολείται
με θέματα που μπορεί να σκανδαλίσουν,
όπως η σύλληψη ,η σεξουαλικότητα και ο
οργασμός.(32) Τούτο κατά την ταπεινή μου
γνώμη δείχνει την ευρύτητα και ανεξαρτησία
του πνεύματος της</span></span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;">Για
την δεύτερη υπάρχουν πολλές αμφιβολίες
για την ιστορική ύπαρξη της(32, 36) Όταν
αναφερόμαστε στην </span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">Trotula
</span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;">του</span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">
Salerno, </span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;">
ο νους πάει σε μια συλλογή ιατρικών
βιβλίων του12ου αιώνα που θέμα τους
έχουν την γυναίκα και τα ιατρικά της
προβλήματα Η συλλογή απαρτίζεται από
τρία βιβλία το </span></span><span lang="el-GR"><i>Liber
de sinthomatibus mulierum</i></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;">
(Βιβλίο για τις συνθήκες των γυναικών
) το </span></span><span lang="el-GR"><i>De curis mulierum</i></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;">
( Θεραπευτική των γυναικών) και το </span></span><span lang="el-GR"><i>De
ornatu mulierum</i></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;">
(τα καλλυντικά των γυναικών) Το δεύτερο
βιβλίο της συλλογής είναι μάλλον βέβαιο
ότι έχει γραφτεί από την καθηγήτρια του
πανεπιστημίου του </span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">Salerno
, Trota </span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;">εξ
ἧς και το όνομα της συλλογής(36).Η συλλογή
είχε μεγάλη δημοφιλία, κυκλοφόρησε σε
όλες τις ευρωπαϊκές χώρες στην λατινική
και σε μεταφράσεις και ήταν το βασικό
εγχειρίδιο γυναικολογίας μέχρι τον
16ο. </span></span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;">Πρέπει
να αναφερθεί ότι η Ιταλία και σε μικρότερο
βαθμό η Γαλλία είναι περισσότερο
ανεχτικές σε θέματα εκπαιδεύσεως
γυναικών, γιαυτό υπάρχουν αναφορές
ονομάτων γυναικών γιατρών που δρουν
στα πανεπιστήμια ή τις αυλές των ηγεμόνων,
όπως η </span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Dorotea
Bocchi, Abella, Jacobina Félicie, Alessandra Giliani, Rebecca de
Guarna, Margarita, Mercuriade (37)</span></span></span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span lang="el-GR"><i><b>Επιδημίες</b></i></span><span lang="en-US"><i><b>
</b></i></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Τα
λοιμώδη νοσήματα ήταν η κυρία αιτία
θανάτου του ανθρώπου τον μεσαίωνα. Ως
αιτία τους έχουν τα “μιάσματα” τα οποία
δια της αναπνοής ή επαφής ἐμόλυναν
τους ασθενείς Τα περισσότερα εξ αυτών
είχαν ενδημικό χαρακτήρα και είχαν
σχέση με τους όρους διαβίωσης και την
τήρηση των κανόνων υγιεινής(38) </span></span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Μεγάλες
επιδημίες εκδηλώθηκαν στην υπό εξέταση
εποχή και καθώς δεν υπήρχε κανένα
γνωστό προληπτικό και θεραπευτικό
μέσον, είχαν δε μεγάλη θνητότητα (39).με
απροσδιόριστα αποτελέσματα . </span></span></span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Οι
πλέον φονικές επιδημίες ήταν η Πανώλης
του Ιουστινιανού και ο Μαύρος θάνατος.
Η πανώλης του Ιουστινιανού εκδηλώθηκε
το 542 , εξαπλώθηκε σε όλη σχεδόν την
Ευρώπη, εμφανίζει πολλά επιδημικά κύματα
και διαρκεί σχεδόν δύο αιώνες .Από την
περιγραφή του Προκοπίου μαθαίνουμε την
επιδημιολογία και την κλινική εικόνα
της νόσου. Δεν έχουμε αμφιβολία ότι η
κλινική εικόνα ταιριάζει με βουβωνική
πανώλη με υψηλή θνητότητα . Ο αναφερόμενος
αριθμός 10000 θανάτων την ημέρα για την
περιοχή της Κωνσταντινουπόλεως πρέπει
μάλλον να είναι μια από τις συνήθεις
υπερβολές του Προκοπίου(40). Υπολογίζεται
ότι περίπου το 20-25%των κατοίκων των
περιοχών που προσβλήθηκαν από την
επιδημία απεβίωσαν με αποτέλεσμα
κοινωνική και οικονομική κρίση.
Φαίνεται ότι ενταφίασε οριστικά τα
σχέδια του αυτοκράτορα για επανένωση
του Ρωμαϊκού κράτους Τα ευρήματα της
αναλύσεως του </span></span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">DNA
</span></span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">δεν
μας επιτρέπουν καμιά αμφιβολία ότι
πρόκειται για πανώλη (41) </span></span></span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Από
το 800 έως το 1347 η πανώλης ξέχασε την
Ευρώπη, η επάνοδος της όμως ήταν
τρομακτική, διότι η θνητότης ήταν πολύ
υψηλή,φαίνεται να οδήγησε στον θάνατο
το1/3 του Ευρωπαϊκού πληθυσμού. Τούτο σε
συνδυασμό με τις κλινικές εκδηλώσεις
από το δέρμα, οδήγησαν τους Ευρωπαίους
να την ονομάσουν </span></span></span><span style="font-size: medium;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">“
Μαύρο Θάνατο”</span></span></span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">.
Δημιούργησε υστερία και όλοι έφευγαν
από τις πόλεις για να αποφύγουν το κακό,
πλην όμως επειδή οι συνθήκες συγχρωτισμού
ανθρώπου και τρωκτικών ήταν οι ίδιες η
επιδημία συνέχισε με την ίδια ένταση.
Οι επιστήμονες ιατροί αποφεύγουν να
ασχοληθούν με τους πάσχοντες και το
έργο αυτό αναλαμβάνουν οριζόμενοι από
τις πόλεις αμαθείς περί την ιατρική
και στην καλύτερη περίπτωση,
κουρείς-χειρουργοί ονομαζόμενοι ιατροί
της πανώλους. Εντύπωση προκαλεί η
αμφίεση των γιατρών αυτών, καθώς και το
ραβδί που έχουν στα χέρια τους ώστε να
εξετάζουν τους ασθενείς από απόσταση
ασφαλείας Στην μάσκα που καλύπτει την
μύτη περιέχεται σπόγγος με ξύδι που
πιστευόταν ότι διηθεί το “μίασμα”.
(φωτογραφία 1) .Ένας από τους γνωστούς
γιατρούς της πανώλους ήταν ο Νοστράδαμος
</span></span></span>
</div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
Δεν υπάρχουν περιγραφές της νόσου από
επιστήμονες ιατρούς αλλά μόνο από
χειρουργούς. Οι καλύτερες είναι από
συγγραφείς που έζησαν στην εποχή της
επιδημίας, όπως ο Βοκάκιος στο “Δεκαήμερο”</div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
Το τι πρέπει να κάνουν ως πρόληψη το
μαθαίνουν από την Γραφή, η οποία
προκειμένου περί μολυσματικών νοσημάτων
συνιστά την απομόνωση ,έτσι καθιερώνεται
το 1348 ή καραντίνα (1)</div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
Μέχρι του 19ου αιώνος ανά δεκαετία περίπου
εμφανίζονται νέες επιδημίες σε
μικρότερη όμως έκταση λόγω των ληφθέντων
εν τω μεταξύ υγειονομικών μέτρων(39)</div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
Άλλο νόσημα που εν είδει επιδημίας
εκδηλώθηκε μεταξύ 6ου και 13ου είναι η
λέπρα . Είναι άγνωστο τι προκάλεσε την
έκρηξη της επιδημίας και τι την υποχώρηση.
Οι ασθενείς όπως και στο Λευιτικό
τίθενται σε απομόνωση σε λαζαρέτα πρός
αποφυγή της σωματικής και ηθικής
μολύνσεως των υγιών, όπως διδάσκει η
εκκλησία. Υπάρχουν 2000 λαζαρέτα στην
Γαλλία και 500 στην Αγγλία τα οποία μετά
την υποχώρηση της επιδημίας γίνονται
καραντίνες ή νοσοκομεία (39)</div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
Επιδημίες των άλλων μολυσματικών
νοσημάτων συνέχισαν να εμφανίζονται
με τον ίδιο ρυθμό άλλα δεν είχαν μεγάλες
επιπτώσεις με εξαίρεση την ευλογιά
της οποίας υπάρχουν αναφορές μετά τον
13ο αιώνα με μια θνητότητα 100.000 ως 300000
κατ' έτος. Η νόσος προϋπήρχε αλλά άρχισε
να αναγνωρίζεται όταν οι Ευρωπαίοι την
έμαθαν από τις περιγραφές του Ραζή.
</div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
Άλλες επιδημίες που εκδηλώθηκαν κατά
την διάρκεια του μεσαίωνος ήταν η νόσος
του ιδρώτα, η μανία του χορού , ο
εργοτινισμός (φωτιά του Αγίου Αντωνίου)
(42)</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Η
πρώτη ήταν από ότι φαίνεται ήταν
μολυσματική, χαρακτηριζόταν από υψηλή
θνητότητα και εμφανίστηκε στην Αγγλία
τον 15ο αιώνα και μάλλον είχε ως αίτιο
τον ιό </span></span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">hanta(
43)</span></span></span></div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
Ίσως το πιο αποτελεσματικό μέτρο που
αφορά την πρόληψη των μολυσματικών
νόσων είναι η νομοθετική θέσπιση κανόνων
υγιεινής για τα τρόφιμα , τα απόβλητα
και τον αγοραίο έρωτα που τίθενται σε
εφαρμογή σε όλη την έκταση της Ευρώπης
από τον 11ο έως 14ο αιώνα.</div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
</div>
<div class="western" style="font-style: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: medium;"><b>Βυζαντινή
Ιατρική</b></span></div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;">Η Ιατρική στο
Βυζάντιο στηρίχθηκε στα έργα των Αρχαίων
Ελλήνων Ιατρών (Ιπποκράτη – Γαληνού
κ.α.) τις όποια διέσωσε και χρησιμοποίησε
και κάποιες φορές τελειοποίησε, ώστε
μέσω των Αράβων κυρίως να διοχετευθούν
αργότερα στη Δύση. Στην απέραντη και
πολυφυλετική Βυζαντινή Αυτοκρατορία
οι ελληνικής καταγωγής ιατροί διακρίθηκαν
ιδιαίτερα (44):</span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><i><span style="font-weight: normal;">Ο</span></i></span></span><i>
Ορειβάσιος</i><span style="font-style: normal;"> (325 –
403) συμπατριώτης Γαληνού από την Πέργαμο
Σπούδασε στην Αλεξάνδρεια και στην
Αθήνα. Στην Αθήνα υπήρξε συσπουδαστής
του μετέπειτα αυτοκράτορα Ιουλιανού
του αποκληθέντος «Παραβάτη», του Μ.
Βασιλείου και του Γρηγορίου του Θεολόγου.
Υπήρξε στενός φίλος του Ιουλιανού,
ακολουθώντας τον,ως Στρατιωτικός
Αρχίατρος σε όλες σχεδόν τις εκστρατείες
του και μετά από σύσταση του συνέγραψε
μία Ιατρική εγκυκλοπαίδεια με τίτλο
«Ιατρικαί Συναγωγαί» η «Έβδομηκοντάβιβλος».
Αυτό το έργο γραμμένο στα Ελληνικά
περιείχε όλες τις μέχρι τότε γνώσεις
της Αρχαιοελληνικής Ιατρικής εμπλουτισμένες
με δικές του </span><span style="font-style: normal;"><u>πρωτότυπες
παρατηρήσεις</u></span><span style="font-style: normal;">.
Αργότερα δημοσίευσε περίληψη σε 9 βιβλία
με τίτλο «Σύνοψις προς υιόν Ευστάθιον».
Το έργο μεταφράστηκε στα Λατινικά και
Αραβικά και άσκησε μεγάλη επίδραση στον
Αραβικό κόσμο και αργότερα στην Ιατρική
της Δύσης. Έγραψε και άλλα συγγράμματα
«Περιπαθών», «Προς τους απορούντας των
Ιατρών», «Τα ευπόριστα» καθώς και
διαιτολογικές Οδηγίες. Ο Ορειβάσιος
πού πέθανε σε προχωρημένη ηλικία στην
Κωνσταντινούπολη δεν ήταν μόνο
συγγραφεύς,αλλά είχε και άλλη </span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
συνεισφορά:είχε επινοήσει ειδικά ράμματα
για την απολίνωση των αρτηριών, εφάρμοζε
θεραπείες με αντισηπτικά φάρμακα στα
τραύματα, όπως η υγρά κηρωτή, θεράπευε
αποτελεσματικά τους κιρσούς και τις
φλεβίτιδες των κάτω άκρων με χειρουργική
αφαίρεση της μείζονος σαφηνούς φλέβας
(κάτι πού γίνεται και σήμερα). Αλλά και
στην Παθολογία πρότεινε θεραπείες των
ιλίγγων με αλκαλοειδή του βεράτρου
(ελέβορου) ή την θεραπεία της νεφρίτιδας
με υδρική δίαιτα και γάλα. </span></span></span></span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Δεύτερος
στη σειρά των μεγάλων Βυζαντινών γιατρών
έρχεται </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><i><span style="font-weight: normal;">Αλέξανδρος
ο Τραλλειανό</span></i></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">ς
(525 – 605). Διάσημος Ιατρός, Φαρμακολόγος,
Βοτανολόγος από τις Τράλλεις της Μ.
Ασίας αδελφός του αρχιτέκτονα της Αγίας
Σοφίας Ανθεμίου. Γιος ιατρού ταξίδευσε
σε όλη την Μεσόγειο ακολουθώντας το
στρατό του Βελισσαρίου και άσκησε την
Ιατρική στην Κωνσταντινούπολη και στη
Ρώμη, όπου απέθανε σε βαθύ γήρας. Το έργο
του διακρίνεται από τις εύστοχες,
πρωτότυπες και πρακτικού ενδιαφέροντος
παρατηρήσεις του. Άλλωστε άσκησε κριτική
(παρά τον θαυμασμό του) στο Μεγάλο Γαληνό
θεωρώντας ορισμένες του απόψεις
λανθασμένες. Έγραψε πολλά βιβλία όπως
τα «θεραπευτικά» (12 βιβλία), «Περί
πυρετού», «Περί ελμίνθων» κ.α. Τα έργα
του μεταφράσθηκαν στα λατινικά και τα
αραβικά και άσκησαν ιδιαίτερη επίδραση
στην μετέπειτα Ιατρική του Μεσαίωνα. </span></span></span></span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Την
ίδια περίπου εποχή διέπρεψε και ο </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><i><span style="text-decoration: none;"><span style="font-weight: normal;">Αέτιος
από την Αμίδα</span></span></i></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
Σπούδασε στην Αλεξάνδρεια και άσκησε
κυρίως το επάγγελμα στην Κωνσταντινούπολη,
όπου έγινε και Αρχίατρος στην Αυλή του
Ιουστινιανού. Συνέγραψε μία εκτενέστατη
Ιατρική Εγκυκλοπαίδεια 16 βιβλίων
χωρισμένη σε τέσσερις «τετραβίβλους»,
όπου περιλαμβάνονται όλες οι μέχρι τότε
σπουδαίες απόψεις (κυρίως του Γαληνού),
παραθέτοντας όμως και δικές του θεωρίες.
Το βιβλίο γραμμένο στα Ελληνικά αποτελεί
πολύτιμη πηγή πληροφοριών. Ο Αέτιος
θεωρείται πρωτοπόρος στην αντισύλληψη,
για την οποία συνιστούσε ενδοκολπική
χορήγηση στυπτικών ουσιών καθώς και
στον υπολογισμό των γονίμων ήμερων της
καταμήνιου κύκλου των γυναικών. </span></span></span></span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Τον
καιρό του Ηρακλείου και των διαδόχων
του (705 μ.Χ. αιώνας) δεσπόζει η ιατρική
φυσιογνωμία του </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><i><span style="font-weight: normal;">Παύλου
του Αιγινήτη</span></i></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">.
Γεννήθηκε στην Αίγινα και άσκησε την
ιατρική κυρίως στην Αλεξάνδρεια όπου
και απέθανε. Ταξίδευσε σε πολλά μέρη
γι’ αυτό ονομάζεται και περιοδευτής.
Το εκτενέστατο συγγραφικό του έργο
βασίζεται κυρίως στις γνώσεις του
Γαληνού, του Διοσκουρίδη και του
Ορειβάσιου εμπλουτισμένο όμως με δικές
του πρωτότυπες παρατηρήσεις. Αποτελείται
από επτά τόμους με το γενικό τίτλο
«Υπόμνημα» και εκτιμήθηκε ιδιαίτερα
από τους Άραβες πού το μετέφρασαν τον
9° αιώνα στα αραβικά , άσκησε δε ιδιαίτερη
επίδραση στις κατοπινές ιατρικές σχολές
της Δύσης του Σαλέρνο, του Μονπελλιέ
κλπ. Οι Άραβες τον θεωρούσαν ως τον κατ’
εξοχήν μαιευτήρα . Στα επτά βιβλία του
ὑπομνήματος πραγματεύεται: περί
πυρετού, περί τραυμάτων, περί γενικών
κανόνων υγιεινής, περί παρασκευής και
ιδιοτήτων απλών και συνθέτων φαρμάκων
κτλ. Προτείνει νέες χειρουργικές μεθόδους
για την αντιμετώπιση της βουβωνοκήλης
και των κιρσών Την ίδια εποχή δρα </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><i><span style="font-weight: normal;">ο
Θεόφιλος</span></i></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
πρωτοσπαθάριος του Ηρακλείου που με το
σύγγραμμα του «Περί ούρων» καθιερώνει
την τόσο προσφιλή στον μεσαίωνα
ουροσκόπηση. </span></span></span></span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Το
7ο και 8ο αιώνα το βυζαντινό κράτος
περιορίζεται από την επέκταση των Αράβων
και χάνει τον οικουμενικό χαρακτήρα
του, ομογενοποιείται και γίνεται
περισσότερο Ελληνικό και φιλάνθρωπο
ενώ ο 9ος -11ος αιώνας χαρακτηρίζονται
από γενικότερη ανάταση υπό την καθοδήγηση
της Μακεδονικής Δυναστείας. Το Πανεπιστήμιο
(Πανδιδακτήριον) υπό την καθοδήγηση του
Φωτίου επανακτά την παλαιά </span></span></span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">του
αίγλη και συνεχίζει να είναι κοσμικό
σε αντίθεη με τα δυτικά πανεπιστήμια
που είχαν ακόμη και σε νεότερες εποχές
υποστεί τον ασφυκτικό εναγκαλισμό της
εκκλησίας. Συνεχίζουν να εμφανίζονται
μεγάλες μορφές γιατρών, οι οποίοι
επηρεάζουν τα ιατρικά πράγματα της
εποχής τους, αλλά και της δύσης μετά
την πτώση της Πόλης, ως ο Νικόλαος ο
Μυρεψός, ο Ιωάννης Ακτουάριος, ο Συμεών
Σηθ και ο Ιωάννης Αργυρόπουλος.</span></span></span></div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
Δεν πρέπει να παροράται το γεγονός ότι
και στο Βυζάντιο υπήρχε ένα πέπλο
αμάθειας προλήψεων και σκοταδισμού πού
κάλυπτε συχνά την «επίσημη» Ιατρική.
Δεν μιλάμε για την υπέρμετρη θρησκευτική
πίστη, σύμφωνα με την οποία όλες οι
ασθένειες θεραπεύονταν με την παροχή
της θείας χάριτος ,και της οποίας έχουμε
άφθονα παραδείγματα ( 45,46 ). Η αντίληψη
αυτή ήταν τροχοπέδη για τις όποιες
επιστημονικές προσπάθειες και οδηγούσε
σε εξορκισμούς, φυλακτά και μαγγανείες
πού ήταν αρκετά διαδεδομένα και στους
ευγενείς και στον όχλο.</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Από
την άλλη πλευρά δεν πρέπει να ξεχνάμε
ότι στο Βυζάντιο άρχισε η πρώτη οργανωμένη
περίθαλψη των ασθενών μέσα στα πλαίσια
της χριστιανικής φιλανθρωπίας(47). Η
περίθαλψη γίνεται σε διάφορα ευαγή
ιδρύματα που ενώ έχουν διάφορα ονόματα
όπως καταγώγια, ξενώνες ,νοσοκομεία,
έχουν ένα και μοναδικό σκοπό την
περίθαλψη του ανθρώπου που δεν μπορεί
να την εξασφαλίσει σε δικά του μέσα Τα
απαντούμε από τον 4ο αιώνα και μετά. Κατά
τον </span></span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Miller
</span></span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">δεν
είναι είναι εξέλιξη των Ρωμαϊκών
</span></span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Valetundinaria
,</span></span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">διότι
ο ασθενής έχει και ιατρική παρακολούθηση
και φροντίδα ,που στα ρωμαϊκά άσυλα δεν
υπάρχει (48),αλλά κέντρα νοσηλείας και
ιατρικής εκπαιδεύσεως που δεν έχουν
τίποτε να ζηλέψουν τα νοσοκομεία του
20ου αιώνος, αυτό είναι ιδιαίτερα αληθές
για τον ξενώνα της μονής του Παντοκράτορος
( 49). Για το νοσοκομείο αυτό υπάρχουν οι
πληρέστερες πληροφορίες διότι διεσώθη
ακέραιο το “Τυπικόν” της μονής .Υπάρχει
οργάνωση στην δομή του νοσοκομείου και
το τυπικόν προβλέπει τα πάντα από την
στελέχωση του νοσοκομείου με ιατρικό,
παραϊατρικό, και υπηρετικό προσωπικό
έως τα οικονομικά και την διοίκηση. Εάν
κάνει κανείς σύγκριση μεταξύ Παντοκράτορος
και </span></span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Otel
Dieu </span></span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">του
Παρισιού </span></span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">την
ίδια εποχή ο ξενών υπερτερεί σε όλα τα
σημεία Οι ξενώνες δεν ήταν νοσοκομεία
μόνον των απόρων ,αλλά αναφέρεται και
νοσηλεία μέχρι και μελών της βασιλικής
οικογενείας ή άλλων αριστοκρατών όταν
υπήρχαν σοβαρά προβλήματα υγείας </span></span></span>
</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Από
τυπικό του Παντοκράτορος μαθαίνουμε
την ιεραρχία του ιατρικού προσωπικού
και της αμοιβές του και πληροφορούμαστε
την ύπαρξη γυναικών ιατρών, βλέπουμε
ακόμη ότι υπήρχε διάκριση έναντι των
γυναικών ιατρών που παίρνουν την μισή
αμοιβή των αρρένων ομοιοβάθμων τους
(50)</span></span></span></div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
Στο Βυζάντιο υπήρχε τιμή και αναγνώριση
του ιατρικού έργου,υπήρχαν όμως και
ευθύνες Σύμφωνα με τη βυζαντινή νομοθεσία,
η ιατρός ή η μαία είχε ποινική ευθύνη
σε περίπτωση άμβλωσης. Ποινική ευθύνη
είχαν οι ιατροί, αδιακρίτως φύλου, και
σε περίπτωση βλάβης ή θανάτου του
ασθενούς, η οποία αποδεικνυόταν με
ιατροδικαστική έρευνα. Οι ποινές
ποίκιλλαν και είχαν άμεση σχέση με τη
βλάβη που προξενήθηκε στο θύμα, την
ύπαρξη δόλου ή μη, καθώς και την κοινωνική
θέση του ιατρού και του θύματος. Συνήθεις
ποινές ήταν τα πρόστιμα, η μερική ή ολική
δήμευση της περιουσίας, η εξορία, ο
μεταλλισμός, η διαπόμπευση και σπανιότερα
δια ο ξίφους θάνατος (50)</div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Η
εκκλησία πολλές φορές στάθηκε αμήχανη
μπροστά στα φαινόμενα των λαϊκών δοξασιών
για μαγγανεία , μαγεία ,κακό μάτι ,την
βασκανία και τον φθόνο. O Χρυσόστομος,
για παράδειγμα, καταδικάζει συλλήβδην
την πρακτική που ακολουθούσαν νοσοκόμες
και υπηρέτριες να αλείφουν το μέτωπο
ενός παιδιού με λάσπη για να διώξουν το
κακό μάτι. Επιχειρεί να μειώσει την
πράξη ως<br />
παράλογη ρωτώντας: «εάν η
λάσπη είναι τόσο αποτελεσματική ακόμη
και στο μέτωπο, γιατί δεν αλείφουμε όλο
μας το σώμα με λάσπη, αφού είμαστε όλοι
μεγάλοι άνθρωποι στο απόγειο της ζωής
μας και έχουμε περισσότερους ανθρώπους
να μας φθονούν από ό,τι ένα παιδί;» αλλά
δε φαίνεται ο λόγος του να είχε
αποτέλεσμα(51)</span></span></span></div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
Οι βυζαντινοί ιατροί προσπαθούν και
μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις ως την
αναφερομένη περίπτωση αποχωρισμού
σιαμαίων υπερβάλλουν εαυτό (52), αλλά δεν
τα καταφέρνουν πάντα, μάλλον κάποιοι
τρέχουν μπροστά από την εποχή τους.</div>
<div class="western" style="font-style: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: medium;"><b>Συμπεράσματα</b></span></div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;">Η μεσαιωνική
ιατρική στηρίχθηκε στην ελληνορωμαϊκή
ιατρική παράδοση και κύρια στον
Γαληνό,αλλά και στις διδαχές της νέας
θρησκείας, οποία αρχικά είδε την
ελληνορωμαϊκή ιατρική ως ένα παγανιστικό
κατάλοιπο το οποίο καλό θα ήταν να
εξαλειφθεί. Οι αλεξανδρινοί πατέρες
όμως κατόρθωσαν να συμπεριλάβουν τα
στοιχεία εκείνα της ιατρικής που δεν
αντιστρατεύονταν στην νέα θρησκεία
στις διδασκαλίες τους και έτσι
δημιουργήθηκε ένας νέος τύπος ιατρού
επιστήμονα και πιστού. Στην δύση υπήρξε
έλλειμμα λόγω της καταλύσεως της
Αυτοκρατορίας. Στην ανατολή αντίθετα
ο ιατρικός λόγος συνεχίζει να καλλιεργείται
,να δημιουργεί νέες προοπτικές και έχει
ως οδηγό την εμπειρία. Τα ιατρικά
συγγράμματα των βυζαντινών μεταφράζονται
στην αραβική και μέσω των Αράβων φτάνουν
στη Δύση. Τόσο στην ανατολή , όσο στην
δύση ιδρύονται πολλά ευαγή ιδρύματα ως
έργα φιλανθρωπίας φαίνεται όμως να
υπάρχει σαφής υπεροχή της ανατολής στον
τομέα αυτόν. Η ίδρυση των πανεπιστημίων
οδηγεί σε νέα τάση, τον σχολαστικισμό
που ενισχύεται από την λατινική εκκλησία
και είναι τροχοπέδη στην ανάπτυξη της
Ιατρικής . Εμφανίζονται φονικές
επιδημίες,οι οποίες οδηγούν στην λήψη
μέτρων υγιεινής για πρώτη φορά με τέτοια
καθολικότητα. Παρά την διαφαινομένη
σταθερότητα κάποια σημεία είναι προπομποί
της επερχομένης αναγεννήσεως</span></div>
<div class="western" style="line-height: 200%;">
<br />
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span><br />
<br />
</div>
<div class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<br />
<br />
</div>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><b>Βιβλιογραφία
</b></span></span><span lang="en-US">
</span>
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">1.</span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">Ackerknecht
H A. A Short History of Medicine.,The Johns Hopkins University Press,
Baltimore 1982,p79-93.</span></span></span></div>
<ol start="2">
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">Castiglinii
A. </span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Ιστορία
της Ιατρικής, Μινώταυρος 1961,τόμος
Α,σελ285-308</span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">Ackerknecht
H A. Medieval Medicine,</span></span></span><span lang="en-US">Merck
Rep. 1946 ;55:4-9. </span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">Castiglinii
A. </span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Ιστορία</span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">
της Ιατρικής, </span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">Μινώταυρος</span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">
1961,</span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">τόμος</span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">
Α,σελ-3</span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-weight: normal;">11-385</span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">deRidder-Symoen,
Hilde. A History of the University in Europe: Volume 1, Universities
in the Middle Ages. p. 383</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Νάστα Μ..Η άσκηση
της ιατρικής κατά την βυζαντινή περίοδο
Αντιμετώπιση των κακώσεων των μαλακών
και σκληρών μορίων. Διδακτορική διατριβή.
Αλεξανδρούπολη 2008.σελ 120-121</span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Miller
ST. </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Η
γέννησις του νοσοκομείου στην Βυζαντινή
Αυτοκρατορία. Ιερά Μητρόπολις Θηβών
και Λεβαδείας,, </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">The
Hohns Hopkins University Press, xvi-xLiii, 1998.</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Murray,
Al . «Should the Middle Ages Be Abolished?». Essays in Medieval
Studies 2004; </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><b>21</b></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">:
1–22. </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Ράπτης
Κώστας, Γενική Ιστορία της Ευρώπης</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><i><span style="font-weight: normal;">,
</span></i></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">α’
τόμος, ΕΑΠ, Πάτρα, 1999 </span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Durant
W. Παγκόσμιος</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
Ιστορία του Πολιτισμού, Συρόπουλοι και
Κουμουντουρέας , Αθήνα 1958, τόμος 3ος
σελ715-772.</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">,
Rachel Hajar,</span></span></span><span lang="en-US"><span style="font-weight: normal;">The
Air of History (Part II) Medicine in the Middle Ages</span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">2012
Heart Views;13: 158–162. </span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Mount T. Medieval Medicine,
its Mysteries and Science. Amberley Publishing Gloucester 2016
;p152-170</span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Amundsen,
Darrel, W. "Medicine and Faith in Early Christianity".
Bulletin of the History of Medicine. 1982; </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><b>56</b></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
: 326–350</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Voigts,
Linda. "Anglo-Saxon Plant Remedies and the Anglo-Saxons. The
University of Chicago Press, 1979. p. 251 </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">-265</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">Sweet, V .
"Hildegard of Bingen and the Greening of Medieval Medicine".
Bulletin of the History of Medicine.1999; </span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><b>73</b></span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">
: 381–403.</span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">
</span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
Fullerton JB and Silverman ME. Claudius Galen of Pergamum: Authority
of Medieval Medicine Clin. Cardiol. 2009; 32, 11, E82–E84
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">, Faith </span></span><span lang="en-US">W.
Medieval Medicine: A Reader. Toronto: University of Toronto
Press.2010 </span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%;">
<span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">Conrad L, Neve
M , Nutton V, Porter R , Wear A . The Western Medical Tradition 800
BC to AD 1800. Cambridge University Press, New York, 1995, p16–25 </span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;">Durant W. Παγκόσμιος
Ιστορία του Πολιτισμού, Η Οικονομική
Επανάστασις 1066-1300. ΕΣυρόπουλοι και
Κουμουντουρέας , Αθήνα 1958, τόμος
4ος,σελ720-761</span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Luis
H. Toledo-Pereyra, Galen's Contribution to Surgery </span></span></span></span><em><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Journal
of the History of Medicine and Allied Sciences</span></span></span></span></em><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">,
1973 , XXVIII, 357–375, </span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;">Mustain JK ,A rural medical
practitioner in fifteenth-century England. Bull Hist Med1972
;46:469-76. </span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%;">
<span style="font-size: small;">Mount T. Medieval Medicine,
its Mysteries and Science. Chapter 3 Amberley Publishing Gloucester
2016p51-71 </span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<a href="https://www.blogger.com/null" name="CITEREFMinkowski1992"></a>
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Minkowski,
W L. Women Healers of the Middle Ages: Selected Aspects of Their
History. Amer J Pub Health.1992;</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><b>82</b></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
: 288–29</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<a href="https://www.blogger.com/null" name="CITEREFGreilsammer1991"></a>
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Greilsammer,
M. The Midwife, the Priest, and the Physician: The Subjugation of
Midwives in the Low Countries at the End of the Middle Ages. The
Journal of Medieval and Renaissance Studies. 1991;.</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><b>21</b></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">:
285–329. </span></span></span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Mount
T. Medieval Medicine, its Mysteries and Science. Chapter </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">4</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
Amberley Publishing Gloucester 201 </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">σελ71-87</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
http://www.greekmedicin.net/diagnosis/Pulse_Diagnosis.html. Επίσκεψη
στις 23-1-2018</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
Anegeletti LR,Cavarra B. Critical and historical approach To
Theophilus’ De Urinis. Urineas blood’s percolation made by the
kidney and uroscopy in middle ages. 1994; 14 :282-89</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
Diamandopoulos AA,Goudas CP..The Late Greco-Roman and Byzantine
contribution to the evolution of laboratory examinations of bodily
excrement. Part 1: Urine, sperm,menses, and stools . Clin Chem Lab
Med .2003;41:963-69</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Λέων ιατροσοφιστής,
Σύνοψις εἰς τὴν φύσιν τοῦ ἀνθρώπου,
έκδ. R. Renehan, Leo the physician, Epitome on the nature of man
[Corpus Medicorum Graecorum 10/ΙV] Berlin 1969, σ. 16-6 </span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Talbot CH. Medicine in
Medieval England. London,Oldbourne, 1967 p131</span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<cite><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Green,
M (). "Women's Medical Practice and Health Care in Medieval
Europe". Signs. 1989; 14 : 434–473.</span></span></span></span></cite></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<cite><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Mount
T. Medieval Medicine, its Mysteries and Science. Chapter </span></span></span></span></cite><cite><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">7</span></span></span></span></cite><cite><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
Amberley Publishing Gloucester 2016 p </span></span></span></span></cite><cite><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">126-51</span></span></span></span></cite></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
Wyman AL. The surgeoness : the female practitioner of surgery
1400-1800. Med Hist 1984;28:22-41
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" lang="fr-FR" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
Lipinska M. Les femmes et le progres des sciences medicales. Paris
(France): Masson; 1930
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">Wirtfeld AD The
history of women in surgery. Can J Surg;2009:317-20 </span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">Monica H. Green,
ed. and trans. </span></span><span lang="en-US"><i>The ‘Trotula’:
A Medieval Compendium of Women’s Medicine</i></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">
(Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2001.</span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">https://en.wikipedia.org/wiki/Dorotea_Bucca
</span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;">Επίσκεψη
στις 27-1-2018</span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">
</span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">Schreiber W
&Mathys FK Infectio: Infectious diseases in the History of
Medicine, Basle .Editiones “Roche”1987</span></span><span lang="fr-FR"><span style="font-style: normal;">
</span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="fr-FR"><span style="font-style: normal;">JFC HecKer..
The epidemics of the middle ages( translated by BG Babicton),London,
George Woodfall &Son MDCCXLIV προσπέλαση από
Darligton Memorial Library, University of Pittsburgh</span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="fr-FR"><span style="font-style: normal;">Procopius,
History of the Wars, 7 Vols., trans. H. B. Dewing, Loeb Library of
the Greek and Roman Classics, Cambridge, Mass.: Harvard University
Press, 1914, Vol. I, pp. 451–73.</span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="fr-FR"><span style="font-style: normal;">Wiechmann I,
Grupe G. Detection of Yersinia pestis DNA in two early medieval
skeletal finds from Aschheim (Upper Bavaria, 6th century A.D.)"
Am J Phys Anthropol 2005 ;126 : 48–55 </span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Brodman E. Medieval
Epidemics. Bull Med Libr Assoc. 1953 ; 41: 265–272. </span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<cite><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Mount
T. Medieval Medicine, its Mysteries and Science. Chapter 1 Amberley
Publishing Gloucester 2016 p 29-30</span></span></span></span></cite><span lang="fr-FR"><span style="font-style: normal;">
</span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="color: black;"><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Bασίλειου
Σπανδάγου Η Ιατρική του Βυζαντίου
</span></span></span></span></span><span style="color: navy;"><span lang="zxx"><u><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">http://vizanti</span></span></span></span></u></span></span></div>
</li>
</ol>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="color: navy;"><span lang="zxx"><u><a href="http://vizantinaistorika.blogspot.gr/2016/07/blog-post_5.html"><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">naistorika.blogspot.gr/2016/07/blog-post_5.html</span></span></span></span></a></u></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Επίσκεψη
29-1-2018</span></span></span></span><span lang="fr-FR"><span style="font-style: normal;">
</span></span>
</div>
<ol start="2">
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">Κ</span></span><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;">αλόφωνος</span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">
ΓΘ. </span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">Ασθένεια
και σωματικότητα στο πρώιμο Βυζάντιο.
Τα θαύματα του Αγίου Αρτεμίου. Αρχαιολογία
&Τέχνες 2007, 103:42-49 </span></span></span><span lang="fr-FR"><span style="font-style: normal;">
</span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">Κ</span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;">ολάκης</span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">
Ι. Άγιες θεραπεύτριες στο Βυζάντιο.
Κοινωνικό φύλο και θεραπεία. Το παράδειγμα
της Ειρήνης Χρυσοβαλάντου στα αγιολογικά
κείμενα. Αρχαιολογία & Τέχνες 2007,
103:34-41</span></span></span><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">
</span></span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Αγγελίδη ΧΓ.
Καταγώγια, νοσοκομεία και ξενώνες. Η
διαδρομή της περίθαλψης στο Βυζάντιο.
Αρχαιολογία & Τέχνες 2007,103:14–19.</span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Miller
ST. </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Η
γέννησις του νοσοκομείου στην Βυζαντινή
Αυτοκρατορία. Ιερά Μητρόπολις Θηβών
και Λεβαδείας,, </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">The
Hohns Hopkins University Press </span></span></span></span><span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">40-63,
1998</span></span></span></span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
οππ σελ 16-37</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Μουζάλη
Αφένδρα.Περίθαλψη ασθενών στο Βυζάντιο
Aρχαιολογία και Τέχνες, 2001; 81:102-108
2007;103:10-13</span></div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" lang="en-US" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">ΤΡΑΚΑ Ν. Η βυζαντινή
Ιατρική. Αρχαιολογία & Τέχνες 2007,
103:6-9 </span>
</div>
</li>
<li>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;">Pentogalos
G.E. &. Lascaratos J.G , A surgical operation performed on
siamese twins during the tenth century in Byzantium, Bull Hist Med
1984;58: 99-102. </span></span></span>
</div>
</li>
</ol>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><br />
</span></span><span lang="fr-FR"><span style="font-style: normal;">
<br />
</span></span><br />
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="center" class="western" style="font-style: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><b>Πίνακας 2</b></span></div>
<div align="center" class="western" style="font-style: normal; font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">Συσχετισμός χυμών
,κράσεων στοιχείων κλπ</span></div>
<table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width: 643px;">
<colgroup><col width="61"></col>
<col width="61"></col>
<col width="58"></col>
<col width="90"></col>
<col width="83"></col>
<col width="89"></col>
<col width="143"></col>
</colgroup><tbody>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: 1px solid #000000; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0.1cm;" width="61">
<div align="left" class="western">
Χυμός
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: 1px solid #000000; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0.1cm;" width="61">
<div align="left" class="western">
Εποχή
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: 1px solid #000000; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0.1cm;" width="58">
<div align="left" class="western">
Ηλικία
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: 1px solid #000000; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0.1cm;" width="90">
<div align="left" class="western">
Κατάσταση
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: 1px solid #000000; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0.1cm;" width="83">
<div align="left" class="western">
Στοιχείο
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: 1px solid #000000; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0.1cm;" width="89">
<div align="left" class="western">
Τόπος παραγωγής</div>
</td>
<td style="border: 1px solid #000000; padding: 0.1cm;" width="143">
<div align="left" class="western">
Συμπεριφορά/διάθεση
/χαρακτήρας</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="61">
<div align="left" class="western">
Ξανθή χολή
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="61">
<div align="left" class="western">
Θέρος
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="58">
<div align="left" class="western">
Παιδική
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="90">
<div align="left" class="western">
Θερμότητα
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="83">
<div align="left" class="western">
πυρ</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="89">
<div align="left" class="western">
Χοληδόχος
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="143">
<div align="left" class="western">
Χολερικός
</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="61">
<div align="left" class="western">
Αίμα
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="61">
<div align="left" class="western">
Άνοιξη
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="58">
<div align="left" class="western">
Εφηβεία/νεανική
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="90">
<div align="left" class="western">
Υγρότητα
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="83">
<div align="left" class="western">
Αήρ
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="89">
<div align="left" class="western">
Κεφαλή
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="143">
<div align="left" class="western">
Πληθωρικός
</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="61">
<div align="left" class="western">
Φλέγμα
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="61">
<div align="left" class="western">
Χειμών
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="58">
<div align="left" class="western">
Ώριμη</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="90">
<div align="left" class="western">
Ψυχρότητα
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="83">
<div align="left" class="western">
Ύδωρ
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="89">
<div align="left" class="western">
Πνεύμων
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="143">
<div align="left" class="western">
Φλεγματικός
</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="61">
<div align="left" class="western">
Μέλαινα χολή
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="61">
<div align="left" class="western">
Φθινόπωρο
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="58">
<div align="left" class="western">
Γήρας
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="90">
<div align="left" class="western">
Ξηρότητα
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="83">
<div align="left" class="western">
Γη
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="89">
<div align="left" class="western">
Σπλήν</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="143">
<div align="left" class="western">
Μελαγχολικός
</div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;"><span lang="el-GR"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Κατά
τον Λέοντα τον Iατροσοφιστή(9ος αι.),
τροποοιηθείς (29)</span></span></span></span></div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="center" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><b>Πίνακας 1</b></span></div>
<div align="center" class="western" style="font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Ζώδια και Ιατρικές
Πράξεις</span></div>
<table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width: 644px;">
<colgroup><col width="126"></col>
<col width="500"></col>
</colgroup><tbody>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: 1px solid #000000; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0.1cm;" width="126">
<div align="left" class="western">
<span style="font-size: medium;">Ζώδιο
</span>
</div>
</td>
<td style="border: 1px solid #000000; padding: 0.1cm;" width="500">
<div align="center" class="western">
<span style="font-size: medium;">Ιατρικές
πράξεις που είναι απαγορευμένες </span>
</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="126">
<div align="left" class="western">
Κριός
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="500">
<div align="left" class="western">
Αποφυγή τομών στο
κεφάλι και το πρόσωπο,καθώς και
φλεβοτομών στις ίδιες περιοχές</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="126">
<div align="left" class="western">
Ταύρος
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="500">
<div align="left" class="western">
Αποφυγή τομών στον
αυχένα και τον λαιμό, καθώς και
φλεβοτομών στις ίδιες περιοχές</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="126">
<div align="left" class="western">
Δίδυμοι</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="500">
<div align="left" class="western">
Αποφυγή τομών σε
ώμους βραχίονες, ώμους, χέρια και
φλεβοτομών στις ίδιες περιοχές</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="126">
<div align="left" class="western">
Καρκίνος</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="500">
<div align="left" class="western">
<span lang="el-GR">Αποφυγή
τομών στο στήθος, τις πλευρές, το
στομάχι και τους πνεύμονες και τομής
της φλέβας που πηγαίνει στον σπλήνα.</span>
*</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="126">
<div align="left" class="western">
Λέων</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="500">
<div align="left" class="western">
<a href="https://www.blogger.com/null" name="result_box2"></a>Αποφύγετε
τις τομές των νεύρων, τις βλάβες των
πλευρών και των οστών και μην κόβετε
την ράχη με σκοπό την διάνοιξη ή την
αιμορραγία</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="126">
<div align="left" class="western">
Παρθένος
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="500">
<div align="left" class="western">
Αποφυγή επεμβάσεων
στην κοιλιά</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="126">
<div align="left" class="western">
Ζυγός
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="500">
<div align="left" class="western">
Αποφυγή επεμβάσεων
στην περιοχή του ομφαλού και της
κοιλίας,φλεβοτομής στην ράχη και
κοφτών βεντουζών</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="126">
<div align="left" class="western">
Σκορπιός
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="500">
<div align="left" class="western">
Αποφυγή εξαιρέσεως
όρχεως και επεμβάσεων στον πρωκτό</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="126">
<div align="left" class="western">
Τοξότης</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="500">
<div align="left" class="western">
Αποφυγή επεμβάσεων
στους μηρούς και τα δάκτυλα καθώς και
εξαιρέσεως</div>
<div align="left" class="western">
κηλίδων και δερματικών
εκβλαστήσεων</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="126">
<div align="left" class="western">
Αιγόκερως
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="500">
<div align="left" class="western">
Αποφυγή τομών στα
γόνατα και των φλεβών που βρίσκονται
σε αυτά τα μέρη
</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="126">
<div align="left" class="western">
Υδροχόος
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="500">
<div align="left" class="western">
Αποφυγή τομών στα
γόνατα και των φλεβών που βρίσκονται
σε αυτά τα μέρη
</div>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: none; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0cm; padding-top: 0cm;" width="126">
<div align="left" class="western">
<span lang="el-GR">Ιχθείς</span>
</div>
</td>
<td style="border-bottom: 1px solid #000000; border-left: 1px solid #000000; border-right: 1px solid #000000; border-top: none; padding-bottom: 0.1cm; padding-left: 0.1cm; padding-right: 0.1cm; padding-top: 0cm;" width="500">
<div align="left" class="western">
Αποφυγή ακρωτηριασμών
κάτω άκρων</div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div align="left" class="western" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div align="left" class="western" style="font-weight: normal; line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: small;">*Άγνωστη σε μένα
τουλάχιστον ποια είναι αυτή η φλέβα</span></div>
Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-40617210566268605032013-01-13T12:39:00.000+02:002013-01-13T12:39:54.597+02:00 ΑΠΟΛΕΙΠΕΙΝ Ο ΘΕΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΝ
Σαν έξαφνα, ώρα μεσάνυχτ', ακουσθεί
αόρατος θίασος να περνά
με μουσικές εξαίσιες, με φωνές --
την τύχη σου που ενδίδει πια, τα έργα σου
που απέτυχαν, τα σχέδια της ζωής σου
που βγήκαν όλα πλάνες, μη ανοφέλετα θρηνήσεις.
Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που φεύγει.
Προ πάντων να μη γελασθείς, μην πείς πως ήταν
ένα όνειρο, πως απατήθηκεν η ακοή σου·
μάταιες ελπίδες τέτοιες μην καταδεχθείς.
Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια πόλι,
πλησίασε σταθερά προς το παράθυρο,
κι άκουσε με συγκίνησιν, αλλ' όχι
με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα,
ως τελευταία απόλαυσι τους ήχους,
τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου,
κι αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις.
Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (1911Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-23323651375831016002011-07-07T21:38:00.000+02:002011-07-07T21:38:23.643+02:00ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΑΠΟ ΚΕΡΙ: Άλτρος κάβος κονταρέμους ή κατασκευή του διπλού στο εργαστήριο του συγγραφέα: « ο Πανταρώτας» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.<a href="http://waxtablets.blogspot.com/2008/09/blog-post_04.html">ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΑΠΟ ΚΕΡΙ: Άλτρος κάβος κονταρέμους ή κατασκευή του διπλού στο εργαστήριο του συγγραφέα: « ο Πανταρώτας» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.</a>Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-41040199220436345662011-07-07T21:26:00.000+02:002011-07-07T21:26:06.718+02:00ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΑΠΟ ΚΕΡΙ: Όπου το καυκίον της χελώνης παραβάλλεται με το φόρεμα(κολόβιον) της γυναικός και το χάσκον στόμα της πολυλογίας γίνεται φρέαρ, βάραθρον και πύλη της κολάσεως στον Παπαδιαμάντη…<a href="http://waxtablets.blogspot.com/2011/06/blog-post.html">ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΑΠΟ ΚΕΡΙ: Όπου το καυκίον της χελώνης παραβάλλεται με το φόρεμα(κολόβιον) της γυναικός και το χάσκον στόμα της πολυλογίας γίνεται φρέαρ, βάραθρον και πύλη της κολάσεως στον Παπαδιαμάντη…</a><br /><br /><script type="text/javascript">var gaJsHost = (("https:" == document.location.protocol) ? "https://ssl." : "http://www.");document.write(unescape("%3Cscript src='" + gaJsHost + "google-analytics.com/ga.js' type='text/javascript'%3E%3C/script%3E"));</script><script type="text/javascript">try {var pageTracker = _gat._getTracker("UA-7877169-1");pageTracker._trackPageview();} catch(err) {}</script>Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-43310710639484047852011-01-05T12:53:00.000+02:002011-01-05T12:53:03.716+02:00ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΑΠΟ ΚΕΡΙ: Ίχνη της μνήμης στον "Σημαδιακό" του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη: Πορτρέτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία<a href="http://waxtablets.blogspot.com/2008/08/blog-post_27.html">ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΑΠΟ ΚΕΡΙ: Ίχνη της μνήμης στον "Σημαδιακό" του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη: Πορτρέτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία</a><br /><br /><script type="text/javascript">var gaJsHost = (("https:" == document.location.protocol) ? "https://ssl." : "http://www.");document.write(unescape("%3Cscript src='" + gaJsHost + "google-analytics.com/ga.js' type='text/javascript'%3E%3C/script%3E"));</script><script type="text/javascript">try {var pageTracker = _gat._getTracker("UA-7877169-1");pageTracker._trackPageview();} catch(err) {}</script>Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-56137265253833085042010-11-11T18:35:00.002+02:002010-11-11T18:41:14.739+02:00Απολείπειν ο θεός ΑντώνιονΣαν έξαφνα, ώρα μεσάνυχτ', ακουσθεί<br />αόρατος θίασος να περνά<br />με μουσικές εξαίσιες, με φωνές --<br />...την τύχη σου που ενδίδει πια, τα έργα σου<br />που απέτυχαν, τα σχέδια της ζωής σου<br />που βγήκαν όλα πλάνες, μη ανοφελετα θρηνήσεις.<br />Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,<br />αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που φεύγει.<br />Προ πάντων να μη γελασθείς, μην πεις πως ήταν<br />ένα όνειρο, πως απατηθηκεν η ακοή σου·<br />μάταιες ελπίδες τέτοιες μην καταδεχθείς.<br />Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,<br />σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια πόλι :-)<br />πλησίασε σταθερά προς το παράθυρο,<br />κι άκουσε με συγκίνησιν, αλλ' όχι<br />με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα,<br />ως τελευταία απόλαυσι τους ήχους,<br />τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου,<br />κι αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις.<br /><br />Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (1911)Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-40955856693392445172010-11-05T22:22:00.000+02:002015-12-10T15:19:30.846+02:00Μέσα στα καπηλειάΜέσα στα καπηλειά και τα χαμαιτυπεία<br />
της Βηρυτού κυλιέμαι. Δεν ήθελα να μένω<br />
στην Aλεξάνδρεια εγώ. Μ’ άφισεν ο Ταμίδης·<br />
κ’ επήγε με του Επάρχου τον υιό για ν’ αποκτήσει<br />
μια έπαυλι στον Νείλο, ένα μέγαρον στην πόλιν.<br />
Δεν έκανε να μένω στην Aλεξάνδρεια εγώ.—<br />
Μέσα στα καπηλειά και τα χαμαιτυπεία<br />
της Βηρυτού κυλιέμαι. Μες σ’ ευτελή κραιπάλη<br />
διάγω ποταπώς. Το μόνο που με σώζει<br />
σαν εμορφιά διαρκής, σαν άρωμα που επάνω<br />
στην σάρκα μου έχει μείνει, είναι που είχα δυο χρόνια<br />
δικό μου τον Ταμίδη, τον πιο εξαίσιο νέο,<br />
δικό μου όχι για σπίτι ή για έπαυλι στον Νείλο.<br />
<br />
Κ ΚαβάφηςΝέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-3215846588472089702010-10-19T17:11:00.001+02:002010-10-19T17:11:27.843+02:00ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: Μνήμη Αρμενίων, δάκτυλος Ρωμιών!!!<a href="http://sitalkisking.blogspot.com/2010/10/blog-post_18.html#links">ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: Μνήμη Αρμενίων, δάκτυλος Ρωμιών!!!</a><br /><br /><script type="text/javascript">var gaJsHost = (("https:" == document.location.protocol) ? "https://ssl." : "http://www.");document.write(unescape("%3Cscript src='" + gaJsHost + "google-analytics.com/ga.js' type='text/javascript'%3E%3C/script%3E"));</script><script type="text/javascript">try {var pageTracker = _gat._getTracker("UA-7877169-1");pageTracker._trackPageview();} catch(err) {}</script>Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-26968646514612738192010-10-06T16:45:00.000+02:002010-10-06T16:45:35.593+02:00ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΑΠΟ ΚΕΡΙ: Ζάχαρη στο τσάι σας: όνειρα σε άλλη γλώσσα – ΙΙ<a href="http://waxtablets.blogspot.com/2010/04/blog-post_21.html">ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΑΠΟ ΚΕΡΙ: Ζάχαρη στο τσάι σας: όνειρα σε άλλη γλώσσα – ΙΙ</a><br /><br /><script type="text/javascript">var gaJsHost = (("https:" == document.location.protocol) ? "https://ssl." : "http://www.");document.write(unescape("%3Cscript src='" + gaJsHost + "google-analytics.com/ga.js' type='text/javascript'%3E%3C/script%3E"));</script><script type="text/javascript">try {var pageTracker = _gat._getTracker("UA-7877169-1");pageTracker._trackPageview();} catch(err) {}</script>Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-55798981923863021572010-09-29T13:46:00.003+03:002010-09-29T13:51:47.950+03:00Στο λαβύρινθο της Ελληνικής ΓραφειοκρατίαςΕίμαι ιδιαίτερα θυμωμένος με την κατάσταση των δημοσίων υπηρεσιών εν Ελλάδι. Εξήλθα της ενεργού υπηρεσίας υποχρεωτικά την 30-4-2010, η πράξη του αρμοδίου Διευθυντού του υπουργείου υγείας υπογράφηκε στις 6-5-2010 και μετά μήνα περίπου δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της κυβερνήσεως. Από το νοσοκομείο εδέησε να φύγει ο φάκελος μου στις 27-5-2010 για το λογιστήριο του Κράτους μέσω του υπουργείου Υγείας και έφτασε στο Λογιστήριο(Διεύθυνση συντάξεων) στις 6-9-2010. Σήμερα δε πληροφορήθηκα ότι δε έχει χρεωθεί σε υπάλληλο ακόμη, δηλαδή παρήλθαν πάνω από 20 μέρες για να χρεωθεί κάποιος την υπόθεση. Και μετά απορούμε πως φτάσαμε στο χείλος του γκρεμού...... Εγώ δε φαίνεται ότι πρέπει να <span style="font-weight:bold;">αρχίσω να ζητιανεύω</span> για να καλύψω τις ανάγκες μου....Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-38706967648350580852010-09-16T15:29:00.002+03:002010-09-16T15:38:28.524+03:00Προβλήματα στρατιωτικού προσωπικού των ελληνικών ένοπλων δυνάμεωνΤο περιοδικό Monthly Review και η εταιρία πολιτικών και κοινωνικών ερευνών VPRC παρουσίασαν σήμερα το μεσημέρι στην αίθουσα ανταποκριτών Ξένου τύπου τα αποτελέσματα έρευνας με τίτλο:<br /><span style="font-weight:bold;">Προβλήματα του στρατιωτικού προσωπικού των ελληνικών ένοπλων δυνάμεων<span style="font-style:italic;"></span></span><br />Τα αποτελέσματα συνοψίζονται ως εξής:<br /><br />Το περιοδικό Monthly Review και η εταιρία πολιτικών και κοινωνικών ερευνών VPRC, διεξήγαγαν έρευνα στους Έλληνες αξιωματικούς και υπαξιωματικούς για τον τρόπο λειτουργίας των ένοπλων δυνάμεων και τα προβλήματα που οι ίδιοι αντιμετωπίζουν.<br />Η έρευνα διεξήχθη την περίοδο Ιανουαρίου – Ιουνίου 2010 και υπήρξαν απαντήσεις από 750 αξιωματικούς και 676 υπαξιωματικούς. Οι περιοχές διεξαγωγής της έρευνας ήταν η Αττική, η Θεσσαλία, η Θράκη, η Κρήτη και τρία νησιά του Αιγαίου.<br />Η έρευνα αφορά τους ακόλουθους τομείς:<br />• την εκπαίδευση των στρατιωτικών·<br />• τα προβλήματα των στρατιωτικών (οικονομικά, μεταθέσεις, προαγωγές κ.λπ.) ·<br />• την ικανοποίηση από τις παρεχόμενες υπηρεσίες και παροχές·<br />• την ανίχνευση των αιτιών για τις ενδεχόμενες μελλοντικές αποχωρήσεις αξιωματικών και υπαξιωματικών από τις ΕΔ·<br />• την αξιολόγηση του τρόπου λειτουργίας των ΕΔ·<br />• το επίπεδο ενημέρωσης των στρατιωτικών·<br />• τους τρόπους έκφρασης των συμφερόντων του ανθρώπινου δυναμικού·<br />• την ικανοποίηση από τη σταδιοδρομία του στρατιωτικού·<br />• τη διερεύνηση της κοινωνικής στήριξης στις ΕΔ.<br />Με βάση τα ευρήματα της έρευνας:<br />1. Χρειάζονται μεγάλες αλλαγές στο σύστημα εκπαίδευσης των ΕΔ σε όλα τα επίπεδα.<br />2. Τα προβλήματα των οικονομικών αποδοχών και των μεταθέσεων είναι τα κυριότερα προβλήματα με ποσοστά που υπερβαίνουν το 90%.<br />3. Τόσο οι αξιωματικοί όσο και οι υπαξιωματικοί δεν είναι ικανοποιημένοι από τις παροχές του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας (στρατιωτικά καταλύματα, θέρετρα, αθλητικές εγκαταστάσεις, οικογενειακά προγράμματα, εκδηλώσεις κ.λπ.). Αντίθετα, υπάρχει ικανοποίηση από τις παροχές υγείας.<br />4. Το νομικό πλαίσιο λειτουργίας των ΕΔ κρίνεται από την πλειοψηφία ως ανορθολογικό, αναποτελεσματικό και μη δημοκρατικό. Επίσης, η συντριπτική πλειοψηφία των στελεχών κρίνει μη ικανοποιητική τη λειτουργία της στρατιωτικής ηγεσίας σε ποσοστό 75–82% και της πολιτικής ηγεσίας σε ποσοστό 85–86%.<br />5. Το 52% των αξιωματικών και το 65% των υπαξιωματικών σκέπτονται να αποχωρήσουν από τις ΕΔ την ερχόμενη 5ετία. Οι κυριότεροι λόγοι είναι οικονομικοί, οικογενειακοί και η χαμηλή ποιότητα ζωής του στρατιωτικού.<br />6. Το 44% των αξιωματικών και το 61% των υπαξιωματικών δεν θα συνιστούσαν τη στρατιωτική σταδιοδρομία σε τρίτους. Το 37% των αξιωματικών και το 56% των υπαξιωματικών είναι δυσαρεστημένοι από τη σταδιοδρομία τους στις ΕΔ.<br />7. Το 66% των αξιωματικών και το 91% των υπαξιωματικών είναι υπέρ του συνδικαλισμού στις ΕΔ, ενώ υπέρ του θεσμού του συνήγορου του στρατιωτικού τάσσεται το 88% των αξιωματικών και το 94% των υπαξιωματικών.<br />8. Το 68% των αξιωματικών και το 37% των υπαξιωματικών θεωρούν ότι η ιδιότητα του στρατιωτικού είναι λειτούργημα.<br />9. Το 56% των αξιωματικών και το 70% των υπαξιωματικών πιστεύουν ότι η κοινωνία στηρίζει λίγο ή καθόλου τις ΕΔ.<br />Από τις απαντήσεις προκύπτει σαφώς ότι με βάση τους όρους συγκρότησης και λειτουργίας του, έχει διαμορφωθεί ένας στρατός δύο ταχυτήτων – υπάρχουν σαφείς διαφορές στον τρόπο που οι αξιωματικοί και οι υπαξιωματικοί βιώνουν τη σταδιοδρομία τους. Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι μεγάλο μέρος της έρευνας έχει διεξαχθεί την «προ Μνημονίου» εποχή.<br />Είναι επομένως προφανές ότι τα οικονομικά προβλήματα των στρατιωτικών θα έχουν διογκωθεί και θα χειροτερεύουν όσο συνεχίζεται η πολιτική του Μνημονίου. Αυτό σημαίνει ότι –και με βάση τα δεδομένα της έρευνας– οδηγούμαστε με γρήγορο ρυθμό σε ένα «στρατό επιβίωσης» – ένα στρατό που το βασικό μέλημα των στελεχών του είναι η διασφάλιση της επιβίωσής τους. Ένας στρατός δύο ταχυτήτων, στον οποίο επικρατεί η λογική της επιβίωσης, είναι αναμενόμενο να είναι λιγότερο αποτελεσματικός και να μη μπορεί να εκτελέσει τα καθήκοντα που αναμένει από αυτόν η κοινωνία.<br /><br /> Δηλαδή η κατάσταση μόνον ευοίωνος δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστείΝέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-37774869636643126912010-08-10T11:29:00.003+03:002010-08-10T11:41:09.254+03:00Ιστορία του Πανανείου Νοσοκομείου ΚρήτηςΑντιγράφω από την Ιστοσελίδα http://www.kairatos.com.gr/afieromata/pananeio.htm<br />Έχει ενδιαφέρον, να αναφερθούμε στην ιστορία του Πανανείου Δημοτικού νοσοκομείου, που εγκαινιάστηκε με μεγαλοπρέπεια, στις 10 Φεβρουαρίου του 1902.<br />Μια ιστορία, που καταγράφει ο γιατρός-ακτινολόγος διδάκτορας της Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μανόλης Δετοράκης, αντλώντας πληροφορίες, από το αρχείο της Δημογεροντίας και το αρχείο της Κρητικής Πολιτείας, της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης.<br />Ο κ. Δετοράκης αναφέρει: "Το παλαιότερο πολιτικό νοσοκομείο στην Κρήτη ήταν το πάλαι ποτέ Χριστιανικό νοσοκομείο ή Ρωμαίϊκα Σπιτάλια, που βρισκόταν στην οδό Ταξ. Μαρκοπούλου, στη θέση του σημερινού 8ου Δημ. Σχολείου, που συντηρούσε η Χριστιανική Κοινότητα Ηρακλείου, ήδη πριν το 1800. Από τα μέσα του ΙΘ' αι. είχε επισημανθεί η αδυναμία του για την εξυπηρέτηση των νοσηλευτικών και λοιπών κοινωνικών αναγκών του Τμήματος Ηρακλείου (και όχι μόνον).Ετσι το 1860, επί Μητροπολίτου Κρήτης Διονυσίου Χαριτωνίδου (1858-68) και μετέπειτα Οικουμενικού Πατριάρχου "ηυρύνθη και επεσκευάσθη προς αρτιωτέραν εκπλήρωσιν των σκοπών αυτού", όπως μας πληροφορεί ο αείμνηστος Ν. Ζευγαδάκης, σε δημοσίευμά του στην εφημ. ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ της 27.7.1963. Το ίδρυμα αυτό χρησιμοποιούμενο ως Νοσοκομείο, Πτωχοκομείο και Γηροκομείο, υπήρξε ακόμη άσυλο των Χριστιανών στις επανειλημμένες Κρητικές επαναστάσεις του ΙΘ' αι. και πολλοί επώνυμοι και ανώνυμοι αγωνιστές της ελευθερίας, ολόκληρα πτώματα ή αταίριαστα μέλη, έχουν ταφεί στην αυλή του, γι' αυτό και δικαιολογημένα ο αείμνηστος Ν. Ζευγαδάκης, το αποκαλούσε "Εθνικόν Κοιμητήριον".<br />Η μεγάλη συρροή κάθε είδους ασθενών και ενδεών ή αναπήρων, καθιστούσε το ίδρυμα αυτό κάθε μέρα και ανεπαρκέστερο, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της Χριστ. κοινότητας. Αμεση διοίκηση του νοσοκομείου, ασκούσε εκλεγμένη από τα σωματεία τριμελής επιτροπεία, που υπαγόταν στη Δημογεροντία Ηρακλείου, με πρόεδρο τον εκάστοτε Μητροπολίτη. Το Νοσοκομείο (Πτωχοκομείο, Γηροκομείο), μαζί με τα Χριστιανικά Σχολεία και τον ανεγειρόμενο Ναό του Αγ. Μηνά, αποτελούσαν τα "Κοινωφελή Καταστήματα της πόλεως Ηρακλείου". Ενας βασικός κανονισμός λειτουργίας των, δημοσιεύτηκε το 1876, επί Μητροπολίτου Σωφρονίου (ΑΔΗ 2/111-338).<br />Τον Νοέμβριο του 1863 "οι τα διάφορα σωματεία της Χριστ. Κοινότητος της πόλεως ταύτης αποτελούντες... αισθανόμενοι την απόλυτον ανάγκην του να αγορασθή εκ μέρους της Κοινότητος το πωλούμενον οίκημα του Μπετέρ Χανάν Πασά, ίνα χρησιμεύση ως κατάστημα του Νοσοκομείου, καθ' όσον κείται εις κατάλληλον μέρος και αρκετήν έχει ευρυχωρίαν, επομένως το ήδη κατάστημα του Νοσοκομείου να χρησιμεύση ως Ελληνική Σχολή και Παρθεναγωγείον...", ανέθεσαν ομόφωνα στον έγκριτο Στεφ. Οικονομίδη να προχωρήσει στη διαδικασία της αγοράς του οικήματος, που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε (εγγρ. ΑΔΗ 2/10-1348 και 2/10-1358).<br />Το 1892 ο Πανανός Θεοδουλάκης και η σύζυγός του Αθηνά, το γένος Ανεμογιάννη, πρόσφεραν για ενίσχυση των σκοπών του νοσοκομείου την μετά ζωήν κυριότητα "μιας οικίας και 6 μαγαζείων" αλλά και 500 λίρες για την ίδρυση του νέου νοσοκομείου, όπως προκύπτει από ευχαριστήριο έγγραφο του τότε Μητροπολίτου και πανάξιου ιεράρχη Τιμοθέου Καστρινογιαννάκη (επίσημη εφημ. ΚΡΗΤΗ φ. 1324 της 4-12-1892).<br />Στην εφημ. ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ, της 6ης Ιανουαρίου του 1894, διευκρινίζεται ότι οι 500 λίρες θα καταβληθούν "άμα τη ενάρξει της οικοδομής του νέου νοσοκομείου εις τον κοινοτικόν χώρον Πετριχάν Πασά..."<br />Ακολούθησε νέα μεγάλη δωρεά από 2000 εικοσόφραγκα, για τον ίδιο σκοπό το Γενάρη του 1895. Για το λόγο αυτό, οι εκπρόσωποι των Χριστιανικών σωματείων της πόλης, υπό την προεδρεία του Μητροπολίτου Τιμοθέου, εξέδωκαν ψήφισμα με το οποίο ανακήρυξαν το ζεύγος Θεοδουλάκη, μεγάλους ευεργέτες της πόλης του Ηρακλείου, "επειδή απεφάσισαν νέαν μεγάλην δωρεάν υπέρ των ενδεών ασθενών πατριωτών ημών, ορίσαντες δύο χιλιάδες εικοσόφραγκα προς ίδρυσιν νοσοκομείου, εν τη πόλει ημών, ου μεγίστην ανάγκην έχει η χριστιανική κοινότης Ηρακλείου, άτε του υπάρχοντος όντος ακαταλλήλου και μη εκπληρούντος πάντας τους όρους της υγιεινής... (εφημ. ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ, 26 Ιαν. 1895).<br />Οπως μας πληροφορεί ο αείμνηστος Ν. Ζευγαδάκης (εφημ. ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ, 9-2-1960): "Ο θεμέλιος λίθος "του ασύλου τούδε των νοσούντων", ετέθη την 28ην Μαΐου του 1895, Κυριακή των Αγ. Πάντων, επί Μητροπολίτου Κρήτης Τιμοθέου Καστρινογιαννάκη, ανηγέρθη δε το ίδρυμα τη γενναία χορηγία και εξ ιδίων δαπάνη των ιδρυτών αυτού Πανανού και Αθηνάς Θεοδουλάκη.<br />Την οικοδομήν, ήτις είχε φθάσει μέχρι στέγης, διέκοψε η τον Ιούλιον του 1896 εκραγείσα επανάστασις. Τον Νοέμβριον του αυτού έτους το έργον επανελήφθη, ανεκόπη όμως και πάλι περί τα μέσα Ιανουαρίου του 1897. Αλλά-ως αναγράφεται εις τας επιγραφάς-τη θεία ευδοκία και χάριτι, κατά Δεκέμβριον του 1900, ηγεμονεύοντος του Πρίγκηπος Γεωργίου της Ελλάδος, Υπάτου Αρμοστού και Ευμενίου Ξηρουδάκη Κρητός Αρχιερατεύοντος, επανελήφθη και συνεπληρώθη η οικοδομή, τη πλουσία και αφειδεί των αυτών ιδρυτών χορηγία. Ετελέσθησαν δε τα εγκαίνια του τε Πανανείου τούδε Νοσοκομείου και του εν αυτώ υπό των αυτών ιδρυτών ανεγερθέντος ιερού ναού του Αγ. Παντελεήμονος, τη 10η Φεβρουαρίου του 1902, οπότε εδωρήθη και ανεκηρύχθη υπό των ιδρυτών το φιλανθρωπικόν τούτο ίδρυμα ως ιδιοκτησία τελεία του εν τη πόλει ταύτη ιερού ναού του Αγ. Μεγαλομάρτυρος Μηνά..."<br />Ο μεγάλος πράγματι ευεργέτης του Ηρακλείου Πανανός Θεοδουλάκης, καταγόταν από τη Μεγάλη Βρύση Μονοφατσίου, είχε εγκατασταθεί στη Σμύρνη, ίσως μετά την επανάσταση του 1866, όπου απέκτησε τεράστια περιουσία. Η σύζυγός του Αθηνά, ήταν κόρη του Ηρακλειώτη μεγαλεμπόρου Ιωαν. Ανεμογιάννη και είχε αδελφούς τους εξέχοντες πολίτες, μεγαλεμπόρους επίσης, Λεωνίδα και Ανδρέα Ανεμογιάννη. Για τους ενδιαφερόμενους για περισσότερες πληροφορίες για το ζεύγος Πανανού Θεοδουλάκη, παραπέμπω στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ, της 17-4-1963 δημοσίευμα Ν. Σταυρινίδη, 9 συνέχειες.<br />Σε έγγραφό του προς το δήμαρχο Ηρακλείου (Οθωμανό) Ριφαάτ Αφεντακάκη με ημερομηνία 15-3-1902, ο Μητροπολίτης Κρήτης Ευμένιος, γράφει: "Λαμβάνομεν την τιμήν να δηλώσωμεν Υμίν ότι το Πανάνειον Νοσοκομείον κατά πάντα είναι έτοιμον όπως χρησιμεύση ως Νοσοκομείον του Δήμου Ηρακλείου. Επειδή δε πριν ή παραχωρηθή το ειρημένον κατάστημα τω Δήμω Ηρακλείου είναι ανάγκη να προηγηθή συνεννόησίς τις μεταξύ της επιτροπής του Ι. Ναού του Αγ. Μηνά και του υπό την προεδρείαν Υμών Αδελφάτου, δια ταύτα παρακαλείσθε να ορίσητε ημέραν και ώραν καθ' ην είναι δυνατόν να λάβη χώραν τοιαύτη από κοινού συνεννόησις εν τη Ιερά Μητροπόλει, όπως καλέσωμεν και τα μέλη της επιτροπής..." (ΑΔΗΚ 3-2/24-408).<br />Τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, το Αδελφάτο του Νοσοκομείου, αποτελούσαν τα παρακάτω πρόσωπα, που έχαιραν πράγματι ιδιαιτέρας υπολήψεως:<br />1. Ριφαάτ Αφεντακάκης, Οθωμανός, Δήμαρχος Ηρακλείου.<br />2. Αριστείδης Ζαφειρίδης, ιατρός, μέλος.<br />3. Ιωσήφ Χατζιδάκης, ιατρός, Εφορος Αρχαιοτήτων.<br />4. Αριστ. Στεργιάδης, Δικηγόρος.<br />5. Φαζήλ Βέης Χατζηφαζιλαζαδές. Οθωμανός επίσημος (ΑΔΗΚ 3-2/24-100).<br />Οπως διαπιστώνεται από μεγάλο αριθμό εγγράφων (κατά κανόνα αδημοσίευτων), η έναρξη της λειτουργίας του νέου νοσοκομείου καθυστέρησε αρκετά, αφού εκτός από το κτιριακό συγκρότημα, δεν είχε παρά στοιχειώδη εξοπλισμό. Ετσι π.χ. μέγα θέμα προέκυψε από την απουσία πρόβλεψης καταλλήλου χώρου για χειρουργείο (!)<br />Η διαρρύθμιση υπαρχόντων δωματίων για το σκοπό αυτό, αποτέλεσε την πρώτη εκλογή και δημιούργησε θέμα μεταξύ της Μητροπόλεως (που είχε την κυριότητα και την ευθύνη αλλά δεν είχε προβλέψει τέτοιο κονδύλιο στον προϋπολογισμό της) και του Δήμου, που είχε πιεστικές ανάγκες για την εξυπηρέτηση των ασθενών, αφού τα παλιά Σπιτάλια δεν λειτουργούσαν ως νοσοκομείο από διετίας και οι Χριστιανοί ασθενείς νοσηλεύονταν ακόμη στο τότε Οθωμανικό νοσοκομείο, με καταβολή αντιτίμου εκ μέρους του δήμου στη Μουσουλμανική Δημογεροντία.<br />Οπως μας πληροφορεί ο αείμνηστος Ν. Σταυρινίδης, το νοσοκομείο αυτό ήταν εγκατεστημένο στο κονάκι του Βελή πασά και βρισκόταν στην οδό Ιδομενέως και ακριβώς στη θέση του γνωστού γυμναστηρίου. Το μέγαρο αυτό καταστράφηκε από φωτιά στις αρχές του αιώνα.<br />Στην αίτηση του δημάρχου για την οικονομική αντιμετώπιση του θέματος του χειρουργείου, η Μητρόπολη απήντησε ότι "στερείται απολύτως χρημάτων και ότι η μόνη συνδρομή ην κατά την οικοδομήν ταύτην δύναται να χορηγήση η επιτροπεία είναι να εκχωρήση λίθους, δοκούς ξυλίνους εξ εκείνων ας έχει και εν μέρει και άσβεστον..." (ΑΔΗΚ 3-2/42-85 της 5-8-1903). Με εντολή του δημάρχου, ο μηχανικός του Δήμου Κ. Τσαντηράκης, σε συνεργασία με τους γιατρούς του νοσοκομείου συνέταξε τη μελέτη και τον προϋπολογισμό του χειρουργείου. Αποφασίστηκε η εξ αρχής οικοδομή νέου κτίσματος στη βόρεια πλευρά του κτιρίου, η δε προβλεπόμενη δαπάνη ανήλθε στις 3.234 δρχ. (Τιμή 1 οκάς κρέατος Α' Ποιότ. 1.10) (ΑΔΗΚ 3-2/41-427).<br /><br />Σε έγγραφο του δημάρχου προς το Μητροπολίτη με ημερομηνία 3-7-1902 αναφέρεται:<br />"Αύριον και 10 π.μ. θα προσέλθωσιν εις την Ι. Μητρόπολιν τα μέλη του αδελφάτου του Δημ. Νοσοκομείου, δια την σύνταξιν του ενοικιαστηρίου του Πανανείου Νοσοκομείου" (ΑΔΗΚ 3-2/27-84). Δεν έχει διευκρινιστεί πόσο ήταν το ενοίκιο που κατέβαλλε ο δήμος στην επιτροπεία του Αγ. Μηνά, αλλά ένα χρόνο μετά την έναρξη της λειτουργίας του, το Νοσοκομείο παραχωρήθηκε στο δήμο Ηρακλείου, στην ευθύνη και κυριότητα του οποίου παρέμεινε μέχρι τη συγχώνευσή του με το Βενιζέλειο νοσοκομείο, προ εικοσαετίας περίπου. (Σχετικά με τη συγχώνευση του Πανανείου με το Βενιζέλειο, ιδέ: α' ΒΔ' 370/70, ΦΕΚ 118/26-5-70 και β' ΝΔ 161/73, ΦΕΚ 220/29-9-73).<br /><br />Σε σημείωμα του δημάρχου, με την ιδιότητα του προέδρου του αδελφάτου, αναφέρεται ότι "εις το ενταύθα Δημ. Νοσοκομείον, το υπό του αδελφάτου διευθυνόμενον, διατηρούνται πεντήκοντα κλίναι δια τους προς νοσηλείαν εισερχόμενους. Ηράκλειο 10-9-1902" (ΑΔΗΚ 3-2.29.-220). Μια εβδομάδα αργότερα (17.9.1902), το αδελφάτο δηλώνει ότι "παρέλαβεν παρά του Στυλ. Πρατσινάκη, είκοσι δύο κλίνας, ομοίας καθ' όλα με την δοθείσαν παραγγελίαν" (ΑΔΗΚ 3-2/29-487).<br /><br />Σε άλλο έγγραφο του δημάρχου με ημερομηνία 20.9.1902, γίνεται μνεία για τη μεταφορά του νοσοκομείου "... προκειμένου να μεταφερθεί λίαν προσεχώς το νοσοκομείον εις το Πανάνειον Κατάστημα..." (ΑΔΗΚ 3-2/29-563). Σε έγγραφο του προς τη Μοιραρχία Ηρακλείου, με ημερομηνία 11-10-1902 ο δήμαρχος ζητά να μεταβούν στο Πανάνειο, για να ορίσουν τα δωμάτια των φυλακισμένων (ΑΔΗΚ 3-2/30-178).<br />Η νομαρχία Ηρακλείου, σε έγγραφό της προς το δήμο, με ημερομηνία 7-11-1902, γνωστοποιεί ότι επικυρώθηκε η απόφαση με την οποία καταρτίστηκε το αδελφάτο και ζητά να συγκληθεί εγκαίρως "όπως υποδείξη συμφώνως των υπ' αριθ. 423 Νόμω τα κατάλληλα πρόσωπα, ίνα διορισθώσι ως ιατροί και φαρμακοποιοί του Νοσοκομείου, ως και το λοιπόν προσωπικόν αυτού" (ΑΔΗΚ 3-2/31-84). Οι γιατροί και οι φαρμακοποιοί, διορίζονταν με ηγεμονικό διάταγμα.<br />Ο πρώτος γιατρός που διορίστηκε στο Πανάνειο, ως διευθυντής του χειρουργικού τμήματος, ήταν ο διακεκριμένος χειρουργός (και οφθαλμίατρος) Σάββας Σαββάκης (1860-1934). Για τον εξοπλισμό του χειρουργείου με σύγχρονα εργαλεία, δωρέα του Πρίγκηπα Γεωργίου, ο Σαββάκης πήγε στα Χανιά για να συνεργαστεί με τον ιδιαίτερο γιατρό του υψηλότατου E. KLARK, προκειμένου να επιλεγούν τα καταλληλότερα και να παραγγελθούν σε Ευρωπαϊκούς οίκους (Εγγρ. ΑΔΗΚ 3-2/40-199) της 11.1.1903. Γιατρός του Παθολογικού τμήματος διορίστηκε ο Βασ. Θειακάκης (1872-1918), πρώτος δε φαρμακοποιός ο Κ. Ξεινιαράκης, που όπως ανέφερε στην αίτησή του "κατείχε πτυχίον του Εθνικού Πανεπιστημίου και άδειαν του Ιατροσυνεδρίου (ΑΔΗΚ 3-2/40-182) της 12-6-1903.<br /><br />Τα της λειτουργίας του νέου νοσοκομείου, διαλαμβάνονταν επακριβώς στο υπ' αριθ. 4 Ηγεμονικό διάταγμα της 21-1-1904. "Περί κανονισμού της εσωτερικής υπηρεσίας του δημοτικού νοσοκομείου Ηρακλείου", που για πρώτη φορά αναφέρεται επίσημα ως Πανάνειον Δημοτικόν Νοσοκομείον (επισ. Εφημ.Κρητ. Πολιτ. φ. 5 της 27-1-1904 Α'). Ο Κανονισμός αποτελείται από 116 άρθρα. Στο άρθρο 2 αναφέρεται: "Σκοπός του Νοσοκομείου είναι η νοσηλεία και η παροχή ιατρικής βοηθείας και φαρμάκων, άνευ διακρίσεων θρησκεύματος και εθνικότητος.<br /><br />α. Εις αρρώστους απόρους του δήμου Ηρακλείου<br />β. Εις αρρώστους απόρους των άλλων δήμων επί πληρωμή των οικείων Δήμων<br />γ. Και εις ευπόρους επί πληρωμή..."<br /><br />Το Νοσοκομείο περιελάμβανε παθολογικό και χειρουργικό τμήμα, καθώς και δύο ιδιαίτερα παραρτήματα: α. το των συφιλιδικών γυναικών, και β. το των μολυσματικών νοσημάτων.<br />Η ίδρυση ειδικών παραρτημάτων, για τα αφροδίσια νοσήματα, ήταν αναγκαία εκ των πραγμάτων, επειδή λόγω της μικτής κατοχής των ξένων στόλων, υπήρξε συρροή μεγάλου αριθμού γυναικών ελευθερίων ηθών στις πόλεις της Κρήτης, ιδιαίτερα στα Χανιά και στο Ηράκλειο.<br />Το γεγονός αυτό, ανάγκασε την Κρητική Πολιτεία να προβεί από τα πρώτα της βήματα στην ψήφιση του υπ' αριθ. 173 νόμου του 1900 "Περί Χαμαιτυπείων". Θεωρώ σκόπιμο με την ευκαιρία της δημοσίευσης αυτής, να παραθέσω μια περικοπή της εισηγητικής έκθεσης της Ανωτ. Διεύθυνσης των Εσωτερικών, προς τον Πρίγκηπα, για την έκδοση (έγκριση) του παραπάνω νόμου: "Εις ποίας ποτέ χρονικάς περιόδους ο Κρητικός λαός, κεκμηκώς εκ των πολιτικών παθών, ευρέθη εις συνάφεια μετά τοσούτων γυναικών ελευθερίων ηθών;<br />Τα απλούστερα ήθη, πρωτογενή τολμώ ειπείν, είναι η κληρονομία του Κρητικού λαού και μετ' αυτών κατά συνέπειαν η τιμή της οικογενείας εν υψίστη συναισθήσει μέχρι του σημείου να καθίσταται αφορμή αιματηρών αντεκδικήσεων... Κατά το νομοσχέδιον τούτο, ου μόνον οι κεντρικοί τόποι περιπάτου και τα δημόσια εντευκτήρια έσονται απρόσιτα εις τας ιεροδούλους, αλλά επίσης απρόσιτα έσονται και τα μέρη εκείνα, άτινα η χωροφυλακή, ήθελεν εκάστοτε ορίζει.<br />Η πρόνοια δ' αύτη είναι αναγκαία, διότι παρευρισκομένων ενταύθα τοσούτων στρατιωτών διαφόρων εθνικοτήτων, η διατριβή των γυναικών τούτων ανά τας οδούς, είναι διαρκής κίνδυνος της δημοσίας τάξεως, ως απέδειξαν ήδη διάφορα συμφεβηκότα, χαρακτήρος σοβαρού. Οθεν εκ τούτων, είναι αναγκαίος ο περιορισμός της διαφθοράς δια σιδηρού κλοιού...".<br />Η επιθεώρηση των κοινών γυναικών, είχε ανατεθεί στους αστυάτρους (άρθρα 29-42). Οι πάσχουσες από αφροδίσια νοσήματα, απομακρύνονταν αμέσως από τα χαμαιτυπεία και εισάγονταν στο ειδικό παράρτημα του νοσοκομείου για θεραπεία.<br /><br />Αλλά και η ίδρυση ιδιαίτερων παραρτημάτων για τα λοιμώδη νοσήματα, ήταν απαραίτητη, λόγω του επιδημικού χαρακτήρα που προσλάμβαναν πολλά απ' αυτά, ιδιαίτερα δε η ευλογιά, η διφθερίτις, η εγκεφαλονωτιαία μηνιγγίτις, ο τύφος και η οστρακιά.<br /><br />Σύμφωνα με το νόμο 423/1901 "Περί Δημοτικών Νοσοκομείων", η διοίκηση του νοσοκομείου ανατέθηκε σε πενταμελή επιτροπή, που λεγόταν αδελφάτο. Μέλη του ήταν ο δήμαρχος της πόλης (πρόεδρος) και τέσσερα άλλα πρόσωπα που εκλέγονταν από το δημοτικό Συμβούλιο.<br />Από αυτά, τα δύο ήσαν γιατροί, τα δε άλλα δύο "εκ των μάλλον ευυπολήπτων προσώπων της πόλεως". Με το Νόμο 564 της 23/7/1903 "περί διοικήσεως των Δημοτικών Νοσοκομείων", καθιερώθηκε η διπλή διοίκηση, δηλ. η αστική και η ιατρική εφορεία.<br />Το άρθρο 5, προέβλεπε: "Εις την αστικήν εφορείαν ανάγεται παν ό,τι αφορά εις την διοίκησιν και διαχείρησιν της περιουσίας του νοσοκομείου, ιδία δε διορίζει αύτη τους υπαλλήλους και το κατώτερον προσωπικόν του νοσοκομείου, απολύει δε αυτούς μόνον τη προτάσει της ιατρικής εφορείας, διατάσσει πάσαν προμήθειαν φαρμάκων και τροφίμων, εξελέγχει τους λογαριασμούς, εντελλομένη πάσαν πληρωμήν και εν γένει έχει όσα άλλα καθήκοντα ανατεθώσιν αυτή, δι' ηγεμονικού διατάγματος...". Πρόεδρος της αστικής εφορείας του Πανανείου, που ήταν τριμελής, ήταν τα χρόνια εκείνα ο μητροπολίτης Ευμένιος (Ξηρουδάκης), μέλη δε, ο Σάββας Σαββάκης και ο Εμμαν. Λογιάδης.<br /><br />Στον κανονισμό του Πανανείου, καθιερώνεται για πρώτη φορά θέση οικονόμου (άρθρα 12-13), που αποτελούσε ένα εποπτικό όργανο, άγρυπνο μάτι της αστικής εφορείας.<br /><br />Στις 6-2-1904, η αστική εφορεία υπέβαλε στο δημοτικό συμβούλιο για έγκριση τον προϋπολογισμό 1903-1904 (δηλ. από 1-9-1903 μέχρι 31-8-1904) που προέβλεπε έξοδα 44.928.90, με προβλεπόμενα έσοδα 41.144.40 δρχ. Από αυτά, η ετήσια εισφορά του δήμου, ανερχόταν σε 30.644 δρχ. η δε χορηγία της κυβέρνησης, δηλ. της Κρητικής Πολιτείας σε 2000 και αφορούσε αποκλειστικά στη λειτουργία του Συφιλιδικού νοσοκομείου (ΑΔΗΚ, 3-2/55-56, 8). Από τα στοιχεία του παραπάνω εγγράφου, πληροφορούμαστε π.χ. ότι ο μισθός του Δ/ντή χειρουργού ήταν 200 δρχ. του παθολόγου 180 και του βοηθού ιατρού 120.<br />Ο οικονόμος και ο φαρμακοποιός έπαιρναν 100, ο αρχινοσοκόμος 60, οι νοσοκόμοι από 30, ο μάγειρος 30, ο θυρωρός 30, η πλύντρια 30 και οι δύο υπηρέται 20. Για τροφή, φωτισμό, καύσιμη ύλη, προβλέπονταν 1200 δρχ. και για αγορά φαρμάκων 2000 δρχ.<br /><br />Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η απογραφή του νοσοκομείου την 21 Ιαν. 1903 (ΑΔΗΚ 3-2/38- 65). Σ' αυτήν αναφέρονται μεταξύ άλλων: "Κρεβάτια σουμιέ 42, στρώματα εκ χόρτου νέα 40 και παλαιά 35, σινδόνια νέα 40, παλαιά 170, μποτίλιες νερού 30, ποτήρια 55, ουροδοχεία υάλινα ανδρικά 22, γυναικεία 8 και εκ πορσελάνης γυναικεία 5, λαβίδες αιμοστατικαί 7 καθετήρες ερευνητικοί THOMPSON 2, βελονοκάτοχα 2, ψαλίδια ευθεία 1, εργαλεία μαιευτικής (εμβρυουλκός) με μαχαιρίδια 3, λιθολάβοι κυρτοί 2, ευθείς 1, λαρυγγοσκόπιον 1, υστερόμετρον 1, στηθοσκόπια 3, ωτοσκόπια εκ καουτσούκ 3, σκίμπους μαιευτικός 1, τραπέζιον χειρουργικόν 1, ιγδία φαρμακείου εκ πορσελάνης 10, υέλινα 2, εργαλεία οδόντων 9, μάσκα χλωροφορμίου 1".<br />Επίσης μεγάλο ενδιαφέρον για την ιστορία της ιατρικής και της φαρμακευτικής παρουσιάζει η απογραφή των φαρμάκων του νοσοκομείου, που υποβάλει ο β' φαρμακοποιός του Α. Νικολαΐδης, στις 21-1-1903 (ΑΔΗΚ 3-2/38-59). Πρόκειται για ένα κατάλογο 135 φαρμάκων, μεταξύ των οποίων: "BAUME DE PEROU VRAI, BELLADONNE FEUILLES, CAPSULINES DE CREOSOTE, CHLOROFORME ANESTHETIQUE CHIM. PURE, COCA DE PERLU FEUILLES, COCAIN HYDROCHL, DIGITALLINE FEUILLES, ETHER SULFURIQUE RECTIFIE, EXTRAIT DE VALERIANE, MORPHINE HYDROCHL, MERCURE SUBLIME CORROSIVE EN PUDRE, NITRATE D' ARGENT CRYST, QUIN UONE GRIS MENU, QUININE SULFATE, BISULFATE, HUDDROCHL, κλπ".<br />Για την προμήθεια φαρμάκων στο νέο νοσοκομείο, έδειξαν ενδιαφέρον διάφοροι φαρμακευτικοί οίκοι της Ευρώπης, όοπως η MERCK DARMSTADT του Βερολίνου και η CARLO ERBA του Μιλάνου, όπως φαίνεται σε έγγραφο του αντιπροσώπου τους RICH KRUGER, στο δήμαρχο Ηρακλείου, με ημερομηνία 2-3-1903 (ΑΔΗΚ. 3-2/37-79)". Αλλά και ο Μ. STUERMER, στέλνει επιστολή στο δήμαρχο για τον ίδιο λόγο, με ημερομηνία 21/4/1903, στην οποία αναφέρει: "Γνωρίζων εκ των προτέρων ότι θέλει δοθή κατ' αυτάς η παραγγελία των φαρμάκων του ενταύθα Νοσοκκομείου, σπεύδον σήμερον όπως παρακαλέσω υμάς, ίνα ευαρεστούμενος μη λησμονήσητε του να με έχετε υπ' όψιν σας κατά την παραγγελίαν αυτών. Και εστέ υπερβέβαιος, ότι θέλετε μείνει κατά πάντα ευχαριστημένος, ευτυχήσας να αντιπροσωπεύω κατάστημα Γαλλικόν, του οποίου τα φάρμακα, εργαλεία κλπ. είδη, χαίρουσι παγκοσμίας φήμης. Ευελπιστών εκ των προτέρων ότι θέλετε με προτιμήσει κατά την παραγγελίαν τούτων, διατελώ όλως υμέτερος. MAK STUERMER" (ΑΔΗΚ 3-2/39-63).<br /><br />Μεγάλα τα προβλήματα και αναποτελεσματικά τα μέσα της εποχής. Ηρωικές πράγματι οι προσπάθειες των λίγων γιατρών και των νοσοκόμων, πολλοί από τους οποίους ήσαν χωρίς σχετική κατάρτιση και πείρα. Οι μισθοί τους καταβάλλονταν με μεγάλη καθυστέρηση. Και βέβαια περί ωραρίου, ουδείς λόγος. Για την ενημέρωσή τους, αλλά και για την συμπεριφορά τους, που δεν ήταν πάντα άψογη, υπεύθυνοι ήσαν οι γιατροί. Πολλοί έδειξαν αξιοζήλευτο ενδιαφέρον και στάθηκαν στοργικοί και χρήσιμοι στους πάσχοντες, σε δύσκολες στιγμές της ζωής τους "ημέραν τε και νύκτα".<br />Η θέση τους εξάλλου δεν ήταν εξασφαλισμένη και όπως φαίνεται από σειρά εγγράφων, πολύ εύκολα απολύονταν. Συνήθεις ή σοβαρότερες εκτροπές στην άσκηση του καθήκοντός των αλλά και ρουσφετολογικές παρεμβάσεις εκ μέρους του δήμου και άλλων παραγόντων της πολιτείας, επηρέαζαν την υπαλληλική τους πορεία. Το ίδιο συνέβαινε και με τους γιατρούς και τους άλλους εργαζόμενους.<br />Η επιβολή προστίμων ή άλλων ποινών, μέχρις απολύσεως στο προσωπικό του νοσοκομείου, ήταν συνηθισμένη, και γενικά "ητιολογημένη". Ετσι π.χ. μετά από αναφορά εφορεύοντος μέλους του αδελφάτου με ημερομηνία 7-3-1903 (ΑΔΗΚ, 3-2/37-170), προς το δήμαρχο, απολύθηκε ο κατηγορούμενος νοσοκόμος την επομένη της καταγγελίας.<br />Η αναφορά έγραφε ότι: "Σήμερον αντελήφθην ιδίοις όμμασι, ότι ο νοσοκόμος του χειρουργικού τμήματος Νικ. Ζερβουδάκης, ίστατο άνωθεν επί του παραθύρου της γυναικείας φυλακής, ένθα κρατείται η κοινή γυνή Μαρία Σταματοπουλα, την οποίαν προ ημερών είχετε αποστείλει εκ του Συφιλιδικού νοσοκομείου και ερωτοτρόπει μετ' αυτής, έχων συνεταίρους και τινας εκ των φρουρών της εν τω νοσοκομείω Χωροφυλακής και τινα πολίτην άγνωστόν μοι...".<br />Αλλά και στον διευθυντή του νοσοκομείου και χειρουργό Σάββα Σαββάκη, το αδελφάτο αποφάσισε να κρατηθούν από το μισθό του 40 δρχ. (ποσό σεβαστό, ίσο με το μισθό ενός γραμματοδιδασκάλου της εποχής), διότι "εξ υπαιτιότητός του το ταμείο του δήμου επλήρωσε εις τον ιατρόν κ. Ι. Ανάτσιτον, δι' εγχείρησιν την οποίαν ενήργησε εις το νοσοκομείον, καθ' ότι ο ειρημένος ιατρός απουσίαζε τότε άνευ νομίμου αδείας..." (ΑΔΗΚ 3-2/36-193, της 11-2-1903).<br /><br />Εκτός από τη συνήθη λειτουργία του χειρουργικού και του παθολογικού τμήματος, το νοσοκομείο ήταν επίσης επιφορτισμένο με τον εμβολιασμό (Δαμαλισμός, αναδαμαλισμός, χορήγηση αντιδιφθεριτικού ορού ROUX), στους απόρους δημότες. Σε ένα ενδιαφέρον έγγραφο του διευθυντή του νοσοκομείου Σ. Σαββάκη προς το δήμαρχο, με ημερομηνία 2/3/1904 (ΑΔΗΚ 3-2/56-234) αναφέρεται: "... ελήφθησαν σωληνάρια δαμαλίδος εν όλω ενενήκοντα πέντε (95).<br />Δι' αυτών εδαμαλίσθησαν παίδες απόρων δημοτών Ηρακλείου από της 24 Ιαν. 1904 άχρι της 18 Φεβρουαρίου επτακόσιοι τεσσαράκοντα δύο (742), εκείθεν δε άχρι της χθες, διακόσιοι ενενήκοντα πέντε, εν όλω αριθ. 1037...".<br />Ο Σαββάκης υποβάλλει ονομαστικό κατάλογο των εμβολιασθέντων, όπου αναφέρεται το όνομα (εξ ου και η εθνικότης και το θρήσκευμα), η συνοικία, όπως λεγόταν τότε τουρκιστί, το αποτέλεσμα του εμβολιασμού και οι σχετικές παρατηρήσεις. Αξίζει να αναφερθεί εδώ, ότι από τα 1037 παιδιά, τα 595 ήσαν Οθωμανοί, δηλ. ποσοστό 57,5%. Μόνιμος προμηθευτής δαμαλίδος του δήμου Ηρακλείου, ήταν το "Ελληνικόν Δαμαλιστήριον, "του ειδικώς εν Ευρώπη σπουδάσαντος ιατρού Α. Δευτεραίου, ιδρυθέν εν Αθήναις το 1887...". Από το δήμο Ηρακλείου, προμηθεύονταν δαμαλίδα, όλοι οι δήμοι του τμήματος Ηρακλείου και Λασιθίου επί πληρωμή. Υπάρχει μεγάλος αριθμός σχετικών εγγράφων.<br /><br />Κλείνω το σύντομο αυτό δημοσίευμα με μια προσωπική κατάθεση: Πριν από λίγα χρόνια, ένα καλοκαιριάτικο απόγευμα, επισκέφτηκα τα ερείπια του Πανανείου, με το οποίο με συνέδεαν παλιές μνήμες. Στην ευρεία είσοδο του γραφείου του Διευθυντού, υπήρχε ακόμη μια μαρμάρινη πλάκα, "ήλοις καθηλωμένη" στον τοίχο, με την παρακάτω επιγραφή, που κατέγραψα αμέσως από ενστικτώδη φόβο, μήπως δεν την ξαναδώ: ΘΕΟΔΟΥΛΑΚΗΣ ΠΑΝΑΝΟΣ ΚΑΙ ΑΘΗΝΑ ΟΜΟΝΟΥΣ ΣΥΖΥΓΟΣ, ΤΟΝ Δ' ΑΝΗΓΕΙΡΑΝ ΤΟΝ ΔΟΜΟΝ ΠΡΟΣΦΥΓΗΝ ΤΟΙΣ ΠΑΣΧΟΥΣΙΝ, ΙΝΑ ΑΥΤΩΝ ΜΑΛΑΞΩΣΙ ΤΟΥΣ ΠΟΝΟΥΣ ΚΑΙ ΘΡΕΠΤΡΑ ΑΠΟΔΟΣΩΣΙΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΑΤΡΩΑΝ ΓΗΝ.<br /><br />Την επομένη επέστρεψα με φωτογραφικά σύνεργα, για να φωτογραφίσω εκείνη, τη μόνη εναπομείνασα επιγραφή. Δυστυχώς δεν υπήρχε πια εκεί!Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-2953056870172597142010-08-03T07:49:00.000+03:002010-08-03T07:49:41.803+03:00>- Μαύρος Γάτος - Το Ταξίδι Της Επιστροφής: Η ΜΕΤάΛΛΑΞΗ ΤΟΥ έΛΛΗΝΑ ΠΡΟΛΕΤάΡΙΟΥ Κ ΛούΜΠΕΝ ΠΡοΛΕΤάΡΙΟΥ ΚΑΙ η ΗΘΙΚή-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚή ΜΑς ΧΡΕΩΚΟΠίΑ<a href="http://mavrosgatos.blogspot.com/2010/08/blog-post.html#links">>- Μαύρος Γάτος - Το Ταξίδι Της Επιστροφής: Η ΜΕΤάΛΛΑΞΗ ΤΟΥ έΛΛΗΝΑ ΠΡΟΛΕΤάΡΙΟΥ Κ ΛούΜΠΕΝ ΠΡοΛΕΤάΡΙΟΥ ΚΑΙ η ΗΘΙΚή-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚή ΜΑς ΧΡΕΩΚΟΠίΑ</a>Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-25586357106356017292010-07-15T21:30:00.000+03:002010-07-15T21:30:06.716+03:00ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΑΠΟ ΚΕΡΙ: Πρώτη μέρα στο Σχολείο: τσίου τσίου μανούλα μου, γιατί δε φεύγουμε;<a href="http://waxtablets.blogspot.com/2009/09/blog-post.html">ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ΑΠΟ ΚΕΡΙ: Πρώτη μέρα στο Σχολείο: τσίου τσίου μανούλα μου, γιατί δε φεύγουμε;</a>Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-11927863012937165272010-06-28T16:27:00.000+03:002010-06-28T16:27:52.826+03:00TA NEA On-line - Και εγένετο η Ανανεωτική Δημοκρατική Αριστερά<a href="http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artid=4581881">TA NEA On-line - Και εγένετο η Ανανεωτική Δημοκρατική Αριστερά</a>Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-37727374839994100002010-06-11T00:50:00.000+03:002010-06-11T00:50:16.654+03:00Αδιανόητο; Μάλλον όχι!: Έρχεται βαρυχειμωνιά καλοκαιριάτικα;<a href="http://adianoito.blogspot.com/2010/06/blog-post.html#links">Αδιανόητο; Μάλλον όχι!: Έρχεται βαρυχειμωνιά καλοκαιριάτικα;</a>Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-63839380742694401412010-05-26T22:50:00.002+03:002010-05-26T22:55:44.804+03:00Απο το ιστολόγιο της Ευ. ΜαζαράκουToυς νέους απογοήτευσαν<br />τα γηρατειά προδώσαν <br />σε πόλεμο οικονομικό <br />γιά λάφυρο μας δόσαν... <br />Κι ενώ οι λίγοι κι εκλεκτοί <br />παίρνουν καινούργια πόρσε <br />εμείς πάμε ξυπόλητοι <br />με μούντζες και με ''όρσε''!!Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-65484987309810570572010-05-26T15:40:00.000+03:002010-05-26T15:40:59.902+03:00Βυζαντινή Ιστορία: Ο Ιουστινιανός και οι διάδοχοί του<a href="http://byzantin-history.blogspot.com/2009/11/blog-post.html#links">Βυζαντινή Ιστορία: Ο Ιουστινιανός και οι διάδοχοί του</a>Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-77509032018818713982010-05-26T15:38:00.001+03:002010-05-26T15:38:50.268+03:00Ιστορία της Ιατρικής: Αλεξάντερ Φλέμινγκ (Alexander Fleming)<a href="http://historymed.blogspot.com/2009/11/alexander-fleming.html">Ιστορία της Ιατρικής: Αλεξάντερ Φλέμινγκ (Alexander Fleming)</a><br /><br /><script type="text/javascript">var gaJsHost = (("https:" == document.location.protocol) ? "https://ssl." : "http://www.");document.write(unescape("%3Cscript src='" + gaJsHost + "google-analytics.com/ga.js' type='text/javascript'%3E%3C/script%3E"));</script><script type="text/javascript">try {var pageTracker = _gat._getTracker("UA-7877169-1");pageTracker._trackPageview();} catch(err) {}</script>Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-85838487419625956202010-05-18T00:21:00.005+03:002010-05-18T00:33:32.777+03:00Η γελοιογραφία της Καθημρινής<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlezipFJnxuum0HgeJ60dDzkdSnpNKEahQGzwta9Tadm8e0Xp5iRnK4cT4t1f98bdbLx_S8bvHIpyRW0toZRq8IDWR0jg4K_hVBx_4J2dSexiu2G5Zicd8yImlElqBAxJOetm8rxB7Ets/s1600/14-05-10_400886_1.gif"><img style="display:block; margin:0px auto 10px; text-align:center;cursor:pointer; cursor:hand;width: 400px; height: 282px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlezipFJnxuum0HgeJ60dDzkdSnpNKEahQGzwta9Tadm8e0Xp5iRnK4cT4t1f98bdbLx_S8bvHIpyRW0toZRq8IDWR0jg4K_hVBx_4J2dSexiu2G5Zicd8yImlElqBAxJOetm8rxB7Ets/s400/14-05-10_400886_1.gif" border="0" alt=""id="BLOGGER_PHOTO_ID_5472354277880998898" /></a><br />Λέτε με αυτό τον τρόπο να πενθεί η Καθημερινή τη απώλεια του Εκδότη της Αντώνη Καρκαγιάννη. Το σκίτσο έγινε από τον Ηλία ΜακρήΝέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-48754022330547398512010-05-06T11:40:00.003+03:002010-05-06T12:15:21.076+03:00Η πολιτική διαχείριση της οικονομίαςΟμιλία του Τέως υπουργού Οικονομικών κ Αλέκου Παπαδόπουλου που δόθηκε στην Αθήνα στις 25 Απριλίου του 2010. Ας τον ακούσουμε,αν κάναμε(ιδιαίτερα η ηγεσία του κόμματος του) ότι ήταν δυνατό για να μην ακούγεται στην Βουλή η ενοχλητική φωνή του.<br /><br />Κυρίες και κύριοι,<br /><span style="font-weight:bold;">Εάλω το ψεύδος. Από την Παρασκευή η χώρα βρίσκεται υπό “Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο”. </span>Δεν επιθυμώ να μιλήσω τώρα για τα συναισθήματα που προκαλούνται στο Έθνος απ’ αυτή την εξέλιξη.<br />Είναι όμως εύλογο όλοι να ρωτούν πλέον, τι πρέπει να κάνουμε για να ξεφύγουμε από την βαθειά οικονομική κρίση, που ενέσκηψε στη χώρα. Απαντώ:<br />Να εφαρμόσουμε το τρίπτυχο: <span style="font-weight:bold;">Εθνική Αυτογνωσία – Εθνική Απόφαση – Εθνική Αξιοπρέπεια.</span><br />Πρέπει να καταλάβουμε και να εξηγήσουμε την πορεία της μεταπολίτευσης και το πώς οδηγήθηκε η χώρα μας στη σημερινή περιπέτεια.<br />Η μεταπολίτευση υπήρξε ένα ιδιαίτερα σημαντικό ιστορικό γεγονός για τη χώρα. Δεν αποκατέστησε απλώς τη Δημοκρατία. Την στερέωσε και έχτισε τις δημοκρατικές ελευθερίες, τα δημοκρατικά δικαιώματα και την ελευθερία της έκφρασης χωρίς καμία δυνατότητα επιστροφής σε κάποιο καθεστώς που θα τις αμφισβητούσε, όπως γινόταν στο παρελθόν.<br />Ταυτόχρονα, όμως <span style="font-weight:bold;">καλλιέργησε τον πολιτικό ναρκισσισμό, την αμεριμνησία, τον λαϊκισμό, την δημοκοπία, τον ψευδοπροοδευτισμό, τον συντεχνιασμό, την αδυναμία συγκρότησης πολιτικών, τον πολιτικό ερασιτεχνισμό, τα σύνδρομα του πολιτικού κόστους, την προσωποποιημένη αντίληψη της πολιτικής, τις αναξιοκρατικές επιλογές, την υποκατάσταση της πολιτικής από την προπαγάνδα και την εντυπωσιοθηρία, την οικοδόμηση της ευημερίας όχι στο μόχθο και στην προσπάθεια αλλά σε δανειακά κεφάλαια.</span><br />Δηλαδή, κυρίες και κύριοι, μεθυσμένοι από την απόλαυση της Δημοκρατίας αρχίσαμε να περιφρονούμε προκλητικά τον μόνο τελικά σταθερό μηχανισμό διάσωσης της χώρας, που είναι η εθνική μας αυτογνωσία.<br />Το αποτέλεσμα είναι ότι ο λαός μας αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζει την πραγματική αλήθεια, το βάθος και την έκταση του προβλήματος που αντιμετωπίζει. Απλώς υποψιάζεται ότι κάτι κακό συμβαίνει στην χώρα αλλά δεν γνωρίζει όλες τις παραμέτρους, ούτε και τα πραγματικά αίτια της κρίσης. Συστηματικά καλλιεργείται η εντύπωση ότι διερχόμαστε μια οικονομική περίοδο δύσκολη μεν, αλλά που κάποια στιγμή σύντομα θα ξεπεραστεί και θα επανέλθουμε “εις την προτέραν μακαρίαν κατάσταση”. Αυτό δεν πρόκειται να γίνει και πρέπει να του το εξηγήσουμε.<br />Η <span style="font-weight:bold;">εθνική αυτογνωσία</span> επιβάλλει μια πλήρη και ακριβή περιγραφή του προβλήματος. Η πρώτη αλήθεια που πρέπει να ειπωθεί είναι ότι η Ελλάδα κατέκτησε τις προηγούμενες δεκαετίες την συμπόρευσή της με τ’ άλλα ευρωπαϊκά έθνη κυρίως με την ένταξή της στη ζώνη του Ευρώ. Σήμερα, οκτώ χρόνια μετά παραδέρνει κάτω από το βάρος των ανομημάτων της, των θεσμικών αδυναμιών της Ευρωζώνης και της διεθνούς οικονομικής κρίσης.<br />Φοβούμαι ότι η σημερινή οικονομική κρίση που πλήττει την χώρα <span style="font-weight:bold;">οδηγεί την Ελλάδα στην κατηγορία των τριτευρωπαϊκών χωρών.</span> Η πορεία αυτή πρέπει ν’ ανατραπεί άμεσα.<br />Ο ελληνισμός πρέπει να παύσει να εξελίσσεται ως το ανάπηρο καθυστέρημα της Ευρώπης.<br />Εθνική Αυτογνωσία σημαίνει να συνειδητοποιήσει η ελληνική κοινωνία ότι η χώρα εισήλθε σε μια βαθειά και αγνώστου διαρκείας περίοδο μεγάλης δυσπραγίας και απομείωσης, όχι μόνο λόγω του υψηλού δημοσίου χρέους, αλλά συνδυαστικά και περισσότερο <span style="font-weight:bold;">λόγω του υψηλού ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, δηλαδή λόγω της αποξηραμένης οικονομίας μας και της χαμηλής εδώ και χρόνια ανταγωνιστικότητάς της.</span><br />Το πνιγηρό οικονομικό μας πρόβλημα <span style="font-weight:bold;">δεν είναι μόνο ένα συγκυριακό αποτέλεσμα ανεύθυνων οικονομικών επιλογών.</span> Βεβαίως, η λαίλαπα της τελευταίας πενταετούς δεξιάς διακυβέρνησης το επιδείνωσε ποιοτικά και δραματικά. Το κεντρικό όμως αίτιο είναι η βαθειά αυτοκαταστροφική επιλογή που σημάδευσε την μεταπολιτευτική περίοδο, παράγοντας ένα ελληνικό φαινόμενο, το οποίο δυστυχώς δεν είναι πρωτοφανές γιατί το ζήσαμε και σε άλλες εποχές της ιστορίας μας, όταν η χώρα οδηγήθηκε στη χρεοκοπία.<br />Κυρίες και κύριοι,<br />Η ιδεολογία και ο πολιτισμός του φαινομένου ταυτίζεται με το έμβλημά του σε όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης: «ένας λαός που έχει το ένα χέρι με υψωμένη γροθιά και το άλλο στη ζητιανιά». Η υψωμένη γροθιά εξέφραζε το μεταδικτατορικό σφρίγος της κοινωνίας, που ξοδεύτηκε όμως άδοξα με την παραγωγική απενεργοποίηση της χώρας και την αναζήτηση δανείων από τις διεθνείς αγορές και πόρων από την Ευρωπαϊκή Ένωση από το άλλο χέρι. Υπεύθυνη του φαινομένου αυτού είναι όλη η πολιτική τάξη της χώρας με κεντρική ευθύνη και του ίδιου του ΠΑΣΟΚ. Στην αντίληψη αυτή προσχώρησαν και όλες οι πολιτικές δυνάμεις. Τόσο η ιστορικά πάντα λαϊκίστικη ελληνική Δεξιά, όσο και η απροσάρμοστη και παρωχημένη ελληνική Αριστερά. Αν υπήρξαν πολιτικές διαφωνίες μεταξύ τους, αφορούσαν μόνο στην πλειοδοσία των παροχών και σε ανούσιες διαδικασίες. Αυτός ο συνδυασμός ήταν το εκρηκτικό μείγμα στη σύγχρονη Ελλάδα, που επέφερε κοινωνικές αλλοιώσεις, γέννησε απληστία, αφυδάτωσε το πολιτικό σύστημα, κατασκεύασε καρπωτές παράνομων και «νομιμοφανών» προσόδων, σώρευσε επιρροή σε παραθεσμικά κέντρα εξουσίας.<br /><br />Το μεταπολιτευτικό κονσένσους γέμισε με πρωτοφανή ακαταστασία αυτή την γκρίζα ζώνη και δημιούργησε μια ψεύτικη ενότητα του λαού όχι με βάση το γενικό καλό αλλά με βάση τη διανομή προνομίων και την διαχείριση συμφερόντων, ενισχύοντας έτσι τον ατομισμό και τον αυτισμό της κοινωνίας. <span style="font-weight:bold;">Όλα αυτά, μάλιστα, χωρίς αιδώ τα ονομάσαμε “νέα προοδευτικότητα”.<br /></span><br />Από το 1972 (πετρελαϊκή κρίση) μέχρι και σήμερα υιοθετήσαμε άκριτα και εφαρμόσαμε ένα οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης, που στηρίχθηκε στις παροχές και στην αλόγιστη πιστωτική επέκταση με στόχο την ενθάρρυνση της κατανάλωσης. Αυτός είναι και ο λόγος που στη δεκαετία του ’70 και του ’80 ανεχθήκαμε ή και υποδαυλίσαμε την πλήρη σχεδόν αποβιομηχανοποίηση της χώρας ενώ στις μέρες μας παρακολουθούμε ως απλοί παρατηρητές (α) την εξοντωτική, λόγω της κρίσης, αποβιοτεχνοποίηση της χώρας, δηλαδή το τέλος των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που επέζησαν τα τελευταία χρόνια με ακριβό παραγωγικό κόστος και κυρίως χάρις στην φοροδιαφυγής και (β) την κατάρρευση του αγροτικού τομέα.<br /><br />Αυξήσαμε μεν επί 35 χρόνια ανορθόδοξα τα αγροτικά εισοδήματα μέσα κυρίως από τις κοινοτικές εισροές, μετατρέποντας τους αγρότες από μαχητές του κάμπου σε “εισοδηματίες”. Επί 35 χρόνια επίσης η πολιτική τάξη έπαιξε πελατειακά με τις χωρίς όρια παροχές στην υπόλοιπη κοινωνία μέσω του κρατικού δανεισμού και των κοινοτικών πόρων. Όταν μάλιστα είχε ξεκινήσει η αποβιομηχανοποίηση, διογκώσαμε τις προβληματικές επιχειρήσεις και τον δημόσιο τομέα νομίζοντας ότι μ’ αυτό τον τρόπο επιλύαμε το πρόβλημα της απασχόλησης. Όλα αυτά τ΄ αποκαλούσαμε “κοινωνική πολιτική με δανεικά”. Ονομάσαμε αναδιανομή του εισοδήματος την διανομή των δανείων και των πόρων της Ε.Ε.<span style="font-weight:bold;"> Η αναδιανομή θέλει πολιτικό σθένος. Για την διανομή των δανεικών, αρκεί το πολιτικό θράσος.</span><br />Αντιπολίτευση σ’ αυτή την κυριαρχούσα άποψη και ιδεολογία περί αναδιανομής δεν υπήρξε. <span style="font-weight:bold;">Ίσως ακούγαμε κάποιες φωνές ορθολογισμού από κάποιους ελάχιστους, συνήθως εκσυγχρονιστές αστούς πολιτικούς, που εμφανίζονταν όμως ως “λογιστές” ή “γραφικοί τύποι”,</span> και επίσης κάποιες άλλες άναρθρες κραυγές από τον χώρο της ακροαριστεράς και των αντιεξουσιαστών. Τίποτε άλλο. Ούτε από την ευγνωμονούσα συνήθως διανόηση, ούτε από τις άλλες ελίτ της χώρας. Όλοι, μηδέ και της νομιμόφρονης Αριστεράς εξαιρουμένης, πλειοδοτούσαν στην βασική αυτή παράμετρο. Μπορούμε να αναφέρουμε παραδείγματα κάποιων λίγων εξαιρέσεων αλλά δεν έχει νόημα.<br />Αυτή τη στιγμή ήρθε το σοκ της αυτογνωσίας. Θα ερχόταν ούτως ή άλλως, απλώς η κρίση το έφερε πιο γρήγορα. Ήρθε όμως. Ευτυχώς ή δυστυχώς, η χώρα δεν θα χρεοκοπήσει τυπικά, ούτε θα βγει από το ευρώ γιατί δεν μας αφήνουν – προς το παρόν - οι εταίροι μας για δικούς τους λόγους. Μολονότι μπορούσαν να μας οδηγήσουν εκεί με τις προβλεπόμενες από την Συνθήκη ποινές, δεν το κάνουν γιατί αυτό θα σήμαινε σοβαρή αποσταθεροποίηση της Ευρωζώνης και του χρηματοπιστωτικού της συστήματος. Δεν το θέλει, όμως, και η συντριπτική πλειοψηφία του λαού μας. Ακόμα και η Αριστερά δεν τολμά να ζητήσει να βγούμε από το ευρώ, αν και όσα προτείνει εκεί οδηγούν.<br />Το πολιτικό μας σύστημα είναι αυτή την στιγμή παγιδευμένο από τους δύο αυτούς παράγοντες και προσαρμόζεται στον βαθμό που μπορεί να συνειδητοποιήσει το μέγεθος του προβλήματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι όταν η κυβέρνηση έλαβε πρόσφατα κάποια μέτρα είπε απολογητικά ότι αυτά «δεν ταιριάζουν στην ιδεολογία μας». Οι δε υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις της είπαν, στα πλαίσια του εντυπωσιασμού, ότι: «λέτε ψέματα, διότι δεν είσαστε εσείς οι πραγματικοί ιδεολόγοι της διανομής των δανεικών, εμείς είμαστε!!»<br />Κυρίες και κύριοι,<br />Όταν έχεις μια τόσο μεγάλη εξάρτηση από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές για να επιβιώσεις, δεν μπορείς να συμπεριφέρεσαι ή να καλλιεργείς απαιτήσεις σαν να είσαι μέλος της λέσχης G7 των πλουσίων του πλανήτη. Με ξένα χρήματα δεν μπορείς να παριστάνεις τον πλούσιο. Ούτε αντιμετωπίζεις τις αγορές όπως τους ψηφοφόρους σου. Οι αγορές δεν διατάσσονται. Απαιτούν πολιτικές αποφάσεις και αποτελέσματα από ανθρώπους που πιστεύουν σ’ αυτές. Το κόστος δανεισμού δεν μειώθηκε ποτέ με διπλωματικά μέσα. Από δω και πέρα, τουλάχιστον ας ξέρουμε «μέχρι που φτάνει η κάπα μας».<br />Όπως μας δίδαξε πριν 60 χρόνια ένας σημαντικός Έλληνας, ο ευπατρίδης Κυριάκος Βαρβαρέσος «Εγώ δεν πιστεύω εις την εικόνα αυτήν της πατρίδος μου. Πιστεύω εις μίαν άλλην Ελλάδα, την Ελλάδα των εντίμων, εργατικών και ολιγαρκών Ελλήνων. Πιστεύω επί πλέον ότι η Ελλάς αυτή θα επικρατήσει και θα επιβληθεί εν τέλει και διά τούτο είμαι αισιόδοξος δια το μέλλον της χώρας». Δεν επικράτησε όμως αυτή η Ελλάδα.<br />Το βασανιστικό ερώτημα είναι αν υπάρχει ελπίδα και που θα την αναζητήσουμε.<br /><span style="font-weight:bold;">Η πρώτη απάντηση είναι «ναι, υπάρχει ελπίδα και την αναζητούμε πρώτα στον εαυτό μας». Επειδή κάποιοι αναμένουν την διάσωση της χώρας μόνο από την Ευρώπη και το ΔΝΤ</span>, υπενθυμίζω απόσπασμα ομιλίας του Χαριλάου Τρικούπη κατά την πριν της χρεωκοπίας περίοδο:<br />«<span style="font-weight:bold;">Εάν θέλωμεν και ημείς να ειπή η Ευρώπη ότι η Ελλάς ζη, πρέπει να αποδείξωμεν εις αυτήν ότι κατόπιν των δοκιμασιών, δι ων διήλθομεν, έχομεν την δύναμιν να αναλάβωμεν πάσας εκείνας τας θυσίας άνευ των οποίων δεν δυνάμεθα να υπάρξωμεν.»</span><br />Και πιο κάτω <span style="font-weight:bold;">«…Δεν αρκεί όπως δια συνδυασμών αληθών ή ψευδών, φαινομένων ή πραγματικών, οικονομίσωμεν τα πράγματα επί τινα έτη, και ζήσωμεν έστω και χρεωκοπούντες∙ διότι και ο χρεωκόπος ζη∙»<br /></span><br />Κυρίες και κύριοι,<br />Δεν υπάρχουν “επτασφράγιστα μυστικά” που θα γιατρέψουν την οικονομία, ούτε εδώ ούτε στο εξωτερικό για να τ’ αναζητήσουμε. Ούτε σωτήρες υπάρχουν για ν’ ανακληθούν εκ της εφεδρείας. Ούτε πιστεύω ότι τα οικουμενικά σχήματα σωτηρίας ή τα σχήματα εκτάκτων αναγκών θα μας βγάλουν από την κρίση. <span style="font-weight:bold;">Στην αποτελεσματική εφαρμογή στέρεων αποφάσεων πιστεύω μόνο.<br /></span><br /><span style="font-weight:bold;">Απαιτούνται συθέμελες αλλαγές για να απελευθερωθούν οι σχολάζουσες δυνάμεις της οικονομίας αλλά και η ίδια η κοινωνία από τα στερεότυπα που την διατηρούν καθηλωμένη. Δεν είναι καιρός για δισταγμούς και καιροσκοπισμούς. Δεν συμφωνώ μ’ όσους προτείνουν, προφανώς από πολιτική αδυναμία, τον δρόμο των χαμηλών και σταδιακών μεταρρυθμίσεων. Κατά τη γνώμη μου οι βραδείες μεταρρυθμίσεις σπανίως επιτυγχάνουν το σκοπό τους, γιατί στην πορεία εκφυλίζονται</span>.<br /><br />Σε περιόδους κρίσης, η πολιτική αρετή επιβάλλει ότι όταν πρέπει να πάρεις μέτρα σοβαρά, να μη διστάσεις να τα πάρεις αμέσως και ολοκληρωμένα. Ν’ αδιαφορήσεις για τα τυχόν σε βάρος σου αναθέματα της πολιτικής δημοκοπίας, έστω κι αν γνωρίζεις ότι είναι πιθανόν μετά να εξοστρακιστείς. Επίσης, αν πρέπει να λάβεις μέτρα επώδυνα, πρέπει πρώτα να τα πιστεύεις για να μπορείς και να τα εφαρμόσεις.<br />Ο τραγικός ρεαλισμός της ιστορίας λειτουργεί ερήμην των βραδυπορούντων.<br />Συμπέρασμα πρώτο: Δεν μπορείς να μιλάς για πολιτική διαχείριση της οικονομίας αν πρώτα δεν μιλήσεις για Εθνική Αυτογνωσία και για την διαχείριση του πολιτιστικού σου προτύπου ως κοινωνία.<br />Κυρίες και κύριοι,<br />Αποτελούσε αφέλεια και αυταπάτη όσων πίστευαν ότι θα μπορούσαμε τελικά να αποφύγουμε την υπαγωγή μας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και στους όποιους μηχανισμούς διάσωσης του Eurogroup και της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας. Η χώρα εδώ και καιρό έχει ουσιαστικά χρεοκοπήσει. Ας μην παριστάνουμε “τις μωρές παρθένες”. Ας μην παριστάνουμε τους “έκπληκτους” και τους “απορούντες”.<br />Με την υπαγωγή μας πλέον σε καθεστώς “Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου”, η χώρα θα χρειαστεί αναγκαστικά έναν άλλο τύπο και κυρίως ένα άλλο πνεύμα διακυβέρνησης.<br />Αυτό σημαίνει ότι το αμέσως επόμενο διάστημα πρέπει να συγκροτηθεί από την Κυβέρνηση και να ψηφιστεί από τη Βουλή ένα σοβαρό πενταετές Πρόγραμμα Εθνικής Ανασυγκρότησης, που θα οδηγήσει τη χώρα συντεταγμένα σε υγιή πεδία οικονομικής ανάπτυξης. Είναι αναγκαίο:<br /><span style="font-weight:bold;">(α) για να έχει συγκεκριμένο προορισμό και πλεύση η χώρα,<br />(β) για να γνωρίζουν, συγκεκριμένα και δεσμευτικά και όχι με γενικόλογους στόχους, τόσο η ελληνική κοινωνία όσο και οι εταίροι μας και οι διεθνείς κεφαλαιαγορές ότι η χώρα ξέρει πλέον τι πρέπει να κάνει και κυρίως πως.<br /></span><br />Το ισχύον Πρόγραμμα Σταθερότητας είναι αδύναμο για να θεωρείται πλαίσιο πορείας. Είναι πλέον μικρότερο των περιστάσεων.<br />Το Πρόγραμμα Εθνικής Ανασυγκρότησης θα πρέπει να περιλαμβάνει συγκροτημένες και πειθαρχημένες πολιτικές ανατροπής σε όλες τις λειτουργίες της χώρας. Να περιλαμβάνει εξειδικευμένα, εκτεταμένα και επώδυνα μέτρα ουσιαστικής ανάταξης της οικονομίας και της διοίκησης της χώρας. Τα μέτρα που μέχρι σήμερα έχουν ληφθεί ή έρχονται στο φως της δημοσιότητας είναι αλυσιτελή ημίμετρα που δεν οδηγούν σε σταθερά αποτελέσματα. <span style="font-weight:bold;">Το πλέγμα των μεταρρυθμίσεων σοκ που θα προβλέπεται και θα τελούν είτε το θέλουμε είτε όχι υπό τον “Διεθνή Οικονομικό” Έλεγχο θα περιλαμβάνει ενδεικτικά, πρώτον:</span><br /><br />(α) εκτεταμένες παρεμβάσεις στα πεδία του Ασφαλιστικού και της αγοράς εργασίας,<br />(β) καθολικές αποκρατικοποιήσεις,<br />(γ) δραστικό περιορισμό των μισθοδοτουμένων υπαλλήλων στο στενό και ευρύτερο Δημόσιο, στα Νομικά Πρόσωπα και στους ΟΤΑ,<br />(δ) ολιστικά μέτρα διαρθρωτικών αλλαγών για την ανάταξη των ευτελισθέντων χώρων της Παιδείας, της Υγείας, της Κοινωνικής Προστασίας και της Δικαιοσύνης.<br />Δεύτερον, θα πρέπει οι ελληνικές τράπεζες να συμπτυχθούν σε δύο τραπεζικούς πόλους, προκειμένου να ανταπεξέλθουν στον διεθνή ανταγωνισμό.<br />Τρίτον, επειδή είμαστε στη ζώνη του ευρώ και αδυνατούμε να προχωρήσουμε σε νομισματική υποτίμηση προκειμένου να ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητά της, θα οδηγηθούμε αντ’ αυτού στην δημοσιονομική και εισοδηματική υποτίμηση με τον περιορισμό της διαθέσιμης καταναλωτικής δυνατότητας των μισθωτών τόσο του δημοσίου όσο και του ιδιωτικού τομέα καθώς και στον αποπληθωρισμό των τιμών. Θα καταργηθεί ο διοικητικός καθορισμός από το κράτος των τιμολογίων ελεύθερων επαγγελμάτων.<br />Τέταρτον, να γίνουν άμεσα επιμέρους δραστικές παρεμβάσεις στους τομείς διευκόλυνσης των ξένων επενδύσεων, στην λειτουργία του ανταγωνισμού, στην απελευθέρωση των αγορών κλπ.<br /><span style="font-weight:bold;">Τέλος, απαιτείται αποκεντρωμένη διοικητική συγκρότηση της χώρας στη βάση 6 αυτοδιοικούμενων περιφερειών, έναντι των σημερινών 13 που προτείνονται, με κεντρική ευθύνη την ενδογενή τοπική ανάπτυξη.</span> Σε αυτές θα μεταταχθούν όλοι οι πλεονάζοντες διοικητικοί υπάλληλοι των Υπουργείων και των κεντρικών οργανισμών. Τα νέα επιτελικά Υπουργεία εφ’ εξής θα στελεχώνονται σταδιακά μόνο από ολιγάριθμους νέους υπαλλήλους ειδικών προσόντων. Στο πλαίσιο αυτό βεβαίως θα πρέπει άμεσα να συγκροτηθούν και να λειτουργήσουν σύμφωνα με τις σύγχρονες ελεγκτικές μεθόδους νέες διοικητικές και δικαστικές μορφές ελέγχου και κολασμού όσων παρανομούν σε βάρος του δημοσίου, των πολιτών και του δημοσίου συμφέροντος γενικότερα.<br />Τα μέτρα αυτά, που παρότι επώδυνα εγώ προτείνω ως απολύτως αναγκαία, ίσως δαιμονοποιηθούν από κάποιους. Δεν έχω κανένα προσωπικό πρόβλημα χαρακτηρισμού μου. Εξάλλου τους έχω υποστεί ήδη. Ο καθένας κρίνεται από την ιστορία του και τον τρόπο ζωής του. Οι αντιλήψεις που κυριάρχησαν και δυνάστευσαν τα τελευταία χρόνια τη χώρα μπορεί να είναι χρήσιμες για να διοικήσεις οικονομίες σαν της Βόρειας Κορέας, σίγουρα όμως είναι καταστροφικές για να διοικήσεις οικονομία της Ευρωζώνης.<br />Κυρίες και κύριοι,<br /> <span style="font-weight:bold;">Στο σημείο αυτό θέλω να κάνω δύο επισημάνσεις.<br /></span><br />(α) Δεν διανοούμαι ότι υπάρχουν αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα κάποιοι που μπορεί να σκέφτονται την έξοδό μας από το ευρώ. Μια τέτοια επιλογή θα ήταν καταστροφική για τη χώρα και ταυτόχρονα θα σάρωνε τα εισοδήματα των μεσαίων και φτωχότερων στρωμάτων.<br />(β) Πρέπει να σταματήσει αμέσως η ανεύθυνη και επικίνδυνη συζήτηση περί “αναδιάρθρωσης του δημοσίου χρέους”. Αυτή η νέα “νεοελληνική πονηρία” μας κάνει ήδη τεράστια ζημιά διεθνώς. Αναδιάρθρωση σημαίνει ότι δηλώνεις πρώτα στάση πληρωμών και μετά είτε (α) δίνεις λιγότερα απ’ αυτά που χρωστάς στους δανειστές σου είτε (β) τους υποχρεώνεις σε επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής τους. Και οι δύο περιπτώσεις συνιστούν δήλωση πτώχευσης. Γνωρίζουν άραγε οι ανεύθυνοι αυτοί διακινητές τι θα γινόταν π.χ. με τις ελληνικές τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία, που έχουν ελληνικά χρεόγραφα στα χαρτοφυλάκιά τους; Μπορούν να μας απαντήσουν ποιος θα μας δάνειζε ξανά για να μπορέσουμε να ζήσουμε;<br />Το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι ν’ αποδείξουμε ότι διαθέτουμε το σθένος και έχουμε πάρει την στέρεα απόφαση για μια άλλη οικονομική πορεία της χώρας από την σημερινή, ώστε να κερδίσουμε ξανά την εμπιστοσύνη των δανειστών μας και να καταφέρουμε έτσι να δανειζόμαστε μακροχρόνια και χαμηλότοκα. Αλλιώς κινδυνεύουμε, ως άλλη Αργεντινή, από διαδοχικές υποβαθμίσεις να μείνουμε εκτός πρόσβασης στις διεθνείς κεφαλαιαγορές για μεγάλο διάστημα, με ανυπολόγιστες για την χώρα συνέπειες.<br />Κυρίες και κύριοι,<br />Ας συνειδητοποιήσουμε ότι για τουλάχιστον 5 χρόνια θα συμβιώσουμε με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τους μηχανισμούς του Eurogroup και της E.C.B.<br />Θεωρώ λοιπόν ότι είναι επωφελέστερο τόσο για την αξιοπιστία της χώρας όσο και για την ταχύτερη έξοδό μας από την κρίση, τις μεταρρυθμίσεις-σοκ να τις προτείνουμε πρώτοι και να τις καθοδηγήσουμε εμείς οι ίδιοι κι όχι ρυμουλκούμενοι, παριστάνοντας τους μελωδούντες και υποδυόμενοι τους βαρυγκομούντες να εμφανιζόμαστε ως απλοί “αθώοι” διεκπεραιωτές των “επαχθών” αποφάσεων του ΔΝΤ. Το νέο πνεύμα διακυβέρνησης, που πρέπει να κυριαρχήσει, μας επιβάλλει και το αίσθημα της Εθνικής Αξιοπρέπειας.<br />Χρειαζόμαστε αυτή την μεταβατική περίοδο να προχωρήσουμε σε συθέμελες μεταρρυθμίσεις-σοκ για έναν πολύ σοβαρό λόγο. Είναι ο φόβος του μακροχρόνιου οικονομικού παγετώνα, που είναι πιθανόν να επικαθήσει επί της χώρας. Και εξηγούμαι: είναι σχετικά εύκολο για παράδειγμα να απομειώσεις το έλλειμμά σου από το 14% πχ που είναι σήμερα στο 9% μέσα σ’ ένα χρόνο. Για να το πας όμως από το 9% στο 5% και πολύ περισσότερο όσο πας προς τον πυρήνα, τα πράγματα γίνονται πολύ δύσκολα. Κι αν η οικονομία σου είναι σε ύφεση είναι ακόμα δυσκολότερα. Αν, ακόμη χειρότερα, τα μέτρα που θα λάβεις είναι σχετικά ήπιας μορφής, τότε είναι απολύτως βέβαιο ότι ούτε σε θετικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα θα οδηγηθείς, ούτε κι από την ύφεση θα εξέλθεις, ούτε ανάπτυξη θα οικοδομήσεις. Ακριβώς εκεί κρύβεται ο μεγάλος κίνδυνος να σχηματιστεί ο γνωστός ως παγετώνας της οικονομίας, που θα καθηλώσει τη χώρα στην φτώχια για πάρα πολλά χρόνια. Γι’ αυτό η γνώμη μου είναι, αν θέλουμε πραγματικά να θέσουμε τη χώρα μας σε αναπτυξιακή τροχιά, να προχωρήσουμε τώρα σ’ επώδυνες διαρθρωτικές αλλαγές τεράστιας έκτασης και βάθους, εν γνώσει μας ότι η χώρα θα δυσπραγήσει αρχικά για κάποιο διάστημα. Μόνο έτσι θα δημιουργηθούν νέες προϋποθέσεις οικονομικής ανάπτυξης. Μόνο έτσι θ’ απελευθερωθούν οι εσωτερικές δυνάμεις για ενδογενή ανάπτυξη σ’ όλους τους τομείς. Μόνο έτσι θα γίνουμε ελκυστικοί στις ξένες επενδύσεις.<br />Συμπέρασμα δεύτερο: Δεν μπορείς να μιλάς για πολιτική διαχείριση της οικονομίας αν δεν μιλήσεις για Εθνική Απόφαση, να λάβεις επώδυνα και ολοκληρωμένα μέτρα για την οικονομική ανάπτυξη και διοικητική εξυγίανση της χώρας. Το γεμάτο αρρώστιες δέντρο πρέπει να το κλαδέψεις πολύ για να ξαναφουντώσει και να ξανακαρπίσει.<br />Κυρίες και κύριοι,<br /> <span style="font-weight:bold;">Συμμερίζομαι την άποψη εκείνων που πιστεύουν ότι το μεταπολιτευτικό οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης της χώρας μας αν δεν απεβίωσε ήδη, πνέει τα λοίσθια. Το παράδοξο όμως είναι ότι η μεταπολιτευτική πολιτική τάξη της χώρας, που υιοθέτησε, αναπαρήγαγε και αναπαρήχθη μαζί του, είναι και εκείνη, η οποία διεκδικεί και εκ των πραγμάτων καλείται να διαχειριστεί τη νέα ιστορική περίοδο που ανοίγει με την υπαγωγή μας υπό “Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο”.</span> Για να το πετύχει όμως χρειάζεται τουλάχιστον αυτή τη φορά να προχωρήσει σ’ έναν άλλο τύπο διαχείρισης των προσδοκιών του Έθνους, κάτω από τις νέες δύσκολες περιστάσεις. Πρέπει ν’ αποδείξει ότι έχει την πολιτική ικανότητα να κατευθύνει και να εστιάσει τις προσδοκίες των πολιτών στον τελικό στόχο. Αν οι προσδοκίες της κοινωνίας δεν εστιαστούν στο επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, θα υπάρξουν αντιθέσεις, τριβές και συγκρούσεις. Το παιχνίδι που άνοιξε δεν μπορεί παρά να είναι “καθαρό”, διαφορετικά δεν θα βγει.<br />Κυρίες και κύριοι,<br />Ανήκω κι εγώ σ’ έναν πολιτικό χώρο και δικαιούμαι και θέλω να μιλήσω για λίγο μόνο γι’ αυτόν. Το ΠΑΣΟΚ, η μεγάλη προοδευτική και δημοκρατική παράταξη, η οποία παρήγαγε έργα αξιομνημόνευτα σε ορισμένες περιόδους, έχει κάνει, σε όλη την διαδρομή της, ακόμη και μέχρι σήμερα, και μεγάλα λάθη. Έχει προχωρήσει σε λάθος κατεύθυνση. Να πάψουμε αυτό να το κρύβουμε, να σταματήσουμε να το δικαιολογούμε ή να το υποβαθμίζουμε. Έχουμε προχωρήσει σε λάθος επιλογές και πρέπει να το αναγνωρίσουμε. Πρέπει όλοι οι φορείς και οι εκφραστές της δημοκρατικής παράταξης, από τον πολίτη έως τον βουλευτή, από τους κορυφαίους της πολιτικής έως τους ανθρώπους της διανόησης και των επιχειρήσεων, ν’ αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων. Θέλει και η παράταξή μας την δική της αυτογνωσία. Πρέπει εμείς ν’ απαντήσουμε στο ερώτημα: «Που πήγε η παράταξη λάθος τα τελευταία χρόνια;» Στην απάντηση που πρέπει να δώσουμε θα το αναγνωρίσουμε εύκολα: Συμβιβασμοί, λάθος πολιτικό πρότυπο, έλλειψη τόλμης και βαθειάς ανάλυσης των συμφερόντων της χώρας, απουσία σχεδίου και σταθερών προσανατολισμών, παράδοση στον παραδοσιακό και στον νεωτερικό λαϊκισμό, ρηχότητα, εξοβελισμό του πνεύματος του εκσυγχρονισμού και πολιτικές επιλογές ευκολίας κλπ.<br />Το ΠΑΣΟΚ, που ασκεί σήμερα την κυβερνητική ευθύνη, μόνο μέσω της αυτογνωσίας και της μετεξέλιξης του σ’ ένα πολιτικό χώρο ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων μπορεί να λειτουργήσει ως ο αναγεννητικός χώρος και να οδηγήσει την χώρα σε μια νέα αλλαγή. Αν δεν το κάνει, εκπνέον τότε θα περιοριστεί στο να διαχειριστεί μόνο - και για ένα διάστημα - την ηττημένη πραγματικότητα της εποχής μας.<br />Συμπέρασμα τελευταίο: όταν μιλάς για την πολιτική διαχείριση της οικονομίας, δεν μιλάς μόνο για λογαριασμούς, διαγράμματα και statistics. Μιλάς για το νέο πνεύμα που πρέπει να κυριαρχήσει στη χώρα από αύριο, Δευτέρα 26 Απριλίου 2010. Μιλάς για Εθνικό Αυτοσεβασμό. Για να μην ζήσουμε ως ζητιάνοι, που κανείς δεν θα μας δανείζει, παρά μόνο τον οίκτο του.<br />Σας ευχαριστώ πολύ.Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-82098214702177620042010-04-27T17:33:00.000+02:002010-04-27T17:34:38.266+02:00Ερωτόκριτος<object width="480" height="385"><param name="movie" value="http://www.youtube.com/v/HKPyJ974fzs&hl=en_US&fs=1&"></param><param name="allowFullScreen" value="true"></param><param name="allowscriptaccess" value="always"></param><embed src="http://www.youtube.com/v/HKPyJ974fzs&hl=en_US&fs=1&" type="application/x-shockwave-flash" allowscriptaccess="always" allowfullscreen="true" width="480" height="385"></embed></object>Νέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7762161247695062175.post-37281392683500211392010-04-27T17:05:00.003+02:002010-04-27T17:16:00.556+02:00Το μήνυμα της λιμουζίναςΔιαβάζω στην σημερινή <span style="font-weight:bold;"><a href="http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_1_27/04/2010_1291548">Καθημερινή</a></span> άρθρο της κ Mαριας Kατσουνακη με το οποίο συμφωνώ απολύτως.<br />Το «<span style="font-weight:bold;">απλό κορίτσι Τζούλια<span style="font-style:italic;"></span></span>» έφτασε στο υπουργείο Οικονομικών με δωδεκάμετρη λιμουζίνα. Οπως αναφέρει το «ρεπορτάζ» -γιατί σε αυτήν τη χώρα η ενημέρωση είναι... εξαντλητική- η διαμαρτυρόμενη για το ανηλεές κυνηγητό του ΣΔΟΕ, θέλησε να επιδώσει επιστολή στους αρμοδίους με σχετικό περιεχόμενο. «Ως πολίτης», δήλωσε, «καταβάλλει κάθε υποχρέωση, αντίθετα με τα όσα συνηθίζει το σύνολο των συναδέλφων της καλλιτεχνών» (...). Θεωρεί μάλιστα ότι η ελεγκτική αυτή υπερβολή «θίγει καθημερινά την υπόληψή της, καλλιεργώντας στους χιλιάδες θαυμαστές της την εντύπωση ότι εξαπατά» και τη «μειώνει ως καλλιτέχνιδα και ως άνθρωπο».<br />Το «απλό κορίτσι Τζούλια» ανέλαβε πολιτική δράση τις τελευταίες ημέρες, επιχειρώντας να βάλει τα πράγματα στη θέση τους και να αποκαταστήσει το τραυματισμένο προφίλ της. Ε, όχι και «εθνική πορνοστάρ» εξανέστη, σπεύδοντας να καταθέσει άλλη επιστολή διαμαρτυρίας στη Βουλή των Ελλήνων αυτή τη φορά, όπου ακούστηκε «ο προσβλητικός και απαξιωτικός χαρακτηρισμός».<br />Παράλληλα με το παγωμένο νερό που πέφτει στη ραχοκοκαλιά της χώρας, η τηλεοπτική ενημέρωση αποφάσισε να βελτιώσει τη θερμοκρασία. Μόνο που ανάμεσα στα δύσοσμα που ξεβράζει η κρίση, τέθηκε και ο θερμοστάτης εκτός λειτουργίας. Και έτσι, το απλώς ευτράπελο έχει τις ίδιες πιθανότητες να εξελιχθεί σε εξωφρενικό, κουραστικό ή αδιάφορο. Σε καμία περίπτωση, όμως, πλέον, αντιπροσωπευτικό. Είτε το θέλουμε είτε όχι, είτε στηρίζεται από πλασματικές τηλεθεάσεις είτε όχι, πρόκειται για τους σπασμούς ενός «βαθέος κράτους», με χαρακτηριστικά εκτροχιασμένου λαϊκισμού και ανοησίας, χρεωμένου με πολλά ανεξόφλητα γραμμάτια.<br />Εκτός από τη διαφθορά, την κατασπατάληση και τη συνακόλουθη οικονομική κατάρρευση, υπάρχει και το ξέφρενο τηλεοπτικό τοπίο. Αυτό που κατασκευάζει και επενδύει στα «απλά κορίτσια Τζούλιες», οδηγώντας τα κλονισμένα βήματά τους έως τη Βουλή και το υπουργείο Οικονομικών. Δεν χρειάζονται ξεχωριστά ταλέντα. Αρκεί τα υλικά να είναι εύπλαστα και να τροφοδοτούν είτε το στερεότυπο της χοντρής πλάκας (ας αναλογιστούμε μόνο ποια ήταν η πορεία της Εφης Θώδη) είτε το φαντασιακό της πρόθυμης λείας (ψηλή, θεαματική ξανθιά).<br />Και τώρα; Που η ανεξάντλητη βιομηχανία παραγωγής αναλώσιμων προϊόντων νιώθει το έδαφος να υποχωρεί; Αρχίζει η μεταστροφή. Τα «ρεπορτάζ» συνοδεύονται από σαρκασμό ή οίκτο (αναλόγως), προβάλλουν την «είδηση» αλλά όχι... άκριτα. Τη συνοδεύουν με υπονοούμενα ή πιπεράτες -καρτούν- αντιδράσεις.<br />Υπάρχουν ασφαλώς και (τηλεοπτικές) φωνές απορίας και σοβαρότητας, που εκφράζουν την άλλη μισή αλήθεια: ο κόσμος αλλάζει, μεγάλο μέρος του κοινού δυσανασχετεί και η δυσφορία αναζητά στέγη. Αυτήν την ώρα, που όλα μοιάζουν μετέωρα και ακίνητα, που οι πολίτες προσπαθούν να βολέψουν τον φόβο και την αβεβαιότητα για να συνεχίσουν μια, ούτως ή άλλως, διαταραγμένη καθημερινότητα, χρειάζονται αποφασιστικές κινήσεις. Να προβληθούν και να πολλαπλασιαστούν οι παρουσίες που με γνώση και ψυχραιμία διατυπώνουν αλήθειες και αποτυπώνουν πραγματικότητα. Που μπορούν να εκτιμήσουν αντιφάσεις και ανατροπές, που προσεκτικά και υπεύθυνα ανιχνεύουν τα προβλήματα και βοηθούν να παραχθεί σκέψη. Ο,τι, δηλαδή, είναι απολύτως αναγκαίο για δομές που κλυδωνίζονται και δεδομένα που ανατρέπονται.<br />Εκτός από τις άμεσες πολιτικές λύσεις και αποφάσεις, αν δεν προκύψει διάλογος, όχι ξύλινος και διαρκώς «προεκλογικός» αλλά συγκροτημένος, αναλυτικός και τεκμηριωμένος, η όποια διέξοδος δεν θα έχει κανέναν προσανατολισμό. Εκτός από τους «συνήθεις υπόπτους» των ενημερωτικών εκπομπών και των τοκ σόου, με λόγο προβλέψιμο και εξαντλημένο, η ελληνική κοινωνία διαθέτει επιστήμονες, ανθρώπους του πολιτισμού με σφαιρική σκέψη και δυνατότητα αποτίμησης, «κανονικά» εργαζόμενους και επαγγελματίες, με τόλμη και άποψη.<br />Ας ανανεώσουμε τον αέρα που μας περιβάλλει. Τότε μόνο το «απλό κορίτσι Τζούλια» θα βρει τη θέση του. Με δωδεκάμετρη λιμουζίνα ή χωρίς, θα είναι απελπιστικά αδιάφορο.<br />Τα δε σχόλια των αναγνωστών της καλής εφημερίδας είναι ιδιαίτερα πνευματώδη. Μια βόλτα από εκεί νομίζω ότι θα σας ικανοποιήσει και με το παραπάνωΝέαρχος Γαλανάκηςhttp://www.blogger.com/profile/05655724775889482991noreply@blogger.com0